instar ovi acuminatus, canccilatim squamis obductus, qnae in mollem desinunt apicem ■
qnaruin inferiores instar flanunulanun adparent. Omnes coloris pallidi, flavescentis et mu-
cilaginosa fa r in a obdnctae. Transvi'rsim si conus secetur. in centro adparet crassa rhu-
ehis, circa quant oblongae, postice auguste cunéiformes squamae positae sunt, viginti circi-
ter in circulo, non sibi adbaerentes sed separatim sese aperientes uti Pîni strobiii; inter bas
squamas arenosa farma (antherae) locator, suntque saporis sicci, erndis nucibus avellanis
aemnli. Si hi coni per aliquot tempus in aedibus deponantar, gravetn excitant odorem instar
contritorum fere aromatom (1), et per multas menses a putredine conservari possunt,
Spatiales fètninei coni in formant dense imbrioati, dent divergentes et deflexi sunt. » St,
inqtiit R om p h iu s , trunous jam octo decemve pedes sit altus, hosce gerit sine praedicto Ananas
fructa (scil. mascul.), ex vertice nempe inter arctos ramos, qui jam transversim sunt
extensi, nec pollice tamen sunt crassiores, quique difficulter transversim dissecari possunt,
quutn durum gerant corticem, qui intus stint herbacei et muooso repleti succo instar Pa-
pedae pultis, qni in moUe albicans exsiccatur gummi. Tcri fru c tu s peculiari proveniunt
expetiolo [spadice], ulnam ciroiter longo, deorsum inflexo, minorem digilum crasso, la-
nato , subangulato, et ex hoc excrescunt très quatuor vel quinque fructus, petiolo arete
adbaerentes, magnilndinis Pinangae, giobosi, cotnpressi, glabri, obscure virides, hie illic
in fulvqm colorem transeuntes, hie illic plagis lanatis (2) obsiti, maturi vero aurantii colons
instar ntatorae Pinangae." Up e x spadicis aemulat planam puèri manum seu cristam
galli. In icone. R u m p h i i illae laminae sunt rhombeo-ovales, cristatim inciso-serratae, in-
ferne inlegerrimae, apice nervo medio acumhiatae. Fructus immediate infra banc laminant
rhacheos foveis lateralibus adbaerent, sed inferior et major rhachcos pars nullos fert
fructus.
Pruclus sub externe corlice crasso tenue et lignei colons putamen continent, duabus
connexum safaris, super ne /orniniuu.lis opertum, in quo reconditur albicans, crassus et
oblongus nucleus , ab una parte fovea impressus, in te r nucleum vero ac putamen alia sicca
et spongiosa reperitur substantia. Maturus fructus (teste icone) 0,05 longus, 0,04 in dia-
anetro maxim. transv. Nucleus 0,043 longus.
Adnotatio. Magni momenti nobis videtur diligentissimi R u m p h i i observatio, quamvis
arborem semel bisve conum masculinum producere, sequentibus autem annis femineos spadices
efformari in eodem omnino caudice. R um p h iu s liujus rei admiratione captus, se ip-
sum id observavisse expressis verbis declarat. » Fructus hic [scil. masculus] a it , inutiliter
périt, singulaque arbor unicam tantum producit semel vel etiam bis, juxta meam autem
memoriam secundus Ananas [scil. conus masc.] a primo quodammodo differt, hic enim est
magis tuberculosus, obscurior et squamae amplius sese aperiunt, hujus superior pars perit,
ac inter inferioris partis squamas (quae sensim quoque dccidunt) alii exoriuntur petioli,
qui ordinarios producunt fructus : si truncusjam octo decemve altus sit pedes, hosce gerit
fructus sine praedicto Ananas fructu.” Cum autem alia R u m p h i i observatio non omnino
rem confirm et, earn addam : » Tandem mense Novcmbri 1690 certain Sapor Calappi con-
sccutus sum cognitionem ; memorata enim arbor tertia vice Ananassam produxit fructum,
(1) Alio loco graviter olentem, vix ferendum odorem praedicat Romphios.
