G E T A I I • P E R T J A .
gins bestaat, ten einde de gelijkhekl van temperaciiur te verzekeren.
Bijzondere voorzorgen worden genomen tegen verlies door verdamping
enz.
Tabell'
Tabeiien, waarvan hct hars-percenlage onmiddellijk uit de toe- I
neming van het soorteiijk gewicht kan worden afgelezen, zijn voor j,
het gebruik van dit toestel vervaardigd.
P hvsische EN Mechanische E igensch.\ppen.
De physisc/ie en mechanische eigenschappen van getah-pertja ,
hangen hoofdzakelijk af van hare chemisclie samenstelling, d. i. '
\'an de hoeveellteid en verhouding gutta *) en hars, of verhouding ;;
Tabel X geeft de soortelijke gewichten aan van i s verschillende
soorten'), zoomede van een mengsel, dat verkregen was, door de
vooraf gezuiverde soorten in de knced-niachine doorccn te mengen,
De tabel geeft ook een vcrgelijkend ovcrzicht van het soorteiijk
gewicht van getah-pertja \-olgens mijn procédé verkregen uit
bladeren, van balata en Para-caoutcliouc.
Men ziet, dat, caoutchouc buiten beschouwing gcl.aten, het
laagste soorteiijk gewicht is dat van lict uit bladeren verkregene
materiaal, daarna volgt de „soondie” , dan het „onvervalschte”
en „gemengde” cn eindelijk het „witte Bulongan” en het „gemengd
witte’’ dat verreweg het zwaarste is.
PaGhaerniguine KBaagtaar1Soordie ¡nggoionh oondidie .
Bulon d ....
DO Seratong sondie
/ • > < 80 / u-
hj /
■§
£
•/60'S /.
1 SO1 / r
—irr 1
40^ / / A ,
/ / 1 30 /,
\ T/V-
40 I f in Timofmmersi'on Tim' ofmmeision 2 i -3— WelAs’*
14 16 ■* 6 ' Wtp iks1214 1018
MixenuihiU BulonVhithite Mixe, SaraPada,g rebiix ecaLho tm c.fxOed.P.
diied 80
„ 1
«
1
•g
/ /
7"—
'x
iM
40^ / 20,
/ t‘- 1
Opslorping van water door verschillende soorten getah-pf.w
(plaatdikte 2,2 mM., oppervlakte 1 dM’ ., gewicht 10 gram.)
G/H. Wat het soorteiijk gewicht betreft wijst de geaardheid van
de hars en waarschijnlijk ook die van de gutta, zieh daardoor van
zelf aan.
Het soorteiijk gewicht van getah-pertja van gemiddelde samenstelling,
is nagenoeg hetzelfde als dat van water, doch de af-
zonderiijke soorten verschillen eenigszins van elkander, sommige
zijn lichter, andere zwaarder dan water.
') Hennneril :
De voor deze bepalingen gebruikte getah-pertja had den vorm
van een 2,2 m.M. dikke plaat. De lucht wert! uit hct recpje
volkomen verwijderd met belnilp van de luchtpomp, voordat
de eind-weging plaats vond. De temperatuur van het water
werd nauwkeurig op 15® C. gebracht, en het de in de tabel aange-
! gevene soorteiijk gewicht der verschillende getah-pertja soorten
li is dat ten onzichte van water van 15° C. I De tabel toont verder de verhouding G/H voor elk materiaal aan.
u ecntnaal in de chemische 1 deze monsters is nangcgcven
Dezelfde soort platen werden gedurende 18 weken onder water
gehouden om het opsiorpings-vomogen van getah-pertja te bepalen.
Hct oppcrvlak van elk aan hct water blootgestelde recpje
was ongeveer een dM.® en het gewicht ongeveer 10 gram.
De resultaten zijn in fig. 44 g™6sch voorgesteld. De materialen
zijn voor betcre vergelijking weder in 4 groepen verdeeld.
Zooais men ziet is het opslorpingsvermogen der tot elke groep
behoorende materialen vrij wel gelijk, hetgeen aantoont, dat er
ccne soort van vcrwantscliap tusschen hen is ; wij zullen deze
gelijklieid ook in andere opzichtcn vinden tusschen de leden
van eenzclfde groep.
Dc zacht gebogene middelste lijnen voor iedere groep, direct
aan de waarnemingen ontleend, zijn voorgesteld aan de linker
zijde van fig. 45, en de daarop betrekking hebbende waarden,
herleid tot „zuiver gutta” aan de rcchterzijde.
De herlciding tot „zuivere gutta” , is gebaseerd op de onder-
stclling, ilat het dc koolwaterstof is, die hoofdzakelijk het water
ojrslorpt'), Hars neenU niet noemenswaard water op.
Het is merkwaardig op te merken, dat na herleiding tot zuiver
gutta, de beste soorten van het materiaal nog hct meest door-
(iringbaar zijn, doch de gctah-jrertja van bladeren met minder;
Fig. 45-
Een derdc physische eigenschap, namelijk de tijd die het
materiaal noodig heeft, om door afkoeling weder tc harden, na
van te voren in lieet water te zijn geweekt, hangt ook hoofdzakelijk
af van het percentage gutta en hars, zooais ge uit de
later te geven tabcllcn zult zien. Laat ons thans de mechanisehe
eigenschappen bescliouwen.
