Rede»
van de
hier.
Vyantfebondt
tuffeben de E. E. Agtb. Compagnie
D. .Montanus bun badde belóoft, eenige
I quantiteit bus-poeder, en kogels te zullen
verfchaffen, om zieh in de Negry te ver-
weeren, maar dat by zyn beloften niet was
cn de voorige Köningen opgerigt , als 00k '
tegen hunne eigene beloften, noch laaftmaal
aan zalr. D. Montanus gedaan ; hunmet
eenen voor oogen fl eilende diefebrikkelyke zoo
tydelyke als eeuwige oordeelen en ftraffen, die
%y zekerlyk daar over badden te verwagten.
Hier op bleven zy fiaan als verftomd.
Haar na gaf de&ude Goegoegöe tot ant-
woord, dat de voorgaande Köningen, ende
zy zelve, den Godsdienft en ichoolen wel
badden gebandbaaft, ende den inwoonderen
met goede exempelen waren voorgegaan ;
dat 00k deeze tegenwoordige Koning, ofte
Prefident, zyn devoir wel badde aange-
wend, ende gaarne zoude den weift and der
leerken en ichoolen zien 5 maar dat eenige
zy»«rOfficieren, als 00k zyne onderzaaten,
hem niet naar behooren wilden geboorzamen,
en datzyderbalven wel hertelyke wenfehten, I
dat hun van de E. E. Agtb. Compagnie
een Sergeant met eenige Hollandfche Soldaten
mogten toegezonden werden, om al-
daar te refideeren, dat als dan de rebelli-
gen bet er tn dwang gehouden, en zy tegen
hunne nabuurige vyanden-te'beter befehermt
zouden zyn.
—Zy verhäalden tnsgelyx , boe op den 4den
Iykehan- July, in 7 jaar 1676, de Koning van
ceiing Sjauw met zyn Hongi -op Tagulanda ge-
▼an die komen, ende aldaar twaalf dagen op de
Sjauw reede verbleven was. , Etfcbende van de
tegen die Tagulanders omtrent honderd Släaven,
van Ta- en hy daar quam te arriveeren, dat.zy
gulanda. ^gm Z0Uije„ Mengen Hoenders § R y s ,
Toebak , Pinang , Sagueer ,- & c . , en
dat zy hem zouden erkennen voor hunnen
Heere j waar op zy hem tot antwöord
gaven, geenzins, dewyl zy anders geenen
Heer erkenden als de E. E. Compagnie,
waar op de Sergiant van de Spanjaarts I
antwoordde, indien zy de voornoemde Slaa-
ven niet en wilden geven, enden Koning
«¿»Sjauw niet en-wilden voor bannen Heer
erkennen, dat by laß'badde van zyn öpper-
hooft, dat zy niet weder zouden naar
Sjauw keeren, al zouden zy alle dood-ge-
fiagen worden ; waar op de Prefident met
zyn Babatos fweegen\ doch meefter Andries
sr antwoordde: G y , Sergeant, zegt, dat gy
zulk een order bebt van uwen Kapitein, gy
kundt zo lange blyven tot dat gy alle de moord
fteekt j doch wy zullen u niet zo veel geeven
als een muss, voor ende aleer dat wy andere
order bebben van de Compagnie.
Ik hekbe ben wederom gevraagt, waarom
zy niet in bunne Negry op Pehe gingen
woonen, gelyk zy aan D. Montanus belooft
badden. Zy antwoordden, dat zy, aldaar
hy malkanderen in eene Negry woonende,
bun eiland, ende haven, van roovers, en
vyanden van andere plaatzen , niet en
zouden können bewaren, en dienvolgens
bun land beel onvry zoude zyn, en dat
Ik hebbe bun afgevraagt, of zy de Agtb.
Compagnie 00k wilden getrouw en geboor-
zaam blyven in allen dee len, en inzonder-
heit den• Godsdienft, kerk, en ichoolen
wederom opregten, en bant haven, volgens
aecoort, 't welk bun voorgaande Koning,
Anthoni Bapeas , met de Agtb. Compagnie
badde opgeregt.