(2 ) » Rugosae maculae in versione Herb. Amb. latina minus accurate dicuntur guas RuMPmus » ruige plekken” vocat.
sine ullo indicio alios proptillulaturos esse fructus, sed eodem insuper mense ex insulis
Ulasserensibus duas arboris comas accepi unius ejusdemqiie magnitudinis et aetatis, quarum
una onusta erat fructibus Pinangae-formibus, cujus supremum caput formam referebat
parvi Ananassae fructus, squamae enim ejus erectae erant, et arctissime sibi junctae, cx-
ceptis inferioribus, quae paululum apertae e ran t, inter quas juniores apparebant fructus.
Altera autem coma perfectam gerebat Ananassam. ” — » Prima habebatur femina, altera
autem mas. In utrisque rami erant ad extremum extenâi instar m attae, in femina latiores,
longiores et magis virentes, in mare autem horti mei (quae junior erat arbor) ejusdem
cum femina erat longitudinis, omnia in ramo folia retrorsum erant inflexa instar aci-
nacis.”
Propagatio. Arbor haec propagatiir si superius molle caput trunci abscindatur atque
illud in terrain sabulosam deponatur, licet sit salsa. Capita autem haec per integrum subsi-
slunt annum, antequam novas frondes emittant, atque porrO tarde increscunt, imdç, narrante
R u m p i i io , taediosum sit, illas in hortis plantare, quamvis Amboineiisibus et Uliasse-
rensibus aliquando successit, qui hinc inde unam alteramve prope aedes suas colunt arborem,
in solo nempe arenoso, in quern sordes aliaque projectilia dejiciunt. Nuclei etiam,
si in hortis servantur, tardissime pro germinant, midto tamen citius in naturali solo in
quo sponte crescit arbor.
Incrementum. » Arbor haec tarde admodum excrescit, tarn quae ex nucleis quam quae
ex surculis effossis p rodit, longum per tempus nil nisi folia gerens , atque hoc admodum
tarde; si verotruncus ad quinque sexve pedum aititudinem excreverit, citius progerminat,
si nempe Ananas fructum pro d u x erit........... in Amboina unicam vidi, cujus truncus erat
vi°inti quatuor pedes altus, qui erat angulatus, tuberculosus, et in très majores ad verti-
cem divisus capitatos ramos, quorum quisque propriam gerebat comam.” — Post lapsum
spadicum femineoriun arbor per aliquot annos quiescit, exCrescens tantum et novas frondes
formans. Dein vertex in medio denudatur, atque ex illo de novo proiaimpit magna spadicum
femineorum copia, squamis primum coni ad instar, tectorum et imbricatorum. Quo ve-
tustior arbor est eo minor ille' spadicum conus videtur. —: Conus mas quotannis non effor-
matur, sed plerumque per umun alterumve annum quiescit arbor.
Usus domesücus et medicos est. Junityres frondes coctae incolis gratum olus praebent.
Nuclei etiam edules simt, crudi autem nimis alvurn movent, imo, u t quidam dicunt, le-
thalem alvi fluxum excitare valent. R u m p h io ipso teste saporis amaricantis sunt sed minime
acris. Per noctem in aqua macerari aut coqui oportet , antequam comcdantur. Incolae
A ru et Key majori cum diligentia eos praeparant et artificio singulari in foveis in terrain
effossis ignis vi eos exponentes. (Cf. Herb. Amb. 1. c. p. 88.)
Nuclei recentes rasi ulcerationibus imponuntur et maligna pedum ulcéra sanari valent..
Caro etiam coni maris in similem usum adhibetur. Cortex molliusque lignum cum Pinanga
masticatum et tumidis artubus illiniturn, optime valet.
XJsus sacer apud Tamboccanenses invaluit, qui fructus edere debent, si demortuum
lugcant.
A d not alio. Specimen Cy cadis in Java insula fortassis inventum quod nomine Cycadis
circinalis L . in A d is Societ. P a lav. descripsit Liber Baro d e W ü r m b , verisimiliter ad haue
speciem pertinere, auctoris verba satis declarare videntur. Auctoris autem descriptionem,
32*