wiens grpnd ( gelyk wy gezien helfen)
|de miswyzirig van de naljd was > riiaar
fcheGloben, in *tbegmdes4d' A
22. alwaar hy de .zekerfle Wyze , om
íengte, o f Ooft en W e lt, teviriden, fielt
. ¡¡ > -die te zyn,. die- men door de Eclypfen,
-**2 o f Tanmgen;der maan bekomt y :<Joch
aangcriendie zelden gefchieden , ofvoor-
koraén, en nogyeel weinige? gezien, en
allerminft net waargenomen worden, dat
dan nog. maär op zeer weinig plaatzen
• •bebartigt w.ordy, zoo können opk zeer
weinig plaatzen door deze obfervatie net
a^geteekent -worden.
Oiontius. 1 0 en voor hem Joannes Wer-
eñ Wer- nerus ( die ontrent het jaar 15*14. leeftfe)
nenus. nieenden, datdooFdenbekenden loop der
maanen , en den doorgang van de zelve
door den Meridiaan van; eenige, plaats,
’tverfchil der lengte zou können gevon-
den; worden j maar dit oordeefeq andere
weer een zeer, bedriegelyíce en, bnzekere
redentezyn, dieveelTwanghedenonder-
wofpen is. Anderen zogten dit. door
’twaamemen van de nette tyd der uuren
van den j&quimftiaal tuflchcn de Meridianen
van Beide de plaatzen door .uur-
wyzers, watergíazen, oF'zandloopersj
al welke_ middelen nogtans door yeele der
verftandigfteri, als zeer orizeker, vérwor-
pen zyn, om dat zy dp tyd, zoo net, als
■ .."er väedcht;word, byyerypIg niet aan-
' Petras“ ’^ ^ w P ä K i 'm e S ^ i tm r a d i t^ O T
Plandus. de m ij^zmgván de naáld Van ’t Compás
vinden mdet ,.gelyk dat in de Havenwy-
zing vm.SmonSievin te zien. is j. doch
dewyl ’t Compás zeer teer , en een be-
Weeglykinm-ument is, zoovaltdeze mis-
Wyzmg verfchejden, „en verändert 00k ha
«fe^breedte , -w^l^ven vah dezé. onzeker-
l w opl^.syemig yo.ordeeI. te.Wagten is ,
gelyk oók Robbert Robbértfz:m rjiyn voor-
, ,noemt traÖaat aangéwezen f e f t , hoe
■álS§ÍÍpH l^ e n veiteheidé opmerkénde Öoft-
ltidifchvaarders lüerontrent oDtdekt heb-
ben,. , . . . ¡; „',
• Hd? p^zeker .‘riu! dit alies tot' hog, toé;
feweelly^äs j is egter de. yver yañveelen
ier ontxent, zeer toegenömen , ' te meer,
oin; dat de Heeren Staaten. Ceneiáal een
gróqtfe iphnöp' ^Ö's ^ d¿/dit :v'plkomen
u^iridcmfori, belooft hebben, rip .welke!
belofte ' pók Äc(ker' Engelsinan , Thomas
Thomas Leamor , rte . Amfterdara woonende , by
Leamor. lequeft aan baar HÖpg. .Mag; in Auguiti
rs waiy .idip. .verzogt heeft,:, Hxer over
gehooft te .^iögen worden. .. .
Naytt^ffl<fe'hmdeling^'&i^ueifen
hebbqp h^¿: Hoog Mog: ^fhJfuHi.’sjaars
id t i .. ¡KkeíétCman nevens,-^»«?^ voor
zieh doen Vomen, öm hiei^over te &re-
. Wielkerman, llaande ^bield^ dát aeze
koplt lang te.yoren j en met meer zeker*
hei^, dan. nüV-¡ gévbndenwas } en na be-
Wys,;dppr. Leamor gevraagt zyndéj9 quam
hét op deltíavenvindíngvinPiamus uit,
Leamor zeide , dat hy zieh met zulken
välfeh en orinut werk , yt geen reets de
fchippers Zoo veel 1Ö6 ihyferi had döen
dwalen j! niet bemoeien wilde.
Hier op bequam Leamor een AÄe vanDievoor-
haar Hoog Mog:, beheizende dat zy hem , gaf Ooft
by aldien hy zyn zaak will göed te ma- 6n Weft
ken,' iyoöogülden tot eenvereering ge-®e^0^ n
veh zouden. Enby leverde zyne bewy- e e Ln‘
zen in"AugulH ’s jaars id u . aan haar
Hoog Mog: over. Zy. waren« lang , en
: breea , en met veel miflelyk'e HeUingen
jvervult^. maar zyn vownaamfte bewys
was ,.... dat men den helfen tyd vaii de
'Nieuwe, oFVolle, maanvinden,• ehdan
voort■ rekening maken moeft, op wat tyd.
de maan met aeze o f gehe ihr in zamen-
ftant, o f m eenen Mendiaan , komen zou ,
en hoeveel de maan dan voor,. ofonder,
onzen Meridiaan wezen zou j o f dät men
uitrekende , als de maan in onzen Meridiaan
komt, hoe veel.dan ’tverfchil van«
zyn lengte met deze o f gene vafte ihr
Wezen moeff.