Zy gaven tot aniwoord, dat zy de Compagnie
wilden getrouw blyven in eeuwig-
beit, den Godsdienft wederom opr egten,
en- de ichoolen herftellen, zo veel bun
eenigzins doenlyk zoude zyn, en dat zy 00k
de belpende band van de E. E. Agtb.
Compagnie verzogten, op dat zy de re-
bellen, ende baare nabuurige vyanden, ge-
noegzamen wederftant zouden können Ue-
den.
- Ik hebbe bun weder afgevraagt, of zy
00k iets tegens hunne Schoolmeefters badden
in te bringen, en of zy 00k eenig misnöegen
in een van beiden badden.
Zy antwoordden dat zy in meefter Andries
Fortados volkomen goed genoegen badden.
Aangaande meefter David Jacobus
daar waren voor dezen wel eenige quade
geruehten door valfche tongen van uit-
geftroit 'y maar dat zy de zaake nu naauwer
badden onderzocht, en alles bevonden leugens
te zyn, en dienvolgens nu met verge-
noegt waren.
Ook hebbe ik meefter Andries Fortados
afgevraagt, of hy deeze vergaderinge ook
ietwes voor te dragen badde, en of by ook
op iemand misnöegen badde.
Hy gaf tot antwoord, dat hy in niemand,
groot ofte klein, misnöegen badden, dan al-
leene in den perzoon genaamt Abdul, zynde
eerrvmend--ofte'bloe'd-verwant van den Koning
van Sjauw, woonende op bet eiland
Tagulanda, die hem badde willen laten
vermoor den , waar toe deeze Abdul alreede
de waardye van een halve Slaave aan anderen
badde geprefenteert, waar over by
zeer ontruft was, en zyn fchoole niet badde
derveh waarnemen , gelyk de voornoemde
Abdul zelver in den vollen raad badde be-
kend, met byvoeginge van dreigementen
aan die van den raad.
Zo hebbe ik ook de Schoolmeefters tot
naarftigbeit en yver in bunne kerk- en
fchool-dienften vermaand, en bun die zelve
wederom aanbevoolen, en meefter David
Jacobus wederom naar Minanga^ toegezonden
9 en de opper-Hoofden vermaancT
naerftige opzigt op de Schoolmeefters te
nemen, en ben in hunnen dienft te ■bandha-
ven i *t welk zy belooft bebben te zullen
deen.
Den
»<S7?i PI» t7den dito, op Woonsdag, hebbe ik
’wederom op Tagulanda gepredikt, en negen
kinderen gedoopt.,
Den ziften dito hebbe ik wederom gepredikt
, eenige kinderen gedoopt, en vier
paar perzoonen in den Houwelyken ftaat
beveftigt.
Ik hebbe ondertuffchen alle dagen de
fchoole bezogt, en de kinderen geexami-
neerd, die in myü danweezen aldaar in een
redelyk getal Vergaderden, en yeele op myn
voorgeftclde vragen redelyk wißen te ant-
Woorden, eil 'zyn wy den 2.4^en (^*-° "®e~
derom met een Coracor van Tagulanda
Zyne te Vertrokken, ende den z<5ßcn dito weder op
ri»g- Manado gearriveert, en op den zyfcn dito
™l&de ons noch «»e Corracor van Tagu-
landa op Manado , ophebbende beide de
Goegoegoe , met noch eenige andere Offi-
Verzoek eieren van Tagulanda j verzoekende van
der Ta-- den Vaandrig , en Qpper - hööfdt. van
gulanders Manado*, dat zyn E. hun geliefde een
■¡¡gg! Sergeant met vier Soldaten mede te geven,
fing. . om aldaar garnizoen te houden, teneinde
zy des Konings gezag over zyne onderza-
ten zouden helpen ftabileeren.
