ln Tabel VII is monster no. 6 het eenige, dat verkregen is door
praecipitatie met alcohol en bij n®. 7 is de gom van de nielk
afgescheiden door spontane stolling. Indien men de eerste dezer
twee monsters buiten beschouwing laat, is er niet veel onderscheid
in de andere, voor zoo%'erre de verhouding tusschen zuivere gutta
en hars aangaat; de qualiteit varieert slechts tusschen 4-2 en 5.
Het grootere gelialte water, lietwelk de handelsmaterialen in
vergelijking raet de andere monsters bevatten, wordt gedeeltelijk
verklaard door de omstandigheid, dat de eerste meestal kort
nadat zij te Londen aankwamen werden onderzocht, terwijl de
andere monsters verscheidene jaren in hct museum te Kew waren,
vöOrdat de analyse plaats vond.
De hoedanigheid van handels-balata, voorgesteld door n®.
8, 9 en ro, namelijk 4*2 en 4#, is beter dan die van eenig ander
monster van n®. r tot 5.
De in balata bevatte gutta is zeer sterk en taai cn van eene
uitstekende qualiteit, doch het percentage aan hars is groot .en
het materiaal kan bijgevolg slechts worden beschouwd als een
surrogaat voor tweede, of misschien zelfs slechts derde soort,
getah pertja.
Balata is iets buigzamer dan een gelijk gehalte aan hars
bevattende getah-pertja, hetwelk door de weekheid van de
harsachtige bestanddeelen schijnt te worden veroorzaakt. (Ik
heb verscheidene keeren eene olieachtige zelfstandigheid bij het
uitrekken van balata zien uitzweeten, welke na opdroging een
witachtig poeder achterliet, dat op honigdauw geleek. ')
Om de samenstelling van de in balata bevatte hars te bepalen,
werd een met aether verkregen monster zorgvuldig verhit, totdat
het gewicht constant bleef, waarbij het 4,6 pCt. verloor; vervolgens
werd het herhaaldelijk behandeld met kokenden alcohol.
Na afkoeling praecipiteerde de albaan tot een wit kristallijn
poeder; de fluavil bleef opgelost in de vloeistof achter. Deze
werd verdampt, en leerde het onderzoek, dat de hars uit ongeveer
twee deelen albaan en drie deelen fluavil bestond.
Eenige van de herwaarts gezondene monsters balata vergingen
spoedig, wanneer zij aan licht en lucht werden blootgesteld,
dit maakte dat de fabrikanten raet dit artikel niet erg ingenomen
waren. Daarentegen bleven andere monsters balata geruimen
9jd goed. Ik bezit een vel balata, dat ruini achttien jaren
geleden, in Januari 1881, is gemaakt, en nog zoo goed is, als
men w-enschen kan. De balata is bewaard geworden in een
koelen kelder, doch zonder eenige speciale voorzorg.
Ik denk dat de materialen, welke zoo spoedig vergingen,
bf zeer slordig uit het melksap') bereid zijn, of wel op eene
bijzondere wijze zijn gestold. Ik zal in de volgende lezing terug-
komen op de oxydeerbaarheid van balata, en wil dit onderwerp
besluilen met eenige gegevens die betrekking hebben op den
prijs van balata en de uitgevoerde hoeveellieden van de twee
voornaamste voortbrengende landen.
In 18S4 heeft Sir Joseph Hooker twee monsters, door Mr. G.
S. Jenman aan het museum te Kew gezonden, overgelegd aan de
India Rubber, Gutta Percha and Telegraph Works Company Ltd.
voor beproeving, en deze rapporteerde, dat de materialen 25 en
38 ®/o verloren resp. door het wasschen en drogen; zij schatte
ze op I shilling g pence en i shilling 3 pence per Eng. pond 3),
De gedurende de laatste 15 jaren in Londen betaalde prijs
voor balata in „platen” of „blokken” varieerde tusschen i sh.
I pence en 2 sh. 6 pence, zijnde het gemiddelde ongeveer i sh.
10 pence per Eng. pood.
Tabel VIII toont de lioeveelheden en waarden aan van balata
voortgebracht en uitgevoerd door Britsch-Guyana voor elk jaar
van 1SS5 tot 1896. De cijfers zijn ontleend aan de gouverne-
ments-rapporten van deze kolonie.
Van 496 cwt. in ISS5, is de jaarlijksche hoeveelheid trapsgewijze
gestegen tot een maximum van 3,245 cwt. in 1889, terwijl het
weder verminderde tot 1,424 cwt. in 1S95-96. De waarden per
pond in de tabel aangegeven, zijn berekend uit de totale hoeveelheden
en waarden voor ieder jaar in ’t bijzonder. Zij varieeren
tusschen 9 en 14 pence, en zijn dus aanmerkelijk lager dan de
door de handelaren voor de materialen gevraagde prijzen. De
cijfers in Tabel VIII, hebben slechts betrekking op den uitvoer
van de werkelijk in de Engelsche kolonie geproduceerde balata
en niet op de totale hoeveelheid van het van daar uitgevoerde
materiaal, die aanmerkelijk grooter is.
