195 AGAVEAE: USUS. 196
Vulgaris est, iili per Antillas ila in continenti,
usiis mednllae spoiigiosae, singulis fibris intermissae,
in interiore scapo. Locuni scilicet obtinet suberis ad
occludenda vasa, ad inligenda iusecta et alia similia;
item inservit, nti apud nos Poli/porus famaìiluriua,
ucuendi.s eleganlioribus cultellis. Ista medulla, quum
bene sicca facile et concipiat ignein et servet, pro
fomile adiiiberi poterit. Indigenae quideui insularnm
ntebantur partícula liujus stipitis medullosi pariter atque
aliannu Ugni molliorniu speciermn, ut igneni accender
e n t , tenentes illam inter genua eamqne ligni Scipione
durioris perfricanies, donee pulvis detritus ardesceret.
l i a n e ob causani scapus V^ourcroyae cnbensis in insiilis
Francogalloruin dicitur T o l s. bois de medie.
Indiani ex stirpe Tupi scapnm, medulla denipta, conformabant
in pipas magnas, in festis aut in exorcismis
collaudatas, Tabaci, infarcientes istis Irondeni Inmo
dedicatami"'). Haud improbabile est, partem Inijus nationis
quondam late per Brasiliani babitantis inde nomen
duxisse P i ( o -Ua r a , i.e. homines fumantes (alias
P e t i - U a r a et Pot i -Ua r a ) . —
Hors US alio modo species quaedam, nondum scientia
bene in ordinem redactae, qnas in Antillis Car
a g u a t á , Caraguatá - Ma l a , Cura9á, Karató,
C o e r a t o e nominaiit (Fourcroya cubensis, tuberosa,
Agave vicipara, sobolifera et all.), oíFerunt ex succo
cellularuni folii materieju saponi sinnieiu , folia aut
toris expressa aut dissecta et mortariis contrita illam
largiuntur. Snccus eo modo paratns per pannom spissum
percoiatnr ac protinus soie ant parvo igne condensatur,
doñee adeo concrevit ut in globulos formari
qneat. Hi et in aqua salsa et in duici optimum
saponem compensant. Succi mensura, Gallon, fere
libiani saponis efl'icit, qui eo magis vel tenuissimam
linteam redinlegrat, quo diligentiore percoiatione cautum
est, ne fibrae in liquore extracto remaneant. Isti
saponis globuli, ut tenacitatem panilo amittant, solent,
qunni formantur aut sunt aridi, ciñere puro inspergi.
Vis materiei pin-iílcans feriar evanescere, quum sevum
aut pingue quid aliud admiscelar. In Jamaica hujus
saponis utiliíatem tantopere aestimaverunt, ut primus
colonus, qui praeparationein largiore copia docuerat,
publico praemio lionoraretur^"^}. Ergo in locis, in
quibns adeps animalinm vegetabiliumve aut cinis clavatus
rarior adest ad saponem apparanduni, ilia materies
digna est, quae acquiratur.
"•"J Speclos Nicoiianat apud Americanos consiiinpliie nonclum pntriam
certo rcfcriint. In Brasilia utebautur Niculiana Laiitjsdur(fii,
uomino PotII til (pi tor i. c. fumare, oscuiiirl). Sermone Curaibico
Nicotiaim appellntur Tamoui, Peruauo Sayri, iMcxicauo
Pic etl.
Long^ History of Jamaica III. 711.
E t aliam denique utilitatem coloni percipiunt ex
Agaves americanae, Fourcroyae giganteae et cnhensis
rei. virtnte; virtntem dico, quod folia rigida, firiiiis
aculéis armata (am dense in impenetrabiles sepes compingant,
nt bestiarum bominumqne accessus in agros
arceatur; quo nomine et in Europae terris australibus
commendantur^''); et castrorum fortificationi, tamquam
cervi, nna cum Caclorum aculeaio agmine inservire
possunt. Quid ? quod stercorationis muñere in locis
humoso solo terreno carentibus fungi possuut folia per
frusta circa arboruni siccitate languentinm radices infossa,
monente cl. Gussone''-''^^).
Restât, nt de Agavearuni vi et usu medico panca
referam. Etiam ea ratione praevalet Agave americana.
Potum, fernientatione paratum cidrique siniilem, quei»
succns illius exhibet, non solum refrigerare, sed et
alere atque stomachum fulcire, apud Mexicanos constat.
Plantae succus recens, saccliareus, frigidus
atque calidas, laudatur diluens et diureticum, nec desuut,
qui earn cálculos pulisse praedicent. In Mexico
destillant ex eo siceram, Mexical, spiritui sacciiari
assimilem. Succus, foliis expressus, aut crude haustus
aut coctus ab aliquot medicis Americanis celebratur
(amquam validum incidens et resolvens et fdterans,
quod ilium obstructiones et obduraliones dissolv
a t , cutein scabie liberei, dyscrasiam scrophulosaiii,
sypliiliticam, inniio carcinoniatosam diluat. Composuifc
BALMIS medicus Hispanus , singularem librum, quo
vim salutiferam in lue venerea extolleret Quamquam
hanc potestatem remedii in medio relinquimus,
tamen quae alias experli docnerunt, mouent ut novae
indagini subjiciatur. In Mexico ea indicatioiie potissinunn
adliibent succuni foliorum ex ea varietate, quae
foliis flavo marginatis insignita est. Certe validior
videatur, quam radix, qaam passim et in Germaniae
apothecis ta m quam substituens Sals asp arillae reservarunt,
mox omiserunt.
