ptati profpe&um effe appareàt. Nequé aucupium illud vo-
luptatis vituperandùm eli:, fi intra iuftos limites fùbfiftat,
nec in luxus peftiferi molli ti em excidat. ip fe rerum omnium
conditor et moderator ad vitam fic colendam quotidie
nos.exckat et inuitat. Quot ille opes pleniflima manu in
bis terris effttdit, quae non tam ad fuftentandam, quam
ad condiendam vitam valerent! Quanto ornatu omnera rerum
naturam, partesque eius, maxima« minimas, induit;
quantaque cura bemgnitatem fuam omnibus fenfibus noftns
percipiendam praebuit! Non enim alium in vfum herbis
tantum nitorem, ftoribus tam mirificarmèt colorum varietà-;
tem, et odorum fuauitatem, vuis tantam dulcedinem, tamtam
denique cantus gratiam auibus indidit, quam ad ob-
le£iandos exquifihffimis artibus fuorum animos. Hoc igi-
fur diuinae h urbani tatis exemplum nos quoque imitari de-
bèmus, qui bonarum literarum ftudia aemulamur, dotesque
naturae noftraé eas, quibus ammalia bruta antecedimus,
ingenium , animum , fermonem , fic conformare, et fingere,
vt nobis et aliis numerofa inde voluptas per omnem vitam
noftram defluat.
Opera igitur danda eli fuauitati morum atquefermo-
num, quae plurimum ad honeftam illam voluptatem conf
e r ì , atque a Cicerone Lael-- 18- amicitiae quoque haud
jnediocre condimentum appellatur. Ac fermonis quidem
quanta vis fit in congrelfionibus familiarium, in conuiuiis,
in circulis atque difputationibus, nemo eft, quém fugiat.
V t enfm auerfamur confuétudinem hominis vel garruli, qui
fermonum futilitate atque leuitate nos vsque obtundit atque
enecat, vel morofi, vnde vix lìngula verba et praecifa ex-
torqueas: ita. attenti pendemus ab ore eius, cui loquenti
illa Homerici fenis mella profluunt, et imcuius labiis Gra-
tiae quali felfitant. Hinc etiam Cicero Off» I, 37* 38* fua-
vitatis illius ftudium commendai, miratùrque, nulla fermo-
num praecepta dari» Contentiotiis, inquit, praecepta rheto-
rum funt, nulla fermonis : quamquam haudfcio, an pojjìnt
haec quoque effe: Sed difcentium jtudiis inueniumur magari ;
buie autem qui ftudeant funt nulli; rhetorum turba referta
omnia. Et quid de morum. dulcedine dicam ? Ea influimus
et infìnuamus nos in animos omnium, quos inter verfa-
mur , ea. expugnamus pecora etiam durilfima, ea parare
nobis amicitias, diluere fimultates et odia poffumus. Adde
et hoc, quod mira eft morum et fermonum coniun&io.
Quemadmodum enim magna dicendi vis, nifi e pectore ge-
nerofo, non venit ; fic, fei unita morum dulcedine, fermo-
nibus aut nulla erri fuauitas, aut, fi fub vulpe, vt hoc
vtar , latere velimus, omnem perdei vihi. Quis enim de-
leèietur fermonifius maledici, iraudulenti, iattabundi, pa-
1 rum òfficiofi, contrarias virtures mentientibus? Hoc igitur;
agamiisj quidquid mores et fermones commendet, ei ftn-
•ideamus inde a pueris.
| ; Plinii autem epiftolas ftudium illud plurimum adiuuare,
' non eft quod dUbjtemus. Etenim fi quis alius, certe ille,
Idiu noituque id molitus eft, mores et dicendi faeultatem
; ita limauit, vt amicis carus viueret duLcisque occurreret : et
ppiftalis fuis plurima cqmplexus eft, quae ad vitam homi-
|num pertinenti.. Cum enim fermones habeantur aut de ne-
Igotiis domefticis, aut de republica , aut de artium ftudiis
|atque do&rina : ex omnibus iftis generibus plures reperies
lepiftolasin corpore Piinianarum. Intèrdum difputat de virtu-
ttibus oratoris et poèrae, aut de fcriptofum fuorum rationej
ìinterdum refert, quid in curia aut in foro actum} fed plu-
iimus eft in iis, quae vita communis habet. Itaque inox
harrat res geftàs, mox defcriblt loca amoena; nunc laudat,
commendat, improbatue, nunc precatur , excitat, monet J
, liic dolet et luget, ibi laetatur et exfuitat. Videas eum
«alibi io cari-, ridere, gratias agere, inuitare, mandare aut
|mandata fufeipere. Atque in iis omnibus tra&andis non
Ifnodo ingenium facundiamque, fed mores etiam humanif-
fimos fuauiflimosque ledtori fatis approbat, De fingùlorum
^locorum virtutibus in argumentis et ànimaduerfionibus ftu-
Adiofos admonuimus ; nunc vero vniuerfe et carptim often-
jfdemus, quam yim epiftolaé illae habeant ad mores noftros
ilermonesque condiendos. Qui enim adfiduus eft in iis re-
fte cognofcendis, is non poterit non virtutum, quas habent,
quali taétu colorari.
De fermonis virtutibus Cicero eo, quem iam laudaui-
|mus, loco nonnulla difputat, quorum fumma eft hàec.
I Verborum quidem fententiaramque praecepta communia
' babet fermo cum oratione; fed fale , facetiis et decoro
|fcommendetur ; fit ad exemplum Socraticorutn lenis mini-
| ineque pertinaxj in rebus feriis adhibeat feueritatem, in
|iocofis leporem • quando aberrauit ad alia, ftatim reuoce-
|tur ad propofitum; accommodetur perfonis eorum, quibus-
| cum loquimur, quoniam non Omnes iisdem rebus deleftan-
tur; habeat vt incipiendi rationem, ita definendi modumj
Jnimijs animi motibus et pevturbatiónibus vacet ; eos, qui-
| buscum ioquamur, vereri et diligere videatur ", ad obiurga-
® tiones, quae nonnumquam neceifariae incidunt, raro et
: inuitus defeendat, fi nulla alia reperiatur medicina ; ple-
rumque clementi caftigatione vtatur, grauitate tamen ad.