pctalis conftans in orbein pofitis, quorum totidem, fed ètè&a |
tab. 8. fig. a, a. & unicum fig. b. feparatum fiftit,. calyci mlitì'èns
qui fig. a. a. repraffentac ovarium tribus cotonatura foliolis, qua
fecundumfig.d tocum fruAus ambitum quafi inveftimt; fruAum
defcribic ovatum, in cria loculamenca divifum, cui vero defcri-
ptionij%. e. e. minime refpondet, femina pouus longiufcula &
fere cylindracea, Uti defcribuntur & lig.e. e.f, delineantur, circa
axiivdenfiifime in orbem colleja.& ñeque per longitudinem
neque per laritudincjn fruAus iillo modo divifarcprafentat, fty-
l'jin fimpiicem ereftum, corolla ferme longitudinis, cum dig- ,
maté glòbofo delinear fig c. Ex his facile pater, quam dificulten
huius utriUsque generis chara Aeres& inter fc-& cimi noftra >
ftirpe comparari poffunt, nifi Bromelia fruAus & Karata floris
S ftruAura vitiofe delineata fit; Eadem procul dubio; moverunt ; •
M1LLE RVM atqueHO VSTON VM (fecundum huius au-
tographum, quod a MILLERO accepit, & transfcriptum ad
nos mifit f.HRETVS) ut earn opinionem alant, P LVME-
RIV M Caraguatce fiia florem eadem tabiila, qiia Karatas
depingitur, delineatum, huius fiori fubftituiffé & vice vcrfa; .
fed pofito hoc, hie Caraguatá flos, ob ovàrium intra corollam
& ealveem reconditum, & ftylum longiffimis ftaminibusadhuc
longiorem, minus adhuc fimilis eft ilfi noftra ftirpis. Ceterum,
quod ex eo dem H QV STONI MStorcfcivimus,huicauAorify-
nonyma funt Karatas foliis altiffimis anguftiifimis Sc ,
aculeatis Plum. Caraguata acango^ Pifi. & Aloe amari- •
canafruftudulci&àcidoprunolimili Morì/. DILLE-
NIVS indefeffus ftirpium indagator, fuam plantàm cutn tribus
Í Bromelia fpeciebus a PLVMERIO delineatis conferens, in
' ìiulia éarum fimilitudinem invenit, quam ìnilìa, qua ab ipfo
vocatur Bromelia pyramidata , aculéis nigrisj
fed fimul monet, quibus^notis infignibus e cpntrarip differat:
neque etiam in Karata? eiusdem (cuiiis figura, quod fimiil notat,
inter eius delincaciones defi deratur ) foliorum definitione & floris
! fruÀùsque chàraAere éandetn piane cohformátíonem ¡rivenire
potiiit, tandemqùe addir $ hoc - tantùm fibi confiaré, iuam
plantam & Ananam Americanam iylveftrerri alteram
. .minorerà ».Barbados <% Ínfula? Iamaiae noftratibus
còlònis Pinguin diftam Pluk. Almag. p. 29. Pbytogr. t.
CCLVIE. fi\ 4. effe eandem, hanc vero ad iurìiorém plantam
minore -quantitate - & - fine ■ floribus - faAam effe, nec fe.
meminiffe, éius aliam vel cum vel fine floribus iconem proftàre.
Id nobis etiam Cóntìgic áuAores varios evolvèntibìis. i._)-j
Mexocotl feu Maguei Priinorum Herna-.d. L. VEL
c, XV. p. 275., fecundum deferiptionem & iconein.incér fecol-
ìàtas, habet fuper caule tereti feu rotundo, brevi &craffo folia
. Ananafefimilia fulva ac veluti marcida, non àdmodum longa,
fatis tanien làta & repanda; eorum medium -occupant numerò!!
fruAus in amplumcorymbum, • quafi hemifphffiricuin, dènfiffime
colleAi, figùli prunis vel gkmdibus fimi les, oblongi utroque
extremó anguftò & fuperiòri bifido vel trifido, ex candido pal-
lefcentes, dulces & acidi, edules & fucco pieni grati faporis;
femina funt principio candida, poftea nigra obrotunda & durius-
ciilà; ràdix fibrata craffaque eft. Eadem deferipiioproftatapud
R A iyM HÌJt.T.E.p. idoo.«.3. & NIEREMBERGIVM
Hifit. nathrap. ^oi:c.tXVSèà figura o'miffa eft: èàndemdeferi-
ptioném repetit quoque de L A ET ex Fr. XI MEN E in anno-
tàtiònibus ad M A R G G R A V 11 Hift Brafi p- 88: ut1 & M O-
RISO KO. Ep. 418.«. 8. 6? S. IV. t. zi.fi* 7- ubi nil novum,
praiter nomen; maleautem ab ipfo riominatur Aloe- America
fru&u dulci 8c acido multiplici prunis limili.
