h
H
It '(,
I '
m
II
1
i;
ri
ii
• i j
543 IRIDEAE: ROTERBE.
tibus; bracteis spathaeforniibus cannatis striatis amplexicaulibus
luargine anguste scariosis; spaihis ovato-lanceolatis margine scariosis
aciiminalis curvatis inaequalibus 4—5-floris; fascicalis
floinim lateralibus peduncula.tis congestis, pedunciilis ancipitibus
arcuatis ; floribiis luteis basi tubulosis, perigonii iaciniis ovatolanceolatis
aristatis Q-nerviis, nervo intermedio latiore; staminibus
perigoniuin dimidium subaequantibiis basi subconnatis, supe}
ne divergentibiis; capsula obo va to-trigona, perigonii basi persistente
coronata.
Sisyrinclmm viacrocephalum Graham, Edinh. New Phil.
Journal, Jan. 1832. Klatt, Linnaea XXXI. 98.
SisyrincMum datum Smhert in Herb. Reg. Berol.
Sisyriiichium altissimxim Tenore, Atti della III. riunione
dei natural. Ital. 504.
RAUJX fibrosa, fìbi'is crasslusciilis subcuriinsis. CAUMS erectus,
1—3-pedulls. FOLCA rigida, iiineqiialiter IO—lS-stria(it, 4—5 IÌD. lata.
Bhactka primaria 2—3 poli, ioiigu, l'/j Jiu. lata; iuteriores G liu. loiigae.
Spathae JO—18 liu. loDgae. Pediokixi trigoni, 1-poi i i cares. Perigonii
laciuiae ó — 7 liu,, columna FiLASiENTOiiirai fore '¡"-j rilftiiicntorum
partes liberae 2 Uu. aequnnt. Cavsula inaguitudiue Pisi.
Habitat iit prov. Rio Grande do Std: Gaudichattd, Sello; etiam
in Montevideo: Sello. — Napaea.
TRIBUS IV. IXIEAE EOHBCH. SpatMs bivalvibiis; filamentis discretis aequalibus; stigmatibus linearibus.
XV. ROTERBE STBUD.
ROTEKBE Steud. Mss. Kìatt in Linnaea XXXI. 562.
PEEIGONIUM coroUinum siiperuia besapbyllo-pai'-
titum, Iaciniis subaeq^ualibus conformibus ovatis coucayis
plicato-reflexis. STAMINA 3, basi perigonii inserta;
PILAMENTA libera, basi dilatata; AKTHERAE basifixae,
oblongae, erectae, saepe tortiles. OVARIUM oblocgum,
triloculare; ovrila plm-ima, in loculis biseriata.
STYLUS filiformis apice tiipartitiis, ramis patentibus
linearibiis, superae canaliculatis; STIGMATA 3 emarginata
sen bifida, velutina. CAPSULA membranacea,
ovata, trisulca, ti-ilociUaris, loculis polyspermis operculatis.
SEMINA biserìata.
HEUBAE pei-mnes in Amei-ica tropica indigenae,
RHizoMATE bulboso, CAULE erecto folioso saepe ramoso,
FOLiis lineari-eTisiformibus striatis lasivaginati^, sPA2-nis
terminalibus maegualibus 1—3-florù, mtm'ortbus hrmortbus,
FLORiBus magms speciosis.
CONSPECTUS SPECIERUM.
1. R. CAMPBSTillS.
2. R. LUTEOLA.
I. Tristigmariu. Stigmalis laciuiae 3.
Perigonii lacìoiae coeruieae, ciiuiis imifoilatus
Perigoni! laciuiiie luteolae, caulis 1—3-pliyllus
li. Distìr/maria. Stigmatis lacioiae 2.
PerigODiI laciniae coeruieae, caulis basi l-fo!iatus 3. n.
1. ROTERBE CAMPESTRTS KLATT; tota glabra, caule
simplici tereti flexuoso uDifoliato apice bifido ; foliis glabris lineariensifoi
mibus striatis acuminatls, caulino basi cuculiato, radicalibus
caulem subaequantibus ; spatba biflora bivalvi, valvis inaequalibus
striatis margine inembranaceis apice longe ferrugineis,
interioribus cuculiatisi perigonii laciniis inaequalibus patentissimis
oblongls coeruleis basi flavis; filamentis liberis, basi perigonii
laciniis adnatis; stylo tripartito, stigmatibus emarginatis;
capsula ovata.
Rolerle campestris Klatt, Linnaea XXXI. 563.
Bulbus ovalus, parvus, brunneus. Gaulis 3 —T-poll. Folium cauliQttm
8—3 poli., radicaiia 3—ü poll, louga, y.. liu. lata. Pedicelli
6 Hu. longi. Spatil\h valva exterior 6 liu., interior 9 liu. aequat. Pkri-
GOxii laciniae exteriores 6 lin., iuteriores 4 liu. lougao, 2 Hd, latae.
Capsula 8 lin. louga.
In campis pruv. Piauhy: lUartiux; pruv. Minas Geraès: Lhotski/,
Wìdi/ren 78-i ; tu prov. Paulo: Selio. ~ Oreas, Hamadryas.
2. ROTERBE LUTEOLA KLATT: glabra, caule orecto tereti
flexuoso 1—3-phyllo apice bifido; foliis linearibus glabris striatis
basi longe vaginantibus ; spatha biflora bivalvi, valvis viridibus
lanceolatis cuspidatis inaequalibus, exteriore breviore, margine et
apice rubiginosis; iloribus longe pedicellatis, perigonii laciniis
subaequalibus luteolis oblongo-spatbulatis patentissimis ; filamentis
liberis erectis; stylo elongato medio tripartito, stigmatibus emarginatis
; capsula oblouga.
Tabula nostra LXXI. Fig. IV.
Rotei-he luteola Klatt in Linnaea XXXI. 563.
Bulbus ovatus, castaiieiis. Gaulis ß — 14 poli. Folia cauliua
1 - 4 poll., radicaiia 3 - 6 poli, longa, lin. lata. Spatiiar valva exterior
6 liiL, interior 13 lin. louga. Pkdicelli 1.5 liu., pkrico.vii laciaiae
6 liu., STAMINA 2 li», aequant.
Habitat Brasilia meridionali, loco accuratius haud notato:
Sello.
3. ROTERBE GRACILIS KLATT: glabra, caule tenui tereti
arcuato bibracteato basi 1-foliato, foliis vaginaeformibus rubris
acutis; bracteis ovatis elongato-acuminatis carinatis margine membi
anaceis; spatha biflora bivalvi, valva exteriore minore acuta
basi cuculiata, interiore elongata cuspidata; floribus coeruleis pedicellatis,
pedicellis fllifonnibus valva exteriore brevioribus; staminibus
eroctis, antheris involutis; stylo filiformi apice dilatato
stigtnate bifido, laciniis patentibus papillosis; capsula glabra
operculata.
Roterle gracilis Klatt, Linnaea XXXI. 565.
Gdasine azurea Herbert, Boi. Maq. t. 3779.
Bulbus globosus, casianeus. Gaulis S-pollicnris. Folia 3 poll,
louga. Bkactba inferior 8 - 4 pull., superior 1—2 poll, longa. Si'athak
valva exterior G Un., interior 9 Un., pedicelli 7 lin. aequaiH. PÌRIGoxu
laciniae 8 Ho. longae, 2 Un. latae.
Habitat in Brasilia meridionali et Montevideo: Sello, Tweedie.
— Napaea.
545 I R I D E A E : GEOGRAPHU ET USUS. 546
DE IRIDEARUM BRASILIENSIUM DISTRIBUTIONE
GEOGRAPHIGA ET USU.
Iridearum ordo totus, quantum liucusque cognitus
est, cc. 470 species continet. Quarum 251, igitur
pim-es quam dimidia pars omnium, Afì-icam inliabitant,
109 Americam, 50 Asiam, 42 Europam, 13 Australiam.
Irideae Europam inbabitantes praecipue in Istiia,
Balmatia et Graecia vigent, Asiaticae in Asia minore
et Sibiria; ex ns, quas Africa alit, non plures quam
17 in parte media" et boreali liujus terrae observatae
sunt, quum longe pleraeque, scilicet species 234, Caput
bonae spei incolaut, quamobrem liane regionem pro
sede principali et quasi centro Iridearum baud immerito
nuncupamus.