JVaar op de Vaandrager tot antwoordt
gaf, dat hy daar geen commiffie toe badde,
en dat zyn voorzaat Jochem Sipman daar
voor dezen Soldaten met een Corporaal
badde geleidt, maar dat de Heer Franks
dezelve daar van daan badde doen vertrek-
ken-f daarom, byaldien zy een Sergeant met
Soldaten begeerden, om op Tagulanda te
refideeren, dat zy zülx op Ternate van
den E. Heer Gezaghebber ofte Gouverneur,
die aldaar mogtef ,zyn9 ende, bet op-
per-gezag over deeze plaatzen badde, moe-
fien verzoeken-y gelyk zy dan pok zeiden
zulx te willen doen. . ^
z Deze Prefident., o/fe provifioneelei Ko-
Eerw. nihg \ z o tiet bleelcf'heeft weinig gezags
nader ge- 'over zyn onderzaten, en een yder doet hier
tuigenis onyerbeurty wat hem goeddunkt, en zy
voik. Wm* als wilde menfehen in allerhande
godloosheden en grouwelen, zonder ge-
ftraft te worden.' Hei ftaat weite vermoe-
den, dat veele van deeze, Tagulanders. van
de Sjauwers, ende de Spaanfche Paapen,
tegens hunne Overheden geftyfd en opgerok-
kend worden, met welke zy veellyfs verheeren
, en ommegaan.
A1 . Daar wierden op Tagulanda op verfcheivan
de den plaatzen groote: Nagel-bomern gevon-
Nagel- den, en bebben daar butten allen twyffel nog
boomen, veJß ¡¡ier en daar in verborgene en niet wel
k S r 1' toegankelyke plaatzen , melke Nagelen zp
aan de Spanjaarden op Sjauw beimelyken
, weten te verkopen, alzoo de Sjauwers
hunne Nagel-bomen van Tagulanda eerft
gebaalt bebben.
Den z8ften February hebbe ik weder op
Manado voor- en namiddags den predik-
dienft waargenomen, gelyk ik voort alle
Sondagen hebbe gedaan j vernemende onder-
tuffchen naarftelyk naar het leven en omme-
gang zo van de Hollandfche als Inland-
iche Chriftcnen, waar önder ik veele ge-
breeken en grove zoriden hebbe bevonden in
fwang te gaan, als inzonderbeit de zonden
*y<z»'Hoererye, Concubinagie, Overipel,
«»Polygamie, bloed-fchande, ichrikjce-
lyk vloeken, en lafteren van den name
Gods.
Welke ik met alle kragt hebbe tegen-
ge gaan, zoo in V openbaaf, als in V by-
zonder, met vermaanen, befiraffen, dreigen,
en met overtuigingen huns gemoeds uit Gods
Woord, zo dat ik door de medewerkinge
van Gods Geeft, de luiden op een beel
anderen fiel hebbe gekregen, waar door men
nu onder de Holländers zodanig vloeken en
Godslafteren niet en boort. De meefte heb-
ben hunne Byzitten getrouwt, en de anderen
bebben ze vertaten, zo dat zy nu als
Chriftenen beginnen te leeven, en neerftig
den Godsdienft oeffenen.
De Inlandiche Chriftenen komen ook
neerftiger tot bet gehoor van Gods Woord,
ende de Catechizatien,- belooven ook hunne
ongetrouwde Wyven , ofte Byzitten, te
zullen trouwen, en zieh by eene vrouwe
te zullen houden , en de andere te vertaten,
en bebben ook zommige Alphoereezcn bet
Chriftendom aangenomen, en eenige laten
zieh 'nog onderwyzen. Staat ook aan te
merken, dat Binangkal, Koning van Cau-
dipan, met alle zyn volk dus lange
Mahhommedaanfch geweeft zynde, het
Chriftcn gcloof wil aannemen , hebbende
zelf met eenige van zyn Officieren, en al
zyn volk, in het gehoor van myn predikatien
en Maleitfen Godsdienft geweeft, en al
een kerk, en een Yivixs voor een School«
geregt ^jