Hares.
Bram hu.
Foratninu-
la Çutis.
Vifcera &
inteflina.
Men furet.
Differentia.
Vis ejus
narcotica.
Garnis qua-
litas.
Torpedinis
y ana fpecies.
d ig ita li, Dentibus parvis, acutis. Nares juxta os femi-opertæ. Vice
branchiarum ia parte prona foramina quinque obtinet, ut reliqui Car-
tilaginei. Nullæ pertotum corpus fpinæ & caro ad taeftum mollis eft.
Tam fupra quam fubtus, prsecipue ad margines capitis fupra os, & in
fupinæ partis extremitate& circa exortum pinnarum crebris forami-
nulis pun&atus eft, ex quibus liquor quidam facile exprimitur, qui pro-
culdubio pifei lubricando infervit. Atque hæc quidera obfervavimus
antequam Stenonis De Anatome Raiæ libellum videremusj verum nec
quibus organis fecerneretur humor ifthic, nec cui ului inlerviret fatis
perfpeximus aut advertimus.
Hepar in duosdivifum lobos, qui in utroque latere fiti, tenui tantum
velut lacinia conneéfcuntur. Ventriculus Q.mp\us3 ut & inteftinum, quod
à pyloro ad anum reéta protenditur, habetque non longe appendicem
feu cæcum. Hepar autem coloris eft pallidi : cujus dextro lobo cyftis
fellea adneétitur, è finiftro porus bilarius exit. Lien rotundus; Sub hepatis
lobis ova Hava & utrinque uterus. Quod ad menfuras attinet in
pi fee ia.uncias feu pedem unum longo, os à fummo capite remotum
erat digitum unum: foramina ultra oculos i| ; oculi ipfi foramen
branchiarum primum z -, ultimum 31s Dorfi pinna anterior*7 -, pofterior
8|>* foramen a ni 6.
Nonnulli hujus generis pifeis maculis carent > alii prseter nigros illos
infigniores, albis etiam frequentibus pinguutur Genua primum vidimus
& deferipfimus, poftea etiam Liburni, Roma & alibii in Italia-.
nam in mari infero frequens capitur.
Nomen invenit à facultate feu vi ilia narcotica, qua turn pifees quos
captat, turn pifeantium membra ftupefacere & torpida reddere credi-
tur. Vis ilia (fiquafit) vivo tantum pifei ineft. Nosenim torpedi-
nes plures propriis manibus contreétavimus deglubimus, evilceravimus,
nec tarnen minimam inde noxam torporemve ullum vel extremis digi-
tis incuffum fenfimus. Nobifcum conlentit Salvianus, Torpedinem.
viva.m ftupefaciendi facultate præditam effe ( inquiens) exrindtam vero
ilia eadem privari, præter id quod reipfa experimur, authorum etiam
teft moniis comprobari videtur: [Galeni & Æ.lianï\ quod autem pifeis hie
torporem inducat, feipfum manus fuætaéfcione periclitatum effe feri bit
GiUius. Sed haudquaquam mihi manus (inquit) tantopere obtorpuit,
quam feriptores decantant. Torpor non modo non letalis eft , fed
non ita multopoft evanefeit. Quod veteres eofque fecuti Recentio-
res quidam affirmant Torpedinem vim fuam tranfmittere etiam per
ligna & fufeinas, ita utprocul& èlonginquo fi hafta virgave attinga-
tur torporem infpiret, mihi minime verifimile videtur.
Qui Torpedinem in cibis damnarunt ( inquitRondeletius & nos liben-
ter affentimur^ ii mihi reiftius judicaffe videntur: eft enim mali fucci
infuavifque : humida, molli, fungofaque carne : ob id à noftris rejicitur:
quod fi quando edatur, abjeâis capite partibufq; quæ circa caput &
branchiasfunt, alliis eepifque condita editur. Rondeletius quatuor Tor-
pedinum fpecies facit. Prima fpecies eadem eft cum deferipta. Secunda
à prima differt,quod maculas nigras, rotundas, circuits non diftineftas
habet fed eadem pentagoni figura difpofitas. Eft etiam primæconco-
lor. Tertia magis varia eft: habet enim maculas divcrlarum figura-
rum, hue & illuc fp a r fa s ,& line ordine. Quarta & rotundis & cu-
jufvis alterius figuræ maculis prorfus ca ret, eftque primæ & feçun-
dæ concolor. Has fpecies, accidentaliter tantum differre exiftima-
mus. . H I I R S B K I I
Ex quo hæc feripfimus, incidimus in libellum D. Francifci Redi nobilis
Aretini, Autoris nunquam fatis laudati ob præftanuffimas dotes, in-
genium , diligentiam, cautelam, fidem eximiam, cui in Latinum fer-
monem verfo titulus eft, expérimenta circa res diverfas naturales &c.
