8 P R I O R I S
magnitudine?» in terris fecunda. Cuius populos
nonomncs origine Francos dixerim, plerique
iure belli in vi&orum nomen traniiere Quod
obiter moneo.
C h a c i . Rhenanus C h A v c i . neque mi-
bi dubium, ita legi in autographo. Quidam
au&ores Caucos'aut Cauchos, Claudianus Chaycos,
Lucanus vti videtur Caicos, nomine trifyllabo
appellauere. In fitu defcribcndo etiam variatimi.
Spartianus in Didio Iuliano fcripfit, Al-
bim fluuium accoluiiTe. Ptolemseus in duo genera
diuidit, Maiores inter Albim, Sc Vifurgim
Sc Amaiium potuit. Plinius cum noftra Scheda
confentit, Sedem enim inter Rheni alueos tri-
buit.
V a p l i v A r i i . Rhenanus legit, v ap lvA-
r 11. Quam differential« in nomine Barbaro
non magni xftimem. Maioris momenti illud,
Prima littera V. omnino reiicienda, ex reliquis
vna leuitcr tranihmtanda, & a p s i v a r l i , aut
a p s v a r . i i , legendum videtur. M ireenini
affines IScf in minutis chara&eribus. Apfiua-
rij autem funt, quosMarcellinus Anfuarios, An-
fbarios Tacitus, Amfiuarios Ifidorus vocat,vtego
lego, locus enim corruptus, Samfiy Var'tquadiy
Tmgriyle&iones variant, mihi liquet rcftituen-
dum, Anfiuariy Quadi, Tungri. Hos Notitia pro-
ximè ad Schedam accedens Ampfiuarios appellar.
Ab illis hos agros Tub Nerone occupatos
difcimus ex 13. Annal. Taciti. Et quamquam
ab Auito iterum exaótos, iuuentutem ca:fam,
imbellem xtatem in prxdam diuifam narret,
tamen reliquias gentis, propagando femini fu-
perfuiffe Marcellinus argumento eft, cum pa-
cem à Iuliano datam fcribit Francis quos Anfuarios
vocant ; Vbi nonnullis Atthuarij pla-
cent. Sub Imperatoribus inter auxilia Palatina
meruiffe Notitia iìgnificat. Aniibarios autem
Chaucis proximos fuiffe, nemo dubitare poteft
qui Tacitum legit. An iidem cum Angriuariis?
variè diiputatum eft, à me fententiam ferri n ihil
opus.
C h r e p s T i n i . Sched. poft. c r e p s t i n i .
Rhenanus c h r e p t i n i . Ytindignemurdeli-
neatorum ofcitantiam Se temeritatem, in traii-
ciendis litteris , neque miremur paulo ante
c h a c i v a p . pro c h A v o a p . fcriptum.
Ceterum Chrepftinorum nomen mihi nun-
quam auditum, nunquam lc&um,cui neque ex-
plicando neque corrigendo firn. Significami
quidemmihi V. C. VidoPancirola, quemho-
noris cauiTa nomino, in Notitia fub Duce Britannia:
Equites Crifpinianos legi, qui exhispo-
pulis videri poffint;Verum meus còdex Criipia-
nos habet, Etnefcio an credibili us fit nomen à
Crifpo C affare duxiffe,Eo modo quo Conftan-
tiaci, Honoriani, Y alentini anenfes, Gratianen-
fes. c h a m a v i <331 e r p r a n c i . Schcd.poft.