De voornaamste is de rek-sterkte. , , ,, , „
Wanneer getah-pertja uitgerekt wordt, biedt zij weerstand, welke
grooter wordt naarmate men sterker trekt, zooais ge bemerkt,
als ik dit dunne reepje met dc hand wil van ccn trekken. In
het eerst gaat het zeer gemakkelijk, doch, nadat het tot een
zekere lengte is uitgerekt, is het zoo stevig, dat ik het met verder
kan verlcngen.
Ik kan u zulks duidelijk aantoonen met het groote apparaat,
D ? 'd tn n e stang of snaar („gut” ) ^ getah-pertja, dic aan de
, beide uiteinden eenigszins dikker is, hangt aan den arm van de
Il Wordt er een gewicht van 2 K.G. w aangehangen dan rekt
1 de snaar tot een zeker punt op de schaal s, doch breekt niet,
i; zelfs als ik er een tweede gewicht aan toevoeg, ofschoon de
Fig. 46.
>bse\vea Cal'cuiated br Rure Gutta 1
1 1 i 0
j
\
1
i 1 1 . . ß
1 1 !
----
i i
46-S 4- !
— - - ! - i l i 11 '
! ' i I '■■■' i ,
35 s Í - " '
: 1
w -'1
4—
1 ,
i 1 L l . - _
1 I
1 ;
■I: '/ / 1
ii/d
: / / / ^ ' 1
' i ' HL® L 1
-4 i ' - i
1
■i;/’
1 1 r j Tim : of 0^1/re4-1i " i“
4— t- L
1
,
IVesfcs
Genuine
White _________ Balata -----.— ,— »
Opslorping van w.ater door verschillende klassen getah-pertja.
mM., oppervlakte 1 dM*, gewicht 10 gram.)
tenvijl, wanneer de materialen direct met elkander worden ver-
gelcken, de „witte” soorten het minst absorbeeren.
Zuivere Para-caoutchouc bezit, zooais wel bekend is, een veel
grooter opslorpingsvermogen voor water, dan getah-pertja, en
dit is nog het geval na herlciding tot zuiver gutta, zooais de
curven aantoonen.
Dergelijke proeven, waarvoor zeewater in plaats van zoet water
svevd gebruikt, gaven zeer opmcrkelijke resultaten, die in het
aanlm/igsel zijn vermeld.
Een andere physische eigenschap van getah-pertja, (lie van
praktisch belang is, is de temperatuur, waarbij zij kneedbaar wordt.
Dit hangt bijna geheel af van de proportie van gutta en liars.
Om dit aan te toonen, dient liet toestel dat in fig. 46 is afgebeeld;
zoodra de tusschen de spiraalveeren ingeklemde stukjes
■ getah aanmerkelijk dünner dan eerst is. Ten einde de zaak te
II bespoedigen, belast ik haar met 10 K.G., zij rekt nog verder
uit en breekt nu.
fiCtali-pertja, die ieder aan de bovenkant van een stukje metrual
ziin voorzien, bij de verwarming week worden, en daardoor uit-
zi^tcen, komen zij in aanraking met een metalen plaatje, waardoor
een elektrische stroora wordt gesloten, die een bei doet overgaan.
>) Danr de irmleriiilen vö6i' de indompeliui; alle meer dan i pCt. waier
beyalteii, moe.t het daaviii bevalte v.iil van te voren geheel verzndigd sijn,
2uO(lat daardoor geeu verdere opslovpiug v.an water kon pla.als vmden.
Indien de proef zorgvuldig was gedaan en de breukbelasting
' p e r Vierkante Eng, duira van de oorspronkelijke oppervlakte, zooais
i gebruikelijk is, was genomen, zou zij voor d it bijzondere materiaal
■ tusschen de 2.000 en 3.000 Eng. ponden hebben bedragen.
Ü Werd, in plaats van het oorspronkelijke oppervlak, de doorsnede
!| van liet oppervlak op het oogenblik van het breken als basis der
I berekening genomen, dan zou als belasting ongeveer la.ooo pond
' per vierkante Eng. duim zijn gevonden.
Ik heb hier andere snaren (guts), welke van materialen met
' cen verschillend harspercentage gemaakt zijn.
j Indien ik ze op dezelfde wijze beproefde, zoudt gij zien, dat hun
! rek-sterkte grootendeels van. deze percentage afhangt.
Hier is bijvoorbeeld een materiaal, bestaande uit ongeveer
I 45 ®/o gutta en 55 ®/q hars, hetwelk op ongeveer 770 pond per
Vierkante Eng. duim breekt; hier is een andere snaar van hetzelfde
materiaal, doch de meeste hars is met petroleumaetlier verwijderd;
, hiervoor zou bijna tweemaal die breukbelasting vereischt worden.
De verlenging, d. i, de lengte, (in % der oorspronkelijke lengte)