*) Herrera, Agricultura genera!edit. Matr. 1818. I. 224.
Prope Rlicg;ium oleae^ quae steriles ac aridlsslmos arenosos colles
vestiuut, liac plant.a susteiUautur ; idcirco folia in frustula
pedem et semipedem longa schiduntiir. Aprili v. Ineunte Majo
iL'rra propu radices olearum eiroditur ad altltndhiein 3—a pedum
iblquo folloriim frustula educta terra contegiintur. Adveuieiiie
Cftlidissiuui ft siccissima aestiva tempestato sensim folla marcascunt
et pereiiuem liumiditatem radlclbus Impertieudo a nimia ariditate
tucntur simtilquc aptisslmum ulimentum praebeiit. Gussooe
V Plaulae rariorcs^ quus per regiones Saiiinü etc. legit p. 147.
li'ranc. Xav. Ralmls, Demonslrncion do las elTlcacos virluilw
nuevamente descubiertas en las raices de dos plantas de Nueva
Espaunrij esp. de Agave y de Oegonla etCi Madr. 1794. 9". c. 8
lab , germanice: líber die amerlcan. Pflanzen Agave u. üegomii
ais /,woi ueuontdeckte spec. Mittel gegen dio Lustseuclic, Scroplieln
li. s. w. Lelpz. 1797. 8" cum tabulis.
ly? AGAVEAE : USUS. 198
Sed baud ambigua est vis medica folioruin, si
aut frixa aut recenter contusa adhibentur ad ulcera
liialigerata purganda, quopacto iterata ligatura impin-
"-uitltir. Vir insignis , Dr. Antonius Lacichda, protomedicu.
s Paracusis, milit recepit, se hisce fomentis in-
<i-entes herpetes fortiter superasse, quin adeo labrorum
carciniim iiieuntem paullulum retudisse. Coiilra liydropeia
et icterum laudavit foliorum extractum Dr. Vinc.
Giapoivo^'O de Visiani, apud J^atavinos professor
meriiis.simus, milii scripsif, se extractum succi folioruin
prò dosi Va drachmae in liydrope invenisse bonuni diureticum.
Denique feiiciter res gesta est, si in hixatiunibus
et subluxationibus, ubi propter tnnioris veheineiitiam
difficilis erat restitutio, partes foliorum resecatoriuii,
oleo olivae iinuictae, densa ligatura iinponebaiitur.
Tumor saepe expectatione omni celerius evaiiescii,
et restitutio membri fieri potest.
Interdum exsudant foiia et caudex plaiitae panini
gummi, quod pro arabico valet. — Etiam de
crudo succo, qui e foliis l^ourcrogae cnbensis extorquetur,
referri potest subsidium salubre. Longius
in Historia Jamaicae eum laud at III. 17. ut diurelicmn,
quod cálculos et glaream expellat. Patiuck
Bkowne succum C a r a toe vel Cura(;a, qnas dicunt
species CAg. cubensem, viviparam.?)^ pro calido detersivo
praedicat. In Jamaica cuin saccliaro permulcent ad
menses provocandos. Succas bene percolatus superque
fianmias in extractum condensatus, ut dicit Long
1. I., in corio illitus artubns inipoiiitur plastrum arthridite
coiifectis. Augetur a principio, emplastro superposilo,
dolor, exsudaiite larga lyinpha; at tribus quatiiorve
lioris interjcctis minuitur, vis morbi recedi!, posti
emo decidit emplastruin, postqaam et tumor et inlìaniiiialio
desiit. Aitamcn succus, priusquam condensatur,
omnibus iibris iilisque solerter liberandus est, quibus
ingens prurigo elTÌcitur.
EXCURSUS
nis PLANTI S Fil.IPARIS AMISQUE AFFINIS
UTILITATIS IN BRASILIA EXCOLENDIS.
Data hic opporliiiiitato de Iis diccritli plantis, qiiae fiiiraniiii
quns coiiiiiient natura aptne siiiit arlificio Icxoadi, noctcncli fila funestile
et qufic alia sunt luijusccmodi opera, scrioiii camini aflVreiidani
tluxi et optaveriin, ut lirnsiliani indo coiiinioti haue illamve ox
lii'^ plaiiiìs largiore niotlo percolunt. Quum illa materia inagis
"lagisquü rcqiiiraliir, courKloiidurn osi foro, ut una ve! altera
plaiila solerter ibi cxctilta ipsius terrae opiilciilia luigeatur. Quiie
liic profero, eo libcrlorein aditum aceoptiira sporn, quo jnm diuplus
Inter Ih'asìlianos cognitum est cl lentatum, lini inopinin ac
Annali universali di medicina dal Dr. Aanlbal Omodci LXXX
Aprii. 1337. p. !) sfj.