male n a m a v i . C- extrita, N. pro H. fubfti-
tutà. Rhenanus,x h a m a v ì 03 1 e l p r A n -
c l . Cuius au&oritas perfuafit O rtelio, (quem
ego non tarn Regium Geographum, quam Re-
gem'Geographorum appellare foleo) vc huic po-
pulo in veteris Belgii tabula locum daret. Cha-
mauis quidemre&è: Elprancicumautemmon-
ftrurn nominis, vti Vapliuarium, facile elimina-
turos confido, qui bus ha:c lucubratio in manus
vcnerit.Tacito Sc Marcellino ChamauijAufonio
S C H E D A
camaues, Ptolcma:o Camani, nifi librarii impo-
nant, c lamafi corruptc Panegyrico, quod notat
Lipfius Sc Ortelius. Eos in hac vicinia habitaffe
planum fit ex Tacito Sc Marcellino. Ego ad
Francos pertinuiffe aio. Au&orem qui totidem
verbis affeuer et, ne fallam, nullum habeo •• V e-
rumidex Franciae defcriptione quam protuli-
mus, conficitur. AcceditMarcellinus, fire&è
capio : Scripferat lib. x v i i . Francos quos Salios
appellant à Iuliano Caff. inuafos , Subiungit,
Ch am an os it idem aufosfimilia adori us, eadem celeri-
tate cecidit. Aut egregi è fallor, aut Francos Salios,
Sc Francos Chamauos hifce verbis diftin-
&os voluir. Si quis Aufonij ex Mofella verfum
opponet,
%^iccedent vires,quos Francia,quaf^ Camaues,,
Germani% tremane
Vbi Camaues extra Franciam videtur confti-
tuerc, fruftra erit. Cur enim non eadem opera,
ex iifdem verfibus Francos Germanos neget?
Deinde, Cui vnquam dubiumfuit Salios Francos
effe Ì tamen Sidonius’aliaFrancbjaliaSalio
tribuit,
--------- Francusque natatUy
Sauromates clypeo, Saliuspede ;
In quorum explicatione adfiguratas loquutio-
nes confugimus. Nulla ergo religione pra:pe-
ditus,Francia: Chamauos reftituo,Et in Scheda
C H A M A V I Q 3 I E T F R A N C I, COt t igO.
B A T A V I C A.
C a p . IV .
B. P . Sc conionantem V . litteras affines effe,
P. Sc V . fiepius loco B. fcribi, iam olim à
Grammaticis obièruatum. Eius generis in lapi-
dibus, Pleps, Apfens, Probincia, Serbus. pro Plebsy
Ab fens, Prouincia, Sertius. Ex eodem capite in
Schcdis BATAviA. f l ’ . PATVBVS. proBatauix.
Fluuius Bat anus.
Batauiam autem infulam effe,quam duo Rheni
aluei,medius Sc occidentalis circumicribant,
antea diximus, Sc qua: ad medium pertinent
plane explicauimus.
Occidentalis,cum nonnumquam Rhenus ap-
pellacus f it, varia etiam pr«eterea nomina acce-
pit. Helium, Vahalim, aut Vacalim, autVValimy Sc
Mofam diftum reperio. A Scheda Batauinomen
accedit. Hclij folus Plinius meminit,neq;cauf-
fameius appellationis quam tradam habeo. Va-
halis Sc Mofie meminerc plerique omnes. Mofa
ex monte Vogefo profluens,priufquam Oceano
illabatur, ait Cariar, parte tjuadam Rheni recepta,
qua appellatur Walisyinfulam ejfeit Batauorum. Hinc
Kheni, Vahalis, Sc Mofie nomina confufii. Mofa
autem infra Nouiomagum.Vahalimrecipitrqua:
(upra funt, quxque Vahalis alueo exeluduntur,
ad reliquam Belgicam fpeftant, ad Batauiam
non ipe£tant. Sed hie Vahalis decurfus, & in
Mofam illapius, in Scheda non exprimitur. Et
nos quidquidinter Rhenum Sc Mofam e ft, hoc
vno capite abioluemus,ita enim vifum commo-
diffimum.
Batanus fluuius eomodo dicitur, quo Tufcus
amnisà Virgilio non femel. Et fi mei iudicii
res fit, exiftimem cam appellationem à vulgo Sc
militibu5
militibus potiffimum fluxifle, ob traie&um in
Batauiam. In libris certe nullibi extat. Vt hac
etiam in parte firmetur opinio quam de tabula:
auótore concepì.