Tabel IX toont ons op dezelfde wijze, de hoeveelheid en
waarde van de voor ieder jaar van 1889 tot 1896 uit de kolonie
Suriname uitgevoerde balata; de cijfers zijn genomen nit een
rapport, door den consul Churchill te Paramaribo, in Augustus
1896 aan den Markies van Salisbury gezonden. De cijfers voor
laatgenoemd jaar zijn verkregen van den directeur van het Koloniaal
Museum te Haarlem.
In de volgende en laatste lezing zullen wij de eigenschappen
en toepassingen van het gezuiverde materiaal behandelen.
9 Mr. James Collins heeft mij sedert bericht {14 Januari tSgS), dal
hij bij het doorsnijden van een versch aan de markt gebrachte pla.at balata
bemerkte, dat zij nog ongestolde latex bevane. Deze roomaclilige zelfstandigheid
verzuurd en gaat tot gisting over welke voor de balaUi nadeelig
is. [E. 0.[
’ 1 Zie Mr. Jentnan's verslag aan het gouvernement over Balata en de
Balata-industrie, versehenen in 1885, blz. 16 •
T.ABEL VHI. B.4LAT-A uitgevo IT. Britsch-Guv.an.a van 1S85 1
1S85. . 1886. 1887. 1888- 1889- 1890-91. 1891-92. 1892-93. ' 1893-94- ■ I894-95-' 1895-96. Totaal.
Hoeveelheden (cwt.) 496 . 606 7?3 . 2219 3345 2025 1039 2120 183s- 1867 1424 17596
Waarde (£ )............. 3 II3 2970 3498 14069 15653 10078 ■ 6807 ■ 11296 8283 11484 8933 95182
Waarde per Eng.
pond (pence).
9-13 j 10.54 10.37 14-17
1(
10-34 ^ 10-66 14.05 J1.42 i 9-69 13.18 ' ' 3-43
Gemiddelde
waarde p. pd.
11.59
TABE L IX. Balata UITGEVOERD UIT: Nederlandsch-Guyana vaN 2889 TiOT 1896.
1889. ; .890. iS g i. 1892, . 1893- 1894. 1895. 1896. Totaal.
Hoeveelheid (cwt.).............................. 30 i 1502 1882 3375 641 , 2132 2631 2480 ; 13673
Waarde (£ ) ........................................ 126 795' 11950 15086 1 5434 18047 1 22281 1 101865
Geschatte waarde per Eng. pond
(pence). 1)
9.07 ! 11-34 : 13.61 13.61 i 18.14 ' 18.14
1 j 18.14 18 14 1
Gemiddelde
waarde per pond
15.9Ó
1) 9.07 pence per Eng. pond « 13.61 pence per Eng. pond = I'/s gW. per K.G.
D E R D E L E Z I N G .
KT GERUINIGDE MATERIAAL, — Chemische samenstelling en analyse. — Physische en
schappeu. — Toepassing voor verscliillende doeleinden. — Gebruik
ten opzichte van ozou. — Bederf n bewaring. — Kiinstmatige Surrogaten, — Eenige opmerkingen
thappen. — Elektrische eigen-
geharde getah-pertja. — Opslorping van zuurstof. — Verhouding
Chemische samenstelling en analyse. ^
Wij zullen thans de samcnstdling en analyse van gereinigde i,
getah-pertja nagaan. De samenstellende deelen bestaan, evenals .j
bij de ruwe getah-pertja, uit gutta, hars, vuil en water.
De gutta en hars zijn onveranderd; hunne verhouding is het- |
zelfde, doch het vuil bestaat nu hoofdzakelijk uit kleurstof
(pMobaphestcsi) en fijn geroalen schors en hout, welke gelijkelijk
door het materiaal verspreid zijn en het de karakteristieke door het materiaal verspreid zijn rood- J
achtice of chocolaad-bruine kleur verleenen.')
volkomene- zuivering in getah-pertja achterblijvende ,,
gehalte vuil, hangt hoofd..z.a...k..e..l.i.j.k... ...a..f den a..a..r..d
materiaal; sommige soorten laten gemakkelijker het vuil los dt
andere. Dit is eveneens van toepassing op het in de geknede
getah-pert a nog aanwezige water, sommige soorten staan het
ßemakkeük af, andere houden het hardnekkig vast.
De ana yse van gereinigde getah-pertja kan geheel op dezelfde
wijze worden uitgevoerd, als die van het ruwe materiaal,
De getah-pertja, tot een dunne plaat uitgeslagen, wordt in
kleine stukjes gesneden en in twee porties verdeeld,
Om het vuil van de gutta-oplossing te scheiden, kunnen twee
wegen worden gevolgd. Het wordt ö f door middel van een
centrifuge verwijderd, o f wel de oplossing wordt met alkohol of
water vermengd, naar gelang de oplossing lieeft plaats gehad in
zwavelkoolstof of chloroform, Wanneer men ze dan laat staan,
scheiden de twee vloeistoffen zieh weder; de lichtere, welke naar
boven gaat, neemt het vuil mede, de zuivere oplossing kan
dan van den bodem worden afgetapt.