*2 .) Karouata de L A ET. tiov. erb.fieu defer. Ind. occid. L.XVl.
c. XE.p. 614. folia habet ulnam fere longa & duos pollices trans-
verfos lata, Ananafe craffiora, & fcapum e medio erumpentem,
• cui circiter a. palmas fupra folum confertim adnafeuntur yo. &
- interdum longe plures fruftus digitalis longitudinis, pyramidis
triangularis in modum, intus atqueextusflavefcentes, quorum
fatis recentium ex infida Tabago acceptorum unum integrum,
alterum .per longitudinis medium ('fed non transverfe.) feétum,
pingendum curavit, (qui deferiptioni refpondet_) cuius interior
fubftanria dicitur fpongiofa plurimis ferainibus minucis piena,
• optimi faporis & palato grati.' Floris & fruóhis interioris con-
formationis nulla fit tnentio. 3.) Caraguata eiusdem L. XV.
'c. X.p. só5. dicitur carduorum fpecies, fruéhim ferens flavum,
qui digitumlongus eft & crudus ori obieétus labia exeoriat, 4.)
' Caraguata acanga P1SONIS Hift. Brafi. p. 111. folia
' habet in fpeciem gladii mucronata prolonga, utrimque ferrata \ ,
aculeisque àtrocibùs riunita ; fnidhis< intimo- gremio occultat
digitum longitudine & Crafitudine' adcèquantes, coloris intus &
extus albi td flavum inclinaiitis, femina rotunda & nigricantia
in carnefpongiofàfucculenta aciduli faporis foventes, & fi uberius
fiimuntur, fauces excoriances. Figura,qute additur,eft vilis copu-
lam tantum exhibens foliorum, qute, rasione magnitudinis im-
minutcc,. fatis-longa & angufta funt. Additur fruftus integri &
diffe&i, naturalis magnitudinis, figura, qute illa ipfa.eft de
L A E T. n. 2. qui notas in hunc librum addidit. Huius pianta
eandem deferiptionem easdemque figuras exhibet PISO de Ind.
utrimque remed. & fiat. p. 191. ubi vero addit , proxime ad terrari
provenire, mulcos flores iuxta fe- in orbem pofitos, ex ceruleo
purpureos & in medio alba ftamina hàbentes, queralibet-
que florem, digitum longum, conftare cribus folìis. Hac cum de-
fcriptione convenit quòque Caraguata acanga MARG-
GRAVII ìbid.p. 88. & RA1I Hifi.II.p. Ì200.11. iz.ubifo-
liadicuntur 7 ;ari 9. pedes longa, fesquidigitum lata & fruétus
5. digitos longus. Eandem recenfet porro S L O AN E Cai. p.
118- Itin. I. p. 243. ubi nullam deferiptionem iungit, fed, addito
nomine Penguins, tantum monet,.fe aliorum deferiptioni
nil notàbile addere potuifiè. Ceterum PIS O N1S figui am ma-
lani deci arac pariter ac ìllam H E R N A N D E.S 11, fi eadem eft,
quam ¡Ile intelligic, ,ut putat de LAET, quibus fubiungit, de-
fcriptionem in omnibus convenire, excepta caulis .brevitate.
Ab eodern Ititi. T. 11. p. 379. huic, ut fynonymum,, additur
Karatas foliis altiifimis, anguftiifimis Se-aculeatis
Plum. p. io- Eiusdem PISONIS figura foliorum (omiffa illa
fruitus^ in Muf. Wòrmian.p. 193. male iurìgitur Caraguata?
defcriptio, qua cum Aloes Americana mucronato folio propius
convénit, & nihilominus tbid. p. 205. fieq. declaratur prò
Karouata de LAET fuperius n. a. indicata, cuius auftorig
véro homen tacet, Iicet hoc loco,, iisderi, verbis eius deferi.
ptionem, a priori piane alienara, transfcripfèrit, 5.) Pen-
gvvin, Latinis Karatas HVGHES nat. biftory.ofi. Barbados
p. 232. foliis gaudeep. pedes longis & 2. pollices latis in-
ftruftisque ad latera acutis & uncinatis fpinis fesqui pollicem
diftantibus. Hac denfiifime probe terram colicela ambiunt
coronam circularera ad pedis diametrum amplam; inde exere-
fcit cofymbus frufbuum arAiffime coniunAorum,. quifinguli 4.