Itinera duo per Batauiam defcribuntur, V-
trumq; Lugduno Nouiomagum, alterum vfque
Traianam coloniam pertingit. Sunt in iis ple-
raque nomina quorum-carteroquin nec vefti-
gium fupereft.. Ideo Bataui plurimum his Sche-
dis debituri, quorumprarlata face, non paucas
antiquarias iniiilx tenebras illuftraturi funt.
L v g d v n o 2. Sic Antonin, qui Germa-
niarum caput, hoc eft initium, vocat. Primum
enim ab Oceani littore oppidum, duobus tantum
pafliium millibus diffitum, quodafcriptus
numerus fignificat. Ptolemieo Lugodunum.
P r e t o r i v a g r i p p i n e . 3. Caftiga-
tiorpoft.Sched.p r a e t o r iv a g r i p p i n a .
Tacitus Annal. 12. <_Agrippina, quo vim fuamfo-
ciis quoque nationibus oftentarety in oppido V biorum,
in quo genita erat, veteranos coloniamdeduci impetrati
cui nomeri indi turn ex vocabulo ipfius.
Ego eandem ambitionem in Colonia: Se huius
Prartorij nomine valuiife fendo : neque enim
valde ambigo Prartorium etiam ad Agrippinam
Germanici F. pertinere. Certo fortaffis confi-
lio Batauiam oftentationi delegit, imperiofafi«:
iàgaxmulier, quo apud illam gentem venera-
tionem augeret, ex qua Augiiftorum Augufta-
rumque corporis cuftodes. Reliquia: in Ro-
maroburgo fuperefle videntur. Situs conuenit,
Et nomen Romanam antiquitatem priefcrt. Iu-
nius cap. x v i i i . Batauica: hiftorise oftenditan-
te annos l x x x . refoffisfundamentis, varia àn-
tiquitatis monumenta id loci effe eruta : prxter
imbrices litteratos, Se figlina opera, etiam a:rea
figna, atque argentea numifmata, quin Se pra:-
grandem gemmam : quai fidem faciunt aliquid
fupra militare prarfidium ibi ftedffe. Adde
Corn. Aurelium, is à Romanis fcholam addi-
feendis Ladnis litteris ibidem conftitutam fcripfit:
cuius etiam Bonauentura Vulcanius me-
minit. Et fi ego fine^graui, Se antiqui auótoris
teftimonio, nihil huius meo peri culo affertum
velim. Ab aliis Telonium Romanum diftum
abimaduerto.
Ad hoc Prartorium reuocanda eft cardes vir-
ginum Britannicarum, quam ab Hunnis Co-
lonix Agrippinse patratam, fama ex nominis
erroreorta,proditum. Id Gaufredi Afaphen-
fis vetufti fcriptoris fragmentum fuadet, quod
CiefarBaroniuSjOmnis antiquitatis peritiffimus,
& reftituendse prxcipuèEcclefiafticx hiftorix
natus, ex Vaticana bibliothecadedit, noshuc
transferemus. Cum Maximus (qui Gratiano im-
perium Se vi tarn ademit ) proximos Gallias inua-
fijfet, ac vicinos Armoricos fedibus exputifet, vacuum
prouinciam, vberes glebaSy Britannica militibus'noua
colonia tribuit ac diuifit. Vnde & eidem prouincia
comparatameli nomen ( meam fidem hicnon in-
terpofuerim ) vt minor Britannia diceretur. Quo
vero eorum etiampofieritati confuterei,ex magna Britannia
infulafingulis vxores quart in f i t :fngulis militibus
fngula virgines ex gentìlibus fuis funt in ma-
trimonium pojlulata. Erat autem pradìEtorum mili-
tum pracipuus posi Maximum, dux Connanus, vnus
ex Britannia regulis, cui parts nobilitai is coniunx de-
f gnat a c&yflia Dionoci Regis Cornubìay nomine Vrfuta.
