riferos dicit. vndc,vt apud Procopium cft,hos aureum nummum c natiuo folo cuderejeumip non Romanoru Imp. «
ve ceceri folent, imagine ; fed fua imprefla. Hor urn pecunia: meminic Caffiodor. 7 . Varior. his verbis, Gallisau-
ftoribus fine aliquo adhuc figno ad meralla cranflaca eft. Hinc Galliam diuitcm.apud Manilium: opibusfloren-
cem apudDionem, dices Gallos, apud Iofephun> : auro Iocuplctes,in Oraculis Sibyllinis dici,verifimile. E tquam-
uis argenco carere fcripferic Diodorus,è Pyrenxis camen montibus cum iilua cafu accenfa conflagraflet, liquatum
argencum hie profluxifle,narrar Athenxus. Apud Ruchenos & Gabalos quoq; defcribit argenci mecalla, Strabo.
^Erarias quoque fe&uras apudhos multis in locis, efle, Cxfar teftis eft. Amethyftum in Gallia, 8c corallium circa
Stcechadas infulas repcriri, Plinius. Eledrum apud Celtasin fluminequodamnafcitur, fiDioniPrufxofides.nam «
de Celcogermanisvcihoc verum, icade Celtogallis falfum exiftimo. Vaccinia purpura hicprouenire, haberiq; «
tingendi cauffa ad feruitiorumveftes, Plinius. Idem coccum,conchylium,acTyrium(quibus veftes tingere cofue-
uere,)histribuit. Iifdem oftrum,Vitruuius.Nardum ad cheriacam confìciendam, è Gallia peti,Galeni teftimonio
.verum. Abiecemlaudatifllma in Iura ac Vogefo montibus:betula,& exea incolas bitumen facere,indicat Plinius.
Hyacinthum herbam eximièprouenire,idein. Lini làtionem,huictribuit quoq; idem. 8c indelinificium, Strabo:
ex quo vela faciunc,quamuis pellibus pro velis vti Venetos Armorica: populos, prodiderit Cariar. Triumphi Gallici
apparacum excicro egifle Cxfarem Parcrculus-auftof. citrus ergo hie ctiam. At venenum hie quoq; reperitur,
vt taxus arbor,feafq; magna copia, Cxfarc teftc)quamDiofcoridesNarbonecani prxfentis efle veneni tradir,vt fi
qui dornnantfub ea;auc in eius vmbrafubfldeant, Ixdantur, 8c fxpenumero moriantur. De eadem hxc Plinius,
Vafa Viacoria exèa Vinis in Gallia fafta,mortifera fuifle compercum eft. Et taxo fe.cxanimafle Cattiuulum Ebii-
ronum regem, teftis eft Cxfar. Ariftotcìes in Admirandis ait apudhos veneni genus efle,quod Xenicon(w£méov legit
Grxcus codex) vocant. (de quo nos infra )Hadenus inanimata; nunc de animalibus. Equasfamanobilitatas,
commemoratTrebelliusin D.Claudio. Canum huius gentisgentem numerofam,laudane, prxter Ouidium, Op- «
pianum, Gratium poecas,etiam Pollux Grammaticus, &: Euphrada orator. Lupum ceruariumè Gallia, fpedafle «
fe in Pompei Magni arena,dicit Plinius. Sues altitudine, robore, 8c celeritate prxftantes, à quibus qui non adfue-
ueric, non minusquàmà lupo pcriculi, Strabo. Hinc optimas pernas eos habere, Athenxum rede fcripfifle,quis
ibic inficias?earumq; tanta mulcitudine,alidore eodem Strabone, vtnon tantùm Romx,fed 8c plerifq; Italia: locis
fuppedicent. Leporespermagnoshiccire,cxVarroncde L. Latina obferuo. apud quem quoque lana: Gallicana:
memoria;quam afperam dicit Strabo. Onocrotalus auishie verfus Septentrionemad Oceanum,fi fides antedido
Plinio. 8c eidem falmo fluuiatilis, atq; in Oceano phyfetcr marinum animal,ingenris columnx modo fe attolens,
altiornauium velis, diluuiu quoddam erudans.Ncreides quoq;,itemelcphantos & arietesmarinos,eode audore.