circiter digitos longi & ;i. lati, utroque extremo acuti, in medio
quadrangula figura & exterius ex albido luteoque virefeentee
funt; femina continent innumerabilia parya.-plapa, & pulpas
alba fapor acris eft Floris nulla fu mentio & figura, uri in ple-
risqué aliis ftirpibus deferiptis, ubi utilillìma fuiffent, defidera-
tur. 6 ) Supcrcft alia Caraguata MARGGR A VII/». 86.
qua-eàdém foliorum,-figurà PISONIS fupra n. 4, citata re-
prafentatur, Iicet alia piane decriptio; èi iungatur, feeunduin
quam caulis 2. circiter pedes longus eft, adqucm bina & bina
capitùlà pofirà.fiinty in fumriitate autem plenimque quinque,
figura uc Cicarte, magnitudine nucis iuglandis, ex crallis atqus
aculeatis foliolis co.hftantia, elegaatis coloris incarnati., qua iis-
dem verb'is leguntur apud RAIV.M Hift.,11. p. I t pg.. 10.
Eadéiii deferibi videtur a PISONE lift. Brafi p. 1 \%, conf.
idem .tbid, pt. ‘ 88,- ut & HJl. M" p. 196. ùbique
fine figuris.' Sèd hac ftirps, ob fruAuS fingularcili & piane
' aliam conforinationeri, hic prorfus excludenda eft, A conve-
•niré videtur cum illa, qua ab alio vocatur Ananas iylveftris,
de qua conf.PISO/. c.fiubfimem cap XXXVII.p. 196. Cartagua-
ta altera fpecies de LAET p. 565. Nana brava MARGGR,
p. 33, Anana fylvefìris Park. Tb. 1626. Ananas lylveftris.
Munt. Pbyt. p. 28. t. 135-, Ananas iylvèftris Acoftce
Ilifl. Lugd. II. \%yi. Ananas iylvcftris folio Aloes,
iruftu cupreifino /. B. n i . 96. Rai. 11. 1333.Ananas
iylveftris Braiìliajna Kerbita vulgo P. B. P.
Pluh Alm. 29. Pbytogr. t. CCLV11I. f. 3. Kaida H. Mal. T. II.
1.1.Rai.II. 144.2. His omnibus ha Aenuscitatis, utut'debita accu-
rationehauddeferiptis vel delineatis,riteponderatis, falva aliorum
fenténtia concludimus fequentia : 1.) Si Plumerianai Bro-
melià? fruAus delineatio fecundum eius deferiptionem inter-
pretanda vel einendanda eft ( quod omnino verofimile videtur^
Dilleniana & noftra pianta eft huius fpecies, fed alia, quam
quas PLVMERII delincationes a DILLENIO examinatai
exhibent; nihilominus tamenLINN/FI fpecifico nomine indicato
reAe falutatur. 2 ) Si Plumerianai Karata? flos mono-
. petalus (qualis edam in noftra figurar, primo intuitu apparet ob
tubi fegmentorum arAifliraam unionem^ non eft, féd tripetalus :
haec & Bromelia, docente LINNEO,- unum idemque genus
omnino conftituunt, nec dubium movet huius fruAus figura d.
cum quatuor tegumenti partibus repraefentata, quia, ut fupra
iam monuimus, haec figura fiifpeAa eft & reliquis c. e. minime
refpondet. 3.J Quia non folum Caraguatae acangae
Hipra n, 4., citatae flos deferibitur tripetalus, verum etiam
huius & Karouatae (n. 2.) fruAus delineatio, eiusque
fecundum longitudinem , craffltudinem figuramque defcriptio
(in quibus etiam refpondet fruAus Pen-gvvyn n. 5. fi excipias
figuram quadrangulam forte non fatis accurate obfervatam)
cum noftro fruAu fig.n.o. depiAo penitus convenit, adeoque
hic pro uno eodemque cenfendus venit; huius autem pulpa
trifariam fig. p. diviri eft, hae ftirpes ad Bromeliae genus
referendae funt. 4.) Quia harum ftirpium n. 4. 5. fruAus
plurimi ad caudicis fummitatem in foliorum gremio, fine fcapo
notabili, corymbi hemiiphaerici ampli in modum arAiflìme
inter fe colliguntur : oritur inde nota fpecifica, quae eas a
noftra ftirpe diftinguit. 5.) Quia Mexocotl n. 1. hac nota
quidem convenit, fed fruAu & foliis multo brevioribus latiori-
busque differt : haec iterum ut alia fpecies, vel riitera ut
antecedentis varietas, diftinguenda videtur. Ceterum num
hucusque fic diólae Karatae fpecies ornnes floribus indeque
prognatis fruAibus in corymbum colleAis fpecifice fe diftin-
guant ab illis Bromeliae, aliis , quibus occafìo favet, difqui-
rendum commendamus, & hoc unicum adhuc monemus,
Plumerianae Karatae foliis, altiffimis & anguftiffimis optime
refpondere Caraguatam n. 4. & Pen-gvvyn n. y. foliis
7. vel 9. pedes longis & 1. vel 2. pollices latis; valde vero
differre fruAus figura, quae in his propter longitudinem &
utrumque extremum anguftum quafi fufiformis eft, quum illa,
propter longitudinem minorem & extremum inferius anguftum
fuperius vero amplum rotundumque, conica reAe dicitur.