Quodirideas americanasattìnet, species 13Americae
boreali et antarcticae peculiares sunt, ita ut 96 pro
reHquis bujus terrae ditionibus restent. Inter quas
regiones exti-abrasilienses 39 species propria« babent,
Brasilia (computatis ditionibus conterminis Montevidensi,
Bonariensi et Paraguayensi) species 57, quarum
vero quum 21 simul etiam'in Peruvia, CMle, Guyana,
Antillis aliisque terris extrabrasiliensibus proveniant,
36 solummodo pro pecuHaribus Brasiliae incolis baberi
possunt. Probabiliter autem bi numeri ulterioribus
observationibus conspicue miitabantur, quum Irideae
varias ob caussas ia Brasilia minus perfecte adbuc
exploratae sint.
Irideae Brasilienses praecipue in provinciis mediis
et australibus habitant, scil. in prov. Goyaz, Minas
Geraes, S. Paulo, Rio de Janeiro, S. Catharina, Parma,
Rio Grande do Sul et in contermina Bonaria etc. ;
multo rariores in Brasilia aequatoriali videnkir, nam
e provinciis Para et Alto Amazonas tantummodo 3
species liucusque cognitas babemus. Inter genera 15,
quibus supra adscriptae sunt, Sisyrinchiuin longe praevalet,
speciebus 21 constans; dein Lanshergiae et Cypellae
utrumque genus 7 species intra ditionem nosti-am
exbibet; genera reliqua monotypica sunt aut paucas
tantum species in Brasilia alunt.
Quoad stationes singularum specierum in partem
systematicam antecedentem remittimus; boc loco tabulam
solum adjicimus, secundum principia nobis consueta
constructam, qu^ disti-ibutionem per quinque
Brasiliae regiones pbytogeograpbicas iUustramus.
Nomina goneruin.
A
1
Ö O1
1
H
1
1
1
1
| i
<= gi
i l i
Eliiutliermii . . . 1.0 1.0 1.0 1 1 Nemastylis . . . 1.0 1 1 Alophia . . . . 1.1 1.1 3.1 t.o 1 3 PliiLlocalUs . . . 1.1 t Cypellii . . . . 1.0 5,1 5.2 2 7
Polia . . . . . .1.1 2.0 1.0 4
Lausbergia . . . 1.0 1.0 7.6 1.0 1.0 7
Heiaaclea . . . 1.0 1 1
Liliertia . . . . 1 1 1
Herberlta . . . 1.0 1.0 2 1 3
Beatoata . . . 1,0 1.0 1.0 1 3
1.0 1 1
Sisyriachiuai . . 14.6 3.0 12.1 2.0 1 11 21
Rotei-lie . . . . 1.1 1.0 1.0 1 .3
Suaima . | j24.11 Ü.1 85.10 1 9.0 3.0 5
1
.57
Usus Iridearum brasiliensium exiguus est. Rbizomata
plerarumque liujus ordinis plantarum in eo
convenire dicuutm-, quod in magna amyli copia substantiae
sebaceae acris et olei aetberei, peculiaris ut
videtur indolis, exiguam portionem contineant, cui
vii-tutem stimulautem nonnulla debent, imprimis membranis
mucosis amicam, alia acredinis fere expertia
vel coctione aut siccatione mitigata sint esculenta, et
inter medicinas muciìaginosas babeant locum.*) Ita
etiam specierum quarundam in altis campis provinciae
Minarum et Babiensis crescentium, e. gr. Lanshergiaecatliarticae
(Ruibarbo do campo Brasil.), L. purgantis
et L. Caracasanae (Ruibarbo do mato Bras.)
rbizomata inter remedia catbartica medicis Brasiliensibus
inserviunt.**) Lanshergiae juncifoliae (item Ruibarbo
do campo dictae) rbizoma saporem acerrimum
et fervidissimum, fortiorem adbuc quam Piper
et Capsicum, habere et ab incolis in provincia Minarum
frequenter pro medicamento adbiberi, retulit
cl. WARMING. NonnuUae species, ut Trigidia Pavonia
et aliae, floribus speciosis insignes, etiam ornamento
bortorum inserviunt. Edulem, ut species quasdam Capenses,
vel tingentem, ut Crocos orientales, in Brasilia
nullam bujus ordinis plantam novimus.
*) ENDLICUKR, Enchlrid. p. 99.
MARTIUS, Syst. mat. med. veg. Bras. p. 77.
69