In Arariflumine, vthabet ex Califthcne Stobeus,nafciturmagnus quidampifcis,clupeanominatusabincolis,qui
crefcence lunaalbus,decrefcenteeridem,nigrefcit: 8c corporenimium audo,àpropriisipinis interimitur.Inhuiùs
pifcis capite lapis reperitur,fimilis grani falis [mi ex thuris,habetPlutarchus deMontib.]quioptimèfacitadquar-
tanas,finiftrò latcri corporis adligatus.decreicente luna. Clopiam,hunc pifcem nominar Glycas,ex Anaftafiorfco-
lopidon, didus Plucarcho. A t quis credat ranarumfecundamnumerofitatem tantam: tantam mquam,vt ea ciui-
tatem pulfauerit? fidcm tamen huius facie ex Varrone,iamfxpius addudus Plinius. 8c augethanc Trogus 15. qui
8c fimile accidifle Abderitis adferit. Sed ad alia plura huius regionis admiranda veniamus. ^.rqj primùmad foflilcs
pifces; de quibus ex Pomponio,hxc,Salful$ fons,non dulcibus,fedTalfioribusquammarinxfunt,aquis defluens,[in a
Gallia Narbonenii]Iuxta campus, minuta arundinegracilique peruiridis,cxterùm ftagno fubcunte,fufpenfus. Id“ .
manifeftat media pars eius,qux abfeifla proximis,veluc infula natat,pelliqj fe atq; attrahi patitur: quin 8c ex iis qu$ “
adimum perfoflafunt,fuffùfummareoftenditur. Vndc Graiis,noftrifqueedamaudoribus, verineignorantia, an “
prudentibus etiam mendacij libidine,vifum eft tradere pofteris, in ea regione pifcem è terraerui : qui,vbi ex alto “
hucufq; penetrauit,per eaforamina iducaptantium,interfcdus extrahitur. Hucufq; ille.Inter Graios quorum fi-
demhiceleuat Pomponius, annumerandi Strabo, & Athenxus tradir enimille lib. 6 . circa Rufcinonem fluuium
[in hac deferiptaà Pomponio continentiaquoq;] lacumefle propinquum,acpaullofupra mare locum aquofum,
plenum falinarum huncq; folfiles habere mugiles fiue ceftreos. vbi enim duos auttres pedes fo.deris, immiflo in a- **.
quam limofam tridente,configerc licet cum iuftx magnitudinis. is alitur limo,ficutanguillx. fic ille. Hie autem <c
libc8. exPolybij34. a it, IuxtaPyrenxosmontes Narbonam vfque campos efle, per quosIliberis 8c Rufcinoflu- **
uij decurrunt,ac in iis'campis.fofliles quos vocant,pifces,reperiri. Eiusnamq; locifolum tenue efle, ac fubnafcen- “
temulco gramine,herbofum:fubeoverò,cùmadduos trefve cubitos arenofa terra fit, fub qua aquainueniturqu^ “
à flummibus aberrauit,in qua pifces fub terram difcurrunt per riuosipfos,pabuli caufla.-quòdradicibusgraminis "
impensè deledentur,fubterraneis pifcibus vniuerfam oram illam replere,quos egeftahumo capiunt.atq; hunc pi- “
fcandi modum hadcnus hoc loco perdurare, annotauit ad Athenxum fuum Dalechampius.Crcdiderim hiftorio-u
lam quam litteris mandauit Ariftotclesin Admirandis,hue referri quoq; pofle:vbi traditinfinibusMaflilienfium,
circa Ligufticum, lacumefle, qui ebulliens effufusquc,pifciummultitudinemimmenfam, verifidemfuperantem,
eiiciat,&c. Plin.cj.c. 17.dicit,quod in hac cade NarboncnfiProuincia, coitus temporc,èviuariis marem linea lon-
ginqua per os ad branchia religata emiflum in mare,eademq; linea retradum,feminxfequantur ad litus,rurfus fe-
minam mares. In hac eadem prouincianobilisfons eft Orge nomine, in eo herbx nafcuntur in tantum cxpedtx
bubus, vt merfis capitibus totis cas quxrant. vt refert Plinius. apud quern quoq; hxc’, Tungri G allix ciuitas fon-
temhabetinfignem, plurimis bullis ftillantcm , ferruginei faporis, quodipfum non nifi in finepotusintelhgitur.
Purgat hiccorpora:tertianasfebresdifcutit, calculorumq;vìtia. eadem aqua igne admoto turbatur, ac poliremo
rubefcit.Eadem Narbonefis circa Gratianopolim,vt defcribitur à D. Auguftino dc Ciuitate Dehfontcm habet,fi-
milcm illius qui eft in Epiro, vt qui faces exftinguit ardentes, & accendit extindas. Lacus eft, qui duorum coruo-u
rum dicitur,audore Artemidoro, ad oram Oceani ,in quo duos coruos apparere ait, qui dexteram alam habcnt “
albican tern,eoq; accedere quibus aliquid cótrouerfix cft,&: in fublimi loco pofita tabula,vtrumq; pro fe liba proii- "
cere,coruos aduolantes alter a vorare,altera diflipare:obtincre autem cauflamfuamcum,cuiuslibadifiiciuntur.at »
fabulxfimilemiudicathanchiftoriamStrabo.Heracleam quoq; viam fic didam,habet inter Admiranda Ariftote-
les,quam ex Italia fcrunt Celtas Gallos 8c Celtiberos vfque protendi, in qua 8c Grxci & indigenx tranfeuntcsab
incolis obferuantur, ne quid iis mali fortè accidat;quippe quòd pcenas ij pendant, damnumq; lege farciut, in quorum
finibus datum fuerit. LateresinMaflìliafiunt, qui proiediinaquanatant. Vitruuius. C a m p v m L a p i d e v m
quoq; inter huius regionis mirabilia nunc defcriberelubet. Huncomncs inter Mafliliam & Rhodani oftiaxonfti-
tuunt: Hcrculis prceliorum memoriam dicit Plinius. excoquòdHerculemhic dimicantem contra Albionem 8c
BergionaNeptunifilios, cùm telaeidefeciflent,ab inuocato Iouc adiutum imbrc lapidurii ferunt : crcdas pluifle,
adeò multi & pafllm & latè iacent. Huicfabulxadfentiuntur quoq; Mela, Solinus,Hyginus,& Martianus,quibus
Strabonisicntentiamlibens prxponam,quieum hisXylandriverbis defcribit: Campus eft amari centum circitcr
difikus
diflìtus ftadiis, diametro eiufinodi quantitatis forma circulari. Is Lapidofus feu Saxofus dicitur, ab eucntu.
eft enim plenus lapidum,quimanumimplerepoflint, intra quos gram*ennafcitur,abundè pafcua pccojis fup-
peditans: ih medio autem, aqux,&falinxfunt,&fales. Tota autem qux ifcperius adiacct regio, ventiseli
expofita : in hunc autem maxime campum ventus incumbit ac defertur Septemtrionalis violentus ac horri-
. bilis, quo ferunt 8c lapides agi tari, atque volui, 8c homines devehiculis deturbari,ac vtflatus,armis vcftibufr
quenudari. Idemhanc Polidonij probabilcm quoque rationem adfert, qui lacum fuifle dixit, qui cùm
fluduatione exaruerit, ideoque in plures diífipatus, lapides, ficuti fluminum Iapillos^Sc littorum fcrupulos,
fimiles inter Ce magnitudine leuitateque,&c. Ariftotelesz. Meteorolog. cap. 8. motu terrx fadum adferit,
Phlegrxumq; campum nominar. Defcribit hunc eundcm campum ( quamuis non nominee,ventumhunc
infeftantem,Diodorus5. Arduenna filua hie quoque(inBelgica)de qua 5. Annalium TacitusyQuarebantfaltH*
quibus nomen Arduennx.. An plures huius nominis, exPomponio, vbi aicit Galliain amcenam lucis immanibus?
Nonexiftimauerim : cùm in tota veteri hiftoria vnam tantùm huius nominis filuamnominarifciam. atean-
dem longè lateq; difperfam, 8c fortè difiundim crediderim, fub vno tamen hoc nomine. Hanc enimingentis
magnitudinis,atquetotiusGallixmaximamdic'it Cxfar :v t , qux à ilumine Rheno per medios fines Trcui-
rorum,acinitiumRhemorumpertingcbat: vergebatque ad Scaldis eum Mofa confluentes, adeo vt am-
plius millibus quingentis patear, efficiunthxc quatuormillia ftadiorum, qux illi tribuir Strabo,at ex fcripto-
ribushaudfide dignis,vtixftimatjfilocus fincerus: nam mendocarerevix putat dodifs. Cafaubonus, in
fuis ad huncaudorcmdodiflimis Commentariis. Ncquemihi verifimile eft Cxfarem huius teftem ocula-
tum, filux menfuram ignoraflc. Ab hac filua Dianam cognominari Arduennam, fidem facit marmor antiquum;
de quo nos latius infra. De regione hue vfque, nunc de eius populis. Rcgionem populofam facit Pau~
fanias 8c hominum fertilem, Liuius. Teftis huius quoque Polyb. 2,. Ciuil. fcribit enim quadringentos huius
Gallix populos Cxfaremfubegifle. Hoscorpora plusquámhumana habere, aitlornandes. corpora mirifica
fpecie& magnitudine, Hirtiusj celfioris ftaturx, Ammianus. prx ceteris hominibus eximia procerita-
tc, quod ipfum quoque Cxfar innuit,cum dicit,magnitudine corporumfuorum,breuitàtemRomanorumeis
contemptui fuifle. Oblongo corpore, mofles,8c albos,facit eos quoque Strabo. Ad albcdinem alludunt Pe-
tronij ad Gytonem hxc verba, Incretata facies, vt dues Gallia fuos putet, nempc vt artificio imitcntur natiuum
ho rum candorem fiue albcdinem : non vt amicus mcus putat infuaBritannix dodiflima iuxta ac accuratifli-
maihfulx defcriptione, quod Galli facies fuas ( quod nufquam apud vllum audoremmelegiflc memini )fo-
leant incretare. necmirum,cùmipfa natura his hanc albedinem vitro conceflcrit. Hinc ladea colla, illis ad-
fcribit Poèta. Comam hòs nutrire, (vnde Gallia Cornata, nominata) Strabonem, & Clem. Alexand. audo-
res habeo. item Agathiam, qui fcribit folemne efle Francòrum regibus numquam tonderi, fed à pueris
in tonfos mancre, Cxfariemque decenter eis in humeros propendere: 8c anteriorem comam è fronte
difcriminatam in vtrumque latus defledere. hancque promiflam , & rutilara, facit Liuius. Rufam habere
natura, -Audio tamen hunc colorem augere. inquit Diodorus : nam (interprete Leopardo in Emen-
dationibus.; calcis ablutionc lauantes capillos aflìduè , 8c à fronte ad verticem 8c tendones retrahunt,
vt confpicui fint, 8c vt afpedus eorum fimillimus videatur Panibus fiue Panifcis. item capillos facere
craflìores, vt nihil differant ab equorum iubis. An hinc forte Gallia crine ferox dixerit Claudianus ? Ru-
tilandiscapillis,ait Plinius, Gallorum inuentum íapoeft, cxfeuo6¿: ciñere, ita vt flauum verticem, Claudianus:
8c auream Cxfaricm his adferibat Virgilius. Hue faciunt quoque qux Tcrtullianus hajjet ver-
bain libello De cultu fxminarum, vbi inquit quafdam capillum croco vertere. Congruenter admodum
Ammianus, candidos & rútilos vocauit, aerine vtpotc, 8c cute. Barbam promiflam gerere omnes, apud
Liuium leo-o. diftinguit Diodorus, his Caftalionis verbis , Barbam quidam radunt, nonnulli nutriunt
parcè. Nobiles genas quidem radunt, barbam vero finunt crefcerc , vtoperiant corpora, quo accidit,
vt cùm edunt» repleanturcibo : cùm vero bibunt, velutipcrcanalem potus videatur inferri. Operam
dare ne obeiì fiant, néve prominentiorem ventrem habeant : 8c fi quis adolefcens cingulo prxfcriptam
menfuram excedat, eum militari tradir Strabo. Hxc de eòrum forma , nunc de natura fiue indole,
quarum quia nemo fcriptorum cognitione peritior , fcripturaque antiquior Cxiàre, eius de his, qux
paflum inlibris Belli Gallici, hxc verba accipc. Gallorum fubita ac repentina confilià : in confiliis ca-
piendis mobiles, & nouis plerumque rebus ftudent. Eft autem hoc Gallicx confuetudis, v t, & viato-
res etiam inuitos confifterc cogant, 8c quod quiique eorum de quaque re audicrit, aut cognouerit,
quxrant: 8c mercatores, in opidis vulgus circunfiftat: quibus ex regionibus veniant, quafque res ibi co-
gnouerint, pronunciate cógunt. & ,h is rumori bus-atque auditionibuspermoti, dciùmmis fxpe rebus con—
filia ineunt: quare è veftigio pcenitere ; necefle eft: cùm incertis rumoribus fcruiant, & plcriquc ad vo-
luntatem eorum fifia reipondeant. Haflenus C x iar. Dc iifdem fere eadem apud Polybium, Oro-
fium,Trébellium, 8c Vopifcum. Non omittendum autem hoc peculiare, quod in conciliis habcnt, tefte
^trabone, hoc nempe. Si quis dicenti obftrepat, aut tumultuetur, liflor acccdit ; ftriifto cultro, minis
*adhibitis, eum tacere iubet, idque iterum ac tertio : eo non ccflante, tandem àfago eius tantum amputar,
vtreliquum fit inutile. Acutos ingenio, 8c ì do&rina minime alíenos efle, Diodorus 8c Strabo teftes:
itemSymmachus: qui commendathorum inbonis litteris ftudia. Polybius,^ hisinfeftior, doflrinx 8c arti
operamnon dare, refcrre audet. Iam audi Hirtium, Homines aperti, minimequeinfìdiofi : qui per virtutem,
non per dolum dimicare confueuerunt. item Strabonem, Ingenio Amplici, ac nulla malignitate deuimfti.-
An idem alibi hos hinc fimplicesvocat?pigrioris ingenij, Seruius ; ftolidos Frimicus} ftupidos 8c rufticita-
tem amantes, Iulianus ; A t contra, en Lucius Florus, Nemo Gallos tantùm feroces dixerit, fraudibus agunt.
an falsò ? an poftea à Romanis hoc didicifle, verifimile ? qui vt fcribit Trogus, Seruilium in Africani mife-.
rantjtacitifque mandatis prxceperant, vt Annibalem,fi poflet, perxmulos interficerct. A t neque hoc, tefte
oculato,cumque his verfatiifimo, ideoque fides tribuenda, Iuliano Imp. qui de iis , non tantùm poft diftum
Florum, fed &poft alios omnes veteres, hoc de his clogium pronunciauerit, nempe quòd adulari nefeiant,
fed libere ac fimpliciter cum omnibus xquabilique iure viuant,qui Venercm nuptiarum deam, 8c Bacchum
Ixtitixdatorem, coniugij prolifque gratia : &vini quantum cuiqueliceat,potandigrada, tantùmnouerint.
^Elianus dicit omnium hominum ad fubcunda pericula promptiifimos : Florus immaniifimos, Immanes
& barbaros, Cicero,& EumeniuS. Feroces, Lucanus,Trogus, Hegefippus. Truces, Auienus 8c Seneca. Cru-
deles, Caflìodorus. Sanguíneos, Lucanus. D u r a s i retrogradas mentes, iis adfignatL^ppridius. Gentium,
0 - X X omnium