Mantìjfia. HaAenus defcriptio atque Hiftoria haec
calamo exarata & typis excula iam eft, quum a. lyyr. decuria
quinta in publicum prodiit, id quod philyra antecedensp. 22.
monftrat: nunc adhuc iungimus haec pauca. 0 DILLENIVS
in fua huius plantae deferiptione affirmat „ eam & illam, quae
a PLVKNETIO vocatur „ Ananas americana
„ iìlveftris altera minor Barbados, & infulae Iamaicae
„ noftratibus colonis Pinguin dicitur Almag. hot. p. 29. effe
„ e'andem ,* eius figuram vero Pbytogr. tab. 258. fi. 4. ad
,, iuniorem plantam minore quantitate faAam effe fine floribus,
„ nec aliam eius vel cum vel fine floribus iconem proftare
„ fe meminiffe. „ 2) Anno 1756. prodiit cel. BVRMANNI
Plantarum Americanarura fafciculus tertius, continens plantas,
quas olim CAR. PLVMIERIVS detexit eruitque, atque
in infulis Antillis ipfe delineavit, ubi tab. LXII. LXIII. LXIV.
tres Bromeliae figurae fiftuntur, ex quibus nulla omnino (ut
DILLENIVS ex Architypi infpeAione iam monuit^ cum
noftra figura convenit, neque etiam in reliquis tabulis Karatae
eiusdem icon occurrit. 3) A. 17 59. evulgata eft cl. MILLERI
DiAionarii hortulanorum feptima editio, ubi, ut antea,
Bromelia & Karatas tanquam genera diftinguuntur, &
huius unica, illius vero duae fpecies recenfentur, ex quibus
nulla noftrae refpondet. Coepit quidem laudatus vir, memora-
tum diAionarium fuum deferiptionibus atque figuris plantarum
ad illud pertinentium (titulo: Defcriptm of the figures, of Plants
adapted to the Gardeners Diftionary ) egregie illuftrare ; fed inter
illas, quae ad noftras hucusque pervenerunt manus, plantae,
de quibus nobis fermo eft, non occurrunt.-
Atque haec fufficiant ad declarandum, quam difficile
fit, imperfeAas defcriptiones aeque ae figuras citatas inter fe
comparare.
Ceterum monemus, nos quidem aliquot huius colle-
Aionis plantas paullo fufius expofuiffe odo & animi alacritate
gaudentes; poftquam autem officiorum publieorum funAiones
indies fe cumularunt& aetasingravefcerecoepit, occupationes
has fuccifivas per VII, Annos mittere coaAi fumus, licet decu-
riae fextae tabulae omnes iam pridem paratae fuerint. Vt
autem earum continuationem defiderantibus noftram propen-
fionem declaremus, iisdem nunc denuo nos accingimus, ea
tamen differentia, ut tabulárum fequentium expofitiones
maximam partem ea ratione, quam primum obfervavimus,
profequamur,cumprimis quia comperimus, nec illam reftri Aam
expofitionem diíplicuiffe illis, qui hoc opus fibi compararunt.
Eadem ratione nunc pergentibus nobis fpes infuper affulget,
reliquas decurias , Deo iuvante , citius abfolvi poffe, usque
dura harum plantarum feleAarum Centuria completa fit,
quarum tantus numerus iam paratus ad manus eft.
TAB. LII.
IXIA foliis eníiformibus, floribus remotis Lintt. JH.
Vpfial, 16. Jpec: $6. n. a. Ph.-Mili. diStion. edit. VII.\
Ixia Chinenfis (nomen triviale Linn. fpec. 1; c._) lo. Gottbilf
Mülleri fipec\ plantar, t. 3,
Bermudiana iridis folio maiori, flore croceo eleganter punAato
Kraufi. Ind. plantar, p. 25. cum icone Eiusd. Catal. arbor. frut.
& herbar, p. 7. ti. 134.