Dit nu valt zynde, wilde h y , dat de
Schippers waamemen zouden,, wanneen
,de maan by hun met de zelfäe lhrren;m
| zamenllant, o f in eeneMeridiaan , quame
! ea hoe veel dan de maan by hen voor,
ofoVery daiMeridiaän was > ofdat, wan-
neer de maan byhen in bet Zuiden liaan-
de , zy zouden afmeten den äflhnt der
maan yanddze ofgene vafte ftarre, w^ar
mede b y dan m.efeht .gevpnden , en afge-
meten te hebben het lengte - verichil der
maan met die vafte ftar, en uit dit
fchft van .de rnaan ypor of oyer den Meridiaan
, o f yan het afmeten van de paats
der maan,, meende hy ook het begeerde
| veiicHil 'der lenäe eeVönden te hebben 5.
: doch hier in raften hy zeer bot mis, ten
; eerften, om dat hyrekendena dat de maan
in den Meridiaan komt} en aldus maakt
j by geen ondsrfcheid' tuflehen Taanronds-
I lengte, en Evenaarslengte! ‘ Ten anderen ,
om dat hy het lengtpverfchil der’ maan,
mt dea atftant ,van, een vafte ftar zoeken
wii, zönder aanzien;,; o f die Benoorden ,
pf welBezuiden, o f in den weg der zon ,
o f der, maan ihat.. Ten derden, om dat
hy^geen agt geeft op het verfcheenzigt
der maan 5 al het welke nogtans zeer
groote misllagen veroorzaaken zou. .
.. En gelyk die man, oin de voomoemde
redenenj, het ipoor göbeel mis is, alzoo
dwaal| hy opk in verlcheide andere .mis-
ftelhngen , toonende van den loop der •
maan, en des zelß eygenfchap, niet de
minfte kenniste hebbanj-zpo dat hetjam-
meriSy dat zulk een onwetende haar Hoog
Mog: , met zoo veel ydele requeften op-
gehouden heeft. |
Het Sehaagde egtef haar Hoog Mog:
zyne
zyne bewyzen door een ervaren Starkundigen
in den Haag woonachtig, te doen
t näzien, die betuigde, dat het ter neder-
gefteide hem al’ over; fang was bekent ge-
weeft , het geen-hy rat de werken van den
Doch zyn voo*ffloe:m&en ¿fpranasy en Gemma Frifiüs ,
Hellingen aaJMlam te toonöi; j wier grond een en de
wierden zelve met die väh1 Leamor was, eh waar
däide n 1 S S Ä ftont döritzeggen, dat geen
bevonden ^^heiden den grond oit geweten haaden.
Den 2^“ der vootnoemde maand wierden'
zyne -Ichriften nader door Jtudolpbus
SiielBuS) en Robbert Robtiertßz onderzogt,
eh men deed hem daar op ettelyke vra-
gett, die weinig terzaake dienden. * Mai
verwierp 00k zyne ftellingen , als hibt1
voldocnde tot haar regt bögmerk j " ent
Robben R t^ enjz ^fradcrlm id voor met
eeöen Gerard Piet&ß: van Alkmaar , de
lengtdvry beter enklaarder te zuHen uit-
vinden , hoewd •'Leamor aan haar Höog
Mog: den 8ften September klaagde ,' dat
hy ’t uit zyne ichriften geftoten had, en
met Zyn kalf ploegde.
Naderhand heeft hy gezogt derf ver-
maarden hssx Willem Janfz Blaauw , be-
roemden Aardrylcsbeichryver en kaarte-
matker te Amfterdain, fe bewegen om hem
zyn zaak verder te helpen uitvoerenj doch
(^aar *®e geen tyd, maar wel lüfl
te hebben om zyn geheim te leeren, belo-j
Vendehem, als hy daar verder afftant Van
deed, eoifomtnevan 1000guldens, Waar.
toe hy niet befluiten wilde, brengende zyn
tyd mieeftdoor, met Snel tnRobberiß- als-
Vadorikeraars van zyn konft en iiitvinding
te befchuldigen j al het welke nogtans haar
Hoog Mog: niet bieek , en geen geloof
vondtj hoewel hy aannam zraks izoö hy
deDuitlche taal maar vterftaan haa) nader
te bewyzen} waar toe hy nadahand nog
' een openbaaren Vertaafer voor een ftuk
gelds huurde, ’t geen echter medevan geen
gevolg was, dlzöo Robbertfz hem dezen
wül alhahdig te Baaken.