Londini itaque emetis coatti*, inuita licet ,pa-
trium folumy charosfy fuos relinquentes, imponuntur
nauigiis : dumfc regionem Armoricorum cogttantnau-
ta y mox faua procella naues impulit in Germanicum
littus. vbi dum ejjènt Mclga Piflorum, dr Gaunus
(Sigeberto Gnamus) Hunnorumpirata, qui comparata
elafe, telo feeder e cum Gratiano Imp. aduerfus
Maximum, vtvelhac arte eumacaptis detur bareni,
cum ad infejlandam Britanni am tenderent, in ha* ad
littus iattatas virginum naues incidentesyfìc in Bri-
tannos virgines} vt in hofes graffati funt, vt virn in-
ferendi illorum pudicitia confdium caperent. £hra
omnes h or tatù Vrfda, mortem duriffmam potius op-
petere, ac gladi is obtruncari, Chrijliana confi unti a de-
créuerunt, quam ignominiofum quidpati. Cumqi ea
perfjìerent animi franiate, mox illorurp libidine in
barbaricum firorem mutata, cum alio properarent, ne
longiori mora diftlnerentur,fingulas crudeliffìme trucidar
unt : Indcq. in Britanniam nanigarunt, naciam-
que eam militibus vacuam aggrejfi : Sed confejlim
mijjìs illue a Maximo duabusmilitum legionibus}inde
pulfi foluerunt in Hiberniam,. Habes narrationem
illuftrem, qua: multorum friuolis coniefturis
ha&enus miferè lanci nata eft. Nam quod difetti
homines dicendo efficiunt, vtresincertas,
dubias, falfas etiam Se temere confi&as, ele-
gantibus verborum coloribus circumueftitas,
prò certis Se firmis perfuadèant, eius in his
ipfis, & in multispra:tereamartyrum a<ftis,quo-
rundam fcriptorum infantià Se infcidàcontra-
rkim accidit. Cum temporum rationem, ho-
minum, locorum, dignitatum nomina perinu-
tent,pleraque inepta ex vulgi riimufculis haufta
affuant, fit vt grauiffimas hiftorias le&orum ludibrio
exponant, Se in fabularum opinionem
traducant. Non negauerim Virginum hiftoria:
id quoque incommodi aceeffifle, quod Gratia-
ni reuerentia, cui Mclga & Gaunus militarunt,
diu prefla, ferò in litteras reiata eft. Imperitè
.autem, quiiquis auftor fuit, quodHunnorum
Se Agri opina: nomen inaudiffet, ad Athilam Se
Coloniaro Agrippime rettulit, magno tempo-
rum Se locorum errore. Ad tempus quod per-
tinet, Grati ani Se Maxirai s«um perfpicue ex
Gaufrido intelligimus: Adlocum, Germanicum
littus. Lindanus apudBaronium, ^Eftua-
ria Germanica ad Rheni o ftia, me approbante
interpretatur. Sed ea Coloniam vfque pertin-
gere cui fidem faciat? Profeto qui Schedasno-
ftras femel infpexerit, Pnctorium Agrippina:
longè. reótius accipi, fateatur neccfle eft. Et
fi iam tunc temporis Romaroburguma prouin-
cialibus vocabatur (quod quidem non valde
affirmo, verum tamen efie nihil impedir) proba-
bilis erit co.me<ftura, hinc opinionem de Romana
peregrinatione riatam. NamBonna ex
Veronx nomine fluxit, cum virgines Verónam
primum appuliffe antiqua.hiftoria narret, 'Et
Verona in hoc littore ,> vrbs opulenta Se florens
fteterit. Quod Hadrianus Iunius,atque Suffri-
dus lib. primo de Frifiis obferuauere. An Se
Bctoiheta à Pretorio i fBafileàm enim vfque Vr-
fulam aduerfoRheno nauigaile voluntj non af-
firmatè dixerim. , Vnum Agrippinenfibus li-
bentes largimur, pleraque Virginum cadaucra
ad illorum vrbem, qua: imprimis ampia &po-
tens, atque cum reliqua Galliain Maximi po-
teftate effet, venerationis caufa delara.
M A T I L o -