In
In hoc libello quag de Torpedinis vi narcotica ipfe e x p e r ts eft literis
prodidit, & pragterea auatomicam partium ejus deferiptionem: quae
quoniam veriffima effe minime dubitem, hue omnia tranferibam. V t
de vi ilia Torpedinis, qua fiuporem inducere dicitur manui (3 braebio tan-
mentis, certus ejj'etn,- (3 de eadem cum certitudine (cientice loqui pojjem ±
non femel ejus rei experimentum feci: Nam pifeatores aliquot me requirente
hujus pifeis caufa pifeatum iverunt, & capto illius generis uno eundem
mihi paulo pofi quam captus erat adduxerunt. Vix ilium manu conftn-
fttim tetigeram, cum formicare manus, brachiuni (3 omnis humerus capit t
cum tremore ufque adeo fafiidiöfo necnon dolore afßiHivo (3 actito in mu-
crone cubiti, utßatim m anum ab due ere eager er : idque totieS mihi acridity
quoties eundem diutius tangere obfiinate volebam. Vtrum quidem efi3 me
tantominus dolor is atque tremoris feriffffe, quanto mortipropior Torpedo e*
rat: quin feepius nihil ißiufmodi fenfi : (3. cumjam plane mortua ejjet ( ne-
que enim ultra 3. horas v ix it) trail are e andern feeiire (3 fine omni fa-
Jlidio pot cram-, ut jam minim nonfit, ejft quide veritate hujus effeili du-
bitent, (3 rem omnem fabula loco habeant; forte quia in Torpedine non
viva fed mortua aut morti vicina experimentum fecerunt.
Non pojjiim eadem fecuritate affirmare vel negare', an vet urn f i t , vir-
tutem Torpedinis etiam operari a lorigmquo. Fifcatores omnes conßanter
affirmant eandem per funem retis, & hajtam fufeince tranfire de corpore
Torpedinis in manum (3 brachium pifeatoris: quinunus ex eorumnume-
ro mihi dicebaty fe cum Torpedinem in vas grande mifijjet, & jam in eo
eßety ut ope cacabi illud a^ua marina adimpleret, Joporatas fibi manus f
fedleviter fenßjfe. Sit quomodocunque velit, negare illud non außm3quin
potius hue feror ut credam: nec tarnen certo aliud die ere p offum, quam me
cum citra contaUum Torpedinis manum propius admoverem, aut in aqua,
cui innatabaty manibus verfarery nihil omnino mali fenßjfe. Potejl ta-
men ejfe} ut Torpedo in mari vivida , integraynec dijfpata ob mortis vici-
niam virtute propria, producat omnes illos effeblus a pifeatonbus memoJ
ratos.
Torpedo ilia de qua loquor capta fuit 14. Martii,anno 1666. Fcemina e-
rat & libras circiter i j . pendebat. Volui turn obfervare internam vifee-
rum fabricam}fed ob multas occupationes curfim iilud} & ut did folet crajfa
Minerva fe c i...........
Oculi parvi, & in fuperiore parte poßti funt^duobus tranfverfis digitis
ab extremo anteriore limbo corporis Torpedinis. Prominent ex loculis Juis
velut duo cornuay vel informes quadam nuces. Pupilla rotunda non efly fed
iridisfigur am amulatur ejufque dimidia pars cone av a, altera convex a ejt,
f3 ubi convexa pars in concavam intrat, pupilla clauditur. Humor cry-
fiallinus rotundas ejl y tenera fubfiantia quoad exteriora3 £3 dura quoad interior
a.
Dentes in extremitate altitudinis fatis acuti, & circa bafin largi
funt. . . .
Hepar in duos lobos dividitur} duarum falcium inßar} qui in baß fubti-
UJfmo (3 arUiJfmo ligamento conneüuntur.In univerfum uncias ti.pendebat.
Folliculus fellis fatis magnus ad dextrum lobum hepatis annexus erat3
ponderp fepc drach. Aldrov. credit hoc fe l cataplafmatis loco alicui corporis
membro impofiitum , tremorem inducere (3 torporem : Jed experientia edoElus
fim , vanum ejfe hunc ejufdem timorem. Vanam quoque crederem effe Pli-
nii & Galeni opinionemy qui affirmarunt, hoc ip/umfel poliere ea virtute,
ut flaccdum & imbelle reddat illud cornu, quo ( ut Boccacius noßer loquitur )
homines arietant.
Inter duos hepatis lobos ventriculus & inteftinum jejunum interjacent.
Ventriculus ufque adeo magnus eß3 ut immiffa manus hominis per os
Torpedinisy quod aque fatis latum ejlyConvertere fe facile in eodemventri-
culo poffty qui carnofus & rugofus ejl.
L a
Oculi*
Dentes.
Hepar.
Cyftis fellea.
Ventriculus.
Inter