Längs dezen weg kunnen resultaten worden verkregen, welke
aan de eischen voor de raees^e praktische doeleinden vrij wel
voldoen, doch, uit een wetenschappelijk oogpunt zijn zij met
nauwkeurig genoeg, in zooverre, dat de hars niet volraaakt van
de gutta wordt gescheiden en de laatste nog een zeker gehalte
aan kleurstof bevat.
Deze nadeelen wegen echter geenszins op tegen het groot
gemak dat deze methode voor de dagelijksche toepassing in het
laboratorium biedt, in vergelijking met die volgens welke de
gutta met alkohol wordt gepraecipiteerd.
Fig. 43-
T abel X. — Soobtelijk gewicht van gereinigde getah-pertja.
(2.2 m.M. plaat bij 15° C.)
A ppar T VOOR VERKORTE ANALYSE GEREINIGDE GETAH-PERTJA.
Bij het eene wordt het watergehalte bepaald door het in een
stroora verdunde lucht of waterstof te verhitten en de damp door
zwavelzuur Ce doen absorbeeren in een gewogen U-buis; van het
andere deel wordt de hars en de gutta bepaald. De hars wordt
door middel van kouden aether uitgetrokken, de oplossing afgedestilleerd
en het residii zorgvuldig gedroogd en gewogen.
Dc na verwijdering van de liars achterblijvende gutta en het
vuil wordt in het luchtledige gedroogd en gewogen, zoodat de
harsweging ook gecontröleerd wordt; de gutta wordt dan in dien
toestand opgelost in zwavelkoolstof of chloroform, waarna de
oplossing gefiltreerd en het oplosmiddel wordt afgedestilleerd.
De aldus verkregene gutta wordt in het luchtledige gedroogd
en gewogen, daarna geweckt tot een plaat geperst, waarvan het
elastisch vermögen en de sterkte wordt bepaald.
I) ~Dt~MMap/ieneii zijn oplosbaar in alkali-oplossingen woraen diis
celrokken gedurende liet chemische waschproces, dat
bcschi even. Zii kiinneu door toevoeging
G r o e p .
Omschrijving van het
materiaal.
.Soorteiijk
gewicht. ,
1
I.
Onvervalschte
‘ Pahang......................................
Roode Banjer...........................
Gemiddeld...........
, 0,9858 :
' 0.9868 1
: 0 9911 ;
0.9879
3-9
4-0
34
3-8
11.
Soondie
Bagan • ......................................
Kotaringin...............................
Serapong............. ....................
0.9709
0.9729
, 0.9767
1-44
r.30
1-38
Gemiddeld........... ; 0.9735 1-37
III.
Witte
Bulongan .................................
1 Geraengd............................... .
Padang.....................................
1.0093 ,
, . I.OI86 ,
0.9QII
, 1-57
I-I4
1-40
Gemiddeld......... 1,0063 '•37
IV,
Herkookte Padang .............
' Gemengde Sarawak ..............
Gemengd na zuivering. . . .
. ; 0.9960
. 0.99IZ 1 L*
1-75
Gemengde
Gemiddeld......... - ! 0-9965 Ì-3S
V.
Verschillende
■ Ba lata .....................................
1 G. P. van bladeren...........
' Para-caoutchouc..................
• 0.9731
0.9635
. 0.9275
1.16
5-19
* Roode Goolie.
n bniine vloUkcn, worden gepraecipitcenl.
ingen en
at in de vorige lezing
lit het waschwater, in den
Voor zoodanige gevallen, waar het er slechts om te doen is, het
harspercentage in gutta bij benadering vast te stellen, verzon ik
' eenige jaren geleden een vlugge metliode. Ze is gebaseerd op
1 cle wetenschap, dat het soorteiijk gewicht van een oplosmiddel.
aether b.v,, grooter wordt wanneer er hars in is opgelost.
Het toestel (fig. 43) bestaat uit twee glazen buizen, aan haar
' benedeneind gesloten, en voorzien van caoutchouc-stoppen,
, waardoor de twee einden van een nauwe glazen buis, gebogen
I in den vorm van eene H i gewogen hoeveelheid m
l, kleine stukjes gesnedene getah-pertja wordt in een van de groote
" buizen gedaan en eene gemeten hoeveelheid aether in de andere.
De aether wordt in de eerste buis gedreven en blijft een zekeren
I tijd in aanraking met de getah-pertja. Zij wordt dan teriigp-
bracht en haar soorteiijk gewicht bepaald met een specialen
' vochtmeter, welke van een thermometer is voorzien. Het toestel
' Staat in een houten doos waari an de voor- en achterzijde nit
,1
iti