Agav.
cannabis, qiine maxime in ro nautica ppr.sonliebalur, domcsticis
quibii.sdam plantis compensare. SufTicial moncre, jam n. 1789
JozE Henbiques Feiiueira*) et Manoel l'ERaEntA o.v Cahaua commendasse
Guaximam Carenavi loha(am) et Tucuni (varias
P a l m a s , Jìaclridis species, Acrocomimn sclerocnrpam crt.), ex
qnibiis funes, rudontcs filaque olegantiora appararmi, a. vero 1810
Manuel Arruda da Camaka, med. dnctorom de ¡¡la re in singular!
clissertalionc egisse**). ' Ductus hic Peniambücanus, o scbola
Gouani cl. profcssoris Montis l'essniaiii, stntiiit discrimen inter
proprias liniferus, qiiarum scilicet filirne facile iti tcniics ac ücxibilcs
particulfts dissolvi possunt ideoqiie texendo quam maxime
idoiicae apparent, atque eas, quae striclius inviccm viiictnc specie
vittarum dirimunliir (plantas librosas). Verum etinrn tria alia
jiinclnrae genera dignosci queunt, quae et ipsa cerlis arlibns maxiniopere
conveniuiit. Ita extant quaedam libri species, quae conlineiit
fibras dtversae deiisitalis et ma<;nae elaslicitatis casque mole
v a r i a s , natura tam inter sese complexas, ut ratione modo simpliciore
modo impeditioro in miiteriem stuppae possinl converti
(plantae slupaceae). Aliarum, viminales dico ^ fibrac cximiae
tenacitatia et elasticitatis interjacente parenchynialc tam arete cnnspissalac
sunt, ut separata difficiles, aut in lora vol vimina scissae
aut integrae viirio operi nectili (e. gr. vimiaibug apiariis tortis,
sedilibus, piieis, redimiculis, rudentibns et s. p.) inscrviant.
Postremo iuveniuntur texturae aliquot planlarum , in quibus parcissimae
quidem sunt fibrao longae et Qexibiics , at co largiores
ccllulae Iftxac et mollea, quae aut succo aqueo , aut lento glullnis
vegetahilis quidquam coiitincnto plenao, et paucis ac tencHis
f i l i r i s , quae inter cas discurrunt, finnalac, immo fibris carentes,
haud difficili negotio dissolvi, accedente aqua atque materie
quadam glutinosa unitae in acqua et tcnuia plana i, e. in charlas
V. papvruni dispaiidi possunt et ila in usuili converti: plantae
papt/riferae. Planlarum linipararuui, fibrosaruni et slupacearum
genera variam indnslriam excitant, ut maceratione breviore vel
l o n g l o r e , pectendo et rarpendo, fila pati et robore el tenore
acque copulenlur, ut nendo ac rotando aut in texturas, aut in
ruticntes, funes, rostes et fila, nut denique in alia opera nexa,
maculis densis rarisvo, consuinaiitur. In bis variis naturae dotibus
rile ulendis solers industria honiinuni id maxime respicere debet,
quod variae plantarum fibrae, prnut utriculornm cellularumve,
quibus componiinlur, parietes inlra ipsam, qua constant, substanliam
cellulosnm alias, mucilnginosam, resinosam, bituminosnm, oleaceani
nut mineralem iu se recipinnt, diversissima condicione utuntur
siccae et irrigalae, duIci et salsa aqua imbutae. Siculi vis
no potestas harum fibraruni vatde distal, ita etiam tenacitas, Ocxibilitas,
elasticitas itemque funium filorunique inde factorum. Sunt
funes, qui supra aquani utique nalant, alii mergunlur, alii deniinuto
caloris gradu ilexibilitatc privantur, uti restis ex Cannabi,
quae in calore o R . borrescit, contra fi!a Musae retinent llexibilitatem.
Quae proprietates onincs accuraliori indagalioni subjiciendae
erunt , nec potest non nioneri itidem , iit in terra, quae
caeli tetnperie, sicuti Brasilia, culturiic plurimarum ex Iiis plantia
sumniopcre favet, omnes ita quidem excolantur, ut aüutini adsit
materici, ex qua aut texta aut funes efficiantur: hacc vero ipsa
eorumquc natura diligcntissima observatione dis:iiiguantur.
miens da Acad,Memorias das Si de LisI)oa I.
et p. 323.
Dissertaçaii solire as plantas do nrazll, que podcni dus iinlios
proprios para niuilos usos de sociedadc, c .<iupr!r a falta do
canliurno , iiidagaclos de Ordern do Priucipc Ilcgcnte. iUo de
24
' I i •