tot waarop de snaar uittrekt, vóór zij breekt, wordt eveneens bepaald
door het harspercentage, zijnde bij de twee laatste gevallen
bij voorbeeld resp. 460 en 500 % , doch zij hangt ook af van
den aard van de gutta.
Buiten deze zijn er nog andere eigenschappen, zooais de graad
van hardheid bij gewone temperatuur, de weerstand tegen druk-
king, of tegen een slag of tegen stooten, welke alle grootendeels
door het harspercentage bepaald worden, ik kan echter slechts
terloops hierop uwe aandacht vestigen.
4Vij zullen nu beschouwen de meer belangrijke
E lektrische eigenschappen.
Deze hangen hoofdzakelijk af van den aard van de gutta en,
hoewel in mindere mate, van die van de hars, alsmede van den
aard en het gehalte van het vuil en van het water. Het harspercen-
lage heeft op deze eigenschappen weinig invloed.
F ig . 47.
T oestel
Wij zullen later zien, dat de elektrische eigenschappen van de
getah-pertja n.l. haar isoleerend en haarinduceerend vermögen, zeer
weinig afhangen van de verwijdering van de hars. Dit is, zooais wij
gezien hebben, niet het geval ten opzichte van de physische en
mechanische eigenschappen.
Het isoleerend vermögen werd, voor zoover mij bekend, het
eerst opgemerkt door Dr. Werner von Siemens in het jaar 1846.
Faraday merkte deze eigenschap iets later op, en beval in Maart 1848
getah-pertja aan voor het vervaardigen van isolatoren.')
Ik zal U de twee voornaamste elektrische eigenschappen van
getah-pertja door een proef aantoonen.
Ik heb hier een elektroskoop (fig. 48); aan den bovenkant is
een vlakke messingschijf P en beneden twee vlierpitstangetjes p,
die aan iedere zijde van een reep messing m zijn opgehangen.
Ik spreid een dun stuk getah-perya-weefsel t over de messingschijf
als een tafelkleed uit en laad nu de elektroskoop zijwaarts
door de messingknop k. Gij bemerkt, dat de vlierpitstangen
iiiteengaan, en blijven.
Leg ik mijne vingers boven op de schijf, zoodat zij daarvan
door het weefsel gescheiden zijn, dan gaan de stongen slechts
een weinig naar elkander. Neera ik mijne hand weg dan nemen
zij hun vorigen stand weder in.
Deze eenvoudige proef mi toont de twee elektrisclie eigenschappen
van getah-pertja terzelfder tijd aan.
Het feit, dat ik mijn hand, die door mijn lichaam met de
aarde verbonden was, een aanmerkelijken tijd op het dunne
weefsel kon houden zonder de elektroskoop te entladen, toont
hare uitstekende isoleerende eigenschap aau, en de binding
van de elektrische lading van de schijf van den elektroskoop,
aangetoond door het tijdelijk gedeeltelijke samenvallen van
de vlierpitstangen, terwijl mijn hand op het weefsel nistte, toont
het induceerend vermögen van het materiaal aan.
De isoleering moet zoo groot mogelijk en liet induceerend
vermögen in ’t algemeen zoo gering mogelijk zijn, doch
terwijl de laatste meest samengaat met andere goede hoedanigheden
van het materiaal is zulks niet alcijd het geval met de
groote isoleering.
Het schijnt dat Faraday in 1S4S eenige moeite had ora voor
zijn proeven een materiaal te vinden dat voor zijn doel een
voldoend isoleerend vermögen bezat. Hij bevond dat dit zijn
oorzaak had in het buitengewoon groote watergehalte van de
gewone handelswaar.
Fig. 48.
Earth
ISOLEEREND EN INDUCEEREND VERMÖGEN \ AN GETAH-PERTJA.
') Phil. Mag. 1848, deel 32, pag. 165,*
i Dit is een vrij belaogrijk punt, en ik wensch u daarom eenige
i proeven te laten zien over den invloed die liet water in getah-
' pertja op haar isoleerend vermögen uitoefent.
Ik heb hier eenige reepjes bevattende resp. ongeveer 15 pct.,
10 pct., 5 pct, en aVs pct. water, Ik laad weder de elektroskoop,
zooais gij uit het van elkaar gaan van de vlierpitstangen ziet.