: Hy wiert naderhand door haar Hoog
Mog: na de heeien -ter- Admiraliteit ge-
weezen, om zyn bewyzen daar nader te
doen onderzoeken, -tgeen den 21«1“ December
id ii! enden <Sden Februarii ’s jaars
i<5i'2. geichiedde jr maar zyn aanflag ver-
dweeri in damp en röok, en daar is niets
opgevplgt, behalven dat Robbertfz Tmd.zr>-
hand 00k al zyne StelUngCn in ’t breede
wederlegt heeft,' ' ’t geen niet iwaar viel:
aangezien uit het vorige genoeg gebleken
is , dat deze verwaande opgever zelf de
gemeene gronden d a Starkunde riiet ver-
ftaan v en zeer grof daar in gedwaalt heeft.
Adriaan j • ™ , “ee<^ zickopAdrioan Metius,
m f f ^!e vf n oordeelwas, in het II. hooHftuk
van t2 « deelvan zyne Inflitutiones Afiro-
nmtc*i o f Geographifche Onderwvzing
op de hemelfche eh aardfehe Globen , ih
n jaar 1614. uitgegeven, dat het ligtfte
middel, öm de wäre lengte uit te vinden,
was, indienmen netteuurwyzers, omde ’
nette tyd en uuren vom? 2 o f j maanden
aan te wyzen, bekomen kon y doch alzoo
die alle dag veranderden, zoo in haar
eigen ftof, alsaoordelugt, zoo kon men
00k daar geen vaften ftaat opmaken,’t geen
dan op de bevoiens aangewezen onzäer-
heid ratkomt.
Is dit onzeker middel nu ’tbefte (gelyk
hy zeet ) wat valt’er dan vari de andae;
te denken ? Hy voegt ’er egta by , dätJ
zoomen een net rairwerk had, en by' de
waamemmgdan meer uuren uitvond, o f
bequam , als dat uurwerk aahwees, het*
Oaji z e k a \yas- dat men zoo veel Oofte-1
"S'nicn dagt, vervallen was, en-'
mdien men minder uuren j als *t uurwerk'
^nwees, bequam,, men dan: zoo veel
weltelykOr vävallen was F 'ö p welken
grond voortgaande, hy verder zegt, dat,
mdien men 1 uur en 4 f minufen te kort:
Komt, men dan 26 graaden, en ir-mi-
nuteö, te Weftelyk vemllen is'j een re^T
kemng , dievryvaftgaat, zob ’tiiurwak
maa riet Wyft, daar ’t alles op aankomt.
Anderen egter zyn van oordeel, lchoori;
men^zoö eeii net uurwerk nu al'vönd^
dat h a zelve riia meer 'aanwyzeri 'Zoüy
dan t nette uur op de plaats 'der waame-
5 en dat dit tot h a uitvmderi der
I lengte ( waar toe een waarneming van
t nette uur öp verlcheide plaatzen lchynt
vaeilcht ge worden) niets ter Wereld hei-
pen, nog doen zoude.
• °®rdeelt ocdCjÄäelferigte
ult de Eelypferi“, -en Uit den lopp d a maaw
nen, is te virideft j ; maar dat däa* z e a veel
moeite aan vaft. en ’t uityinddri vari dien
neijen tyd zoo licht n ia is^alszöriimige
zieh wel inbeeiden} hoewel hv van deze
twee nuddelen-, het eafte Wel vopr ’tze-
kafte houf Vermits nu'die Eclypferi
zelden voorvallen , behalven dkt 00k de
lelie van ’t Compas, zelf op ’Hand , zeer
licht 1 graad ol*2 over de eene ö f de andae
zyde wyft , zoo is hy van oordeel ,
dat er op zee nog vry minder ftaat op dit
alles, dan wel op ’t vafte lärid, .te/makeri ,
en derhalven niet te denken is, dat dit door
deze riiiddelen uitgevonden kan woräenT"
a 1 ^ j aJ*-1Ö2.8. hilippus Lansbirgen Phflinnus
deplatte Sph#ra van Ptolomeus, änders het Lansber-
Aflrolabtum genaamt, drukkeri, Waar in gen.
hy, in zyn xxix. VoorftelVbökvandeze
lengte fchryft, dat’a van alle middeleri;
öm de wäre lengte te vinden, nog geen
beter, o f zekader, bedagt is,' .dan die
gebouwt wprd op den loop der maan,
die yd a uur een halve graad van ’t Wdften
naar hetOoften looptj en die dän hären
loopzeka heeft, enwel gebruikeri kan,
die kan ligtelyk w a en , als hy de maa^
wel waameemt , op wjat lengte hy geko-
men is , hoewel ’er hederis(feags; weinige
^ 5 zyn,