Balemcanda - Schulàrmandi Rbeed. H. Malab. XI. p. 73. t. 37.
Gladioli affinis Malabarica, flore flavo, maculís rubris interfperfo
Cammei, in not. ad H. Malab. í.c.p. y^.Eiusd. Flor. Malabar.
P• 33-
Exfof, a. a. «. N-. ¡. (path®, b. t, 1. 11. flps apertús a facie interiore feu fiiperiore;-
c. c. c. 1.11. toa petala jnteriora, exterioribíis paullo longiora, latiora & teneriora
( uti in omnibus fie diftis floribus liliaceis, quoti’ iam in Commercio lilter. Norimt.
* 174 h P. 2S0. indicavimus & ili. HALLERVS in fuo traclatu de Mu genere naturali p. 5. & 17.-noto a, confirmavit) cum maculis faturate purpuréis ad
unguem lattonbus, d. ll. flos apertus a fàcie exteriore feu inferiore, e. e.e.UI.
tria pétala exteriora, interne fimilibus maculis, externe vero nervo herbáceo
notata., f_. 1. II. ovarium feu germen trigonum, g. idem transvcrle feílum, b. 1,
11. veltigia petolorum abfciiTorum, i. i. t; ¡l, tria Ramina, k. 11, flamen feparatum,'
nempe filamentum lubulare cum anthera biloculari lateralitèr dehifeente a facie
intenore, I. II. a facie exteriore, m. n. 11, eadem in magnitudine aufla, o. I. 11.
anthera transverfe dmeíla, ut bini eius loculi filamento adhacrentcs compareant,
p. I. II. ftylus cum tribus ftaminibus ovario infídens, a. 11. idem in magnitudine
au£ta, r. 1. flyli fligmata quatuor,_ r. 7/. .ÍIyfi cornicui* tria, s. 11. eadem in
magnitudine aufla, t. //. eadem afacieliiperibre reíla, u. //.pericarpiumtrigonum
maturità ti proximum cum reliquijs floris ¡marci di;, x. 11. idem transverfe feílum
eiusquc tria locujanienta cum feminibus nondum maturís, y. y. y, 1. 11. pericar-
pium maturum trifariam dehifeens, z. II. axis, cui femina adhaerent, . 11, femen
feparatum cum .filamento axiadhaerente.
Nota. Hanc piAuram Dn. EHRETVS a. 1743. ad nos raifit &
nominavit Siíyrinchium africanum Iridis folio flore
aurantio maculis purpuréis adíperfo petalis aequa-
libus Miller. Sed MILLERVS in fexta! fui diAionarii
editíone recenfet quidem Sifyringii quinqué fpecies, noftra vero’
Ínter illas non occurrit, & in feptima editíone folummodo.no-
ftram fpeciem Linnaeano Ix i a e nomine addúdt, a'Siiyringio
diftinguit & utrique generi peculiarem .charaAerem tribuit;
addit quidem, hanc Ixiam effe Siíyrinchium , Comm.Hort.
Arnft. ; fed 10. C OMMELINVS in prima citati horti parte
tres quidem defcripfic & delineavíc Sifyrinchii fpecies, quarum
véro nuila cum Ixia noftra convenit: CASP. COMMELINVS
autem neque in altera huius horti parte, ñeque in fuis Praeludiis
botanicis, ñeque etiam in horti medici Amftel. plant. rarior. &
exot. Sifyringii ullam mentionem facit.
Quum poft obtentam E HR E TI piAuiam./V l occafio
■nobis data eft, hanciprim plantara cqlendi, nonnullas obfervavimus
differentias, quas figuris.N. E. addidimus'; ftyli nam-
que ftigmatum quatuor r. I loco,.comicula tria r. II; floris colo-
rem multo rubicundiorem, qui flavus in H. Malabarico deferibitur,
& in imagine Ehretíaria pingitur; itemque feminum colo-
rem non pallidum fed piane ex atro fplendentem. An htec indicene
differentiara conílántem? an maiorem vel minorem maturi-
tatem ? an varietatem ex climate aut cultura mutabilem? experiencia
confirmandum eft.
Haec ipfa planta egregie iam delineata & déferipta eft
in H. Malabarico, fed fecundum deferiptionem magnitudine
(qua hominis ad altitudinem, procul dubio ex climatís benigniate,
afeendens dicitur^ noftrara multum fuperat, flores eriara
in delineatione, probabiliter fecundum omnes ftirpis partes
imminuta, maiores apparenti ceterum in omnibus convenit
cum noftra. Praecipue autem laudanda eft figura nativis colo-
F » ■" ribus