De me.ssingknop breng ik nu in aanraking met het 15 pct.
water bevattende reepje en druk mijn vinger tegen de andere
zijde, de vlierpitstangen gaan dan geleidelijk naar elkander; dat
zij hunnen vorigen stand niet weder innemen als ik het reepje
verwijder, bewijst dat de lading door aanraking met de getah-pertja
verspreid is.
Ik herhaal nu de proef met het volgende, 10 pct. bevattende
reepje en ge kunt zien, dat de lading veel iangzamer verdwijnt.
Vervolgens neera ik een reepje dat 5 pct. water bevat en
vind, dat het eene goede isoleering is en in de praktijk is gelijk
-aan het 2'/g pct. water bevattende reepje, doch ik moet vermelden,
dat de soorten getah-pertja te dien opzichte verschillen, Wij
zullen aanstonds op den invloed van water op de elektrische
,1 eigenschappen terugkoraen, waarover ik U eenige nauwkeurige
n cijfers zal geven, doch wil eerst Uwe aandacht vestigen op Tabel XI,
welke het specifiek isoleerend en induceerend vermögen van verschillende
soorten getah-pertja aangeeft ') vergeleken met andere
materialen, zooais paraffine, colophonium, eboniet, enz., die als
goede elektrische isolatoren bekend zijn.
Ik geef deze cijfers ook aan voor een geraiddeld monster
hars, door middel van petroleuraæther uit getah verkregen.
Hct isoleerend vermögen is aangegeven in Megohms op 75® F,
per kubieke knoop, „Cube knot” , van het materiaal en ook per
„knot” van een cilindrische laag of buis, wier buitendiameter D
en binnendiameter d zieh verhouden als 10 : 1, zoodat Log.
I . Deze eenvoudige formule wordt meestal door den kabeld
fabrikant gebruikt. _ ^ •
Het soorteiijk induceerend vermögen in Mikrofarads is eveneens
per „cube knot” en voor een buis met L o g . = i. Het soorteiijk
induceerend vermögen der lucht wordt als eenheid genomen,
zooais in de werken over natuurkunde gebruikelijk is,
De cijfers toonen aan hoezeer deze elektrische eigenschappen
bij verschillende soorten getah-pertja verschillen. Zoo vindt men
voor de isolatie per kubieke „knot” eene geringste waarde van
slechts 382 Megohms bij een overigens als zeer goed beschreven
materiaal, en 139500 Megohms, d, i. 365 niaal het vorig bedrag,
als hoogste isolatie bij een overigens inférieur materiaal.
Ten opzichte van getah-pertja uit bladeren, vonden Lord
Kelvin en Dr. Hopkinson een betere isoleering voor Sérullas’
materiaal dan wij zelf voor het mijne verkregen ; doch wij hebben
bij andere gelegenheden even hooge isolatie waargenoraen bij
getali-pertja, volgens mijn procédé uit bladeren verkregen.
h De elektrische en mechanisclie proeven zijn, indien niet het tegendeel
is vermeld, in de iverkplaatsen van het Core Testiug Department van de
II II Siemens Urolliers & Co, te Woolwich, onder toezichf—
I-Isiler genomen.
Paraffine, colophonium, eboniet enz. houden het midden tusschen
het maximum en het minimum, voor getah-pertja gevonden;
doch zuivere gevulkaniseerde caoutchouc geeft een zeer goed
cijfer, dat het voor getah-pertja waargenoraene maximum nadert.
Het soorteiijk induceerend vermögen toont ook merkwaardige verschillen
aan, daar het laagste cijfer per „cube knot” 0,0466 en het
hoogste 0,0801 is.
Te dien opzichte evenaart de door middel van petroleumaether
uit bladeren verkregene getah, vrijwel de beste soorten gewone
getah-pertja.
Het induceerend vermögen van zuivere gevulkaniseerde caoutchouc,
naraelijk 0,0474 Mikrofarad, ligt tusschen het laagste cijfer en
dat van de getah uit bladeren.
Paraffine, een koolwaterstof, heeft evenals zuivere giitta en caoutchouc
het laagste induceerend vermögen van al de in tabel XI
aangegevene materialen, namelijk ; 0,0411 ; water daarentegen heeft
het hoogste van alle bekende licharaen, onverschillig in welken
toestand zij verkeeren. nl. i ,348 Mikrofarad per kubieke „knot” .
De beteekenis hiervan kan men zien in tabel XII, welke het
isoleerend en induceerend vermögen aangeeft van verschillende
soorten getah-pertja elk met een hoog en laag percentage water.
De verraindering van het isoleerende vermögen bij hoogere
percentages water is duidelijk, ofschoon zij wellicht niet 200 groot is,
als m.ag worden verwacht.
Daarentegen is de werking van een hooger percentage water
op het iiiduceerend vermögen zeer opvallend, in ’t bijzonder bij
„witte Banjer” en „witte Bulongan” doch ook bij „Pahang” en
üBTAH-l’KRTJA :
üezulverdehandels.grootste 139,300
geringste 383
Willoughby Smitli’s speciale 955
Van bladeren, Sérullas...... —'»'a
Obach’s. . ..
BAL.vrA.............................
Caoutchouc ;
Zuivere gevulkaniseerde ...
Zuivereonge viilkaniseerde..
Een derde elektrische eigenschap, die i
op den voorgrond is getreden, is wat rae
sterkte o f doordringings weerstand bij hooge voltages,
den Heer Paul Tabel XIII geeft een overzicht de. dielektrische sterkte ytyn
verschillende met getah-pertja omwonden draden en de overeen-
koinstige dikte van het isoleerende materiaal oibttdielektrikum-,tçtCKtr murri ,
en 2® de dielektrische sterkte van draden die met c
HltcllOUC 0Í
eboniet zijn omwonden.
T.-kBEL XIII. Dielektrische sterkte van getah-pertja
IN VERGELIJKING .MET ANDERE M.ATEUIALEN.
Per knot ï
- Omschrijving v
Voilage
waarbij het
) het dielektrisch materiaal. | dielektrisch |¡ dieiektri-
-i,498 0,0801,
3,019 0,0+66
3,132 0,0556
3,050 0,0525
3,120. 0,0555
3,707 0,0+83
2,73+: 0,0+85,
2,662 0,0+7+
3,105 0,0606,
2,505 0,0+46
3,361 0,063-1.
0,218+ (1) ----
'“ II''-“-
m (Eng,) Il verbroken,i>
¡(1) G e ta h -p e r t ja -
0,1293
0,155+
0,1217 , ,
0,1730 .1)
0,165+ '(1)
0,153+ (61
0,112:
draden van ver-
scliillende
' grootten van
onderzeesche
kabels.
[ 5oopd,(Eng.)32opd.(Eng.),j
130 ,
i-AiiAi-M«:-:........
2LIS0I 7764 ¡(5 s’.825j oioasi 0,1858 ;(i
Colophonium,.,.
■ericregent
1' 2l,70o| 7,952 0
I-!.,380 5,20+ (1
2,550. 0,0+5+
8,270 , 0,0582
75,700l 1,3+80
0,1239 '('
0,1687 (
3,0770 i(
Beproevings-
draden
gemaakt van :
Pahang ......................
1 Roode Banjer . . .
' Roode Bulongan . .
I Bagan Soondie. . .
f Serapong Soondie. .
' G. P. uit bladeren
0,109
0,0925
0,0825
0,048
0,049
1) Eigeii bepalingen.
3) Lord K.elvin’s rapport aan de CJutta Percha Corporation.
3) Di. Hopkinson's verslag aan de ütitta Percha Corporation.
•I Clark en Sabine's „Electrical Tables and Kormtiles".
5) Konssereau (1SS8), beproefd op 69« C.
6) Boltamaiin.
7) E. B, Rosa.
Z a o u t c h o u c -
draad van bovengrondsche telegraafkabel.
draad van onderzeesclie kabel......................
19000
20000
19000
15000
E b o n i e t (plaat)
'1 Ken betrekkelijke lage spanning werd eerst toegepast; deze werd ongeveer
iedere 10 minuten met 1000 volts verhoogd totdat het dielestnkum
werd verbroken.
T.-\BEL XII. ISOLEEREND (MEGOHMS) EN INDUCEEREND VERMÖGEN (MlKROF.ARADS) PER „CUÜ. KNOT” , BIJ LAAG EN HOOG WATERPERCENTAGE.
i t Onvervalsehte I ' II. Soondie HI- Wittc I IV. Gemengde en herkooktc
Gemengde Sarawak Herkookte B
I I I ¡Í I = I s A ' S.
.2 : -è I : I
10,410 0,0555 0.9'37,910 0,0575' 1.1 24,250 0
Grootste. I 6.3 ' 5,480 !o,0675 ! 5.2 5,625 0,0592 ;1 7.3 ,+.350 ;0,0683 7.2 6, ■ 7.0'2i,350 0,071s 10.0 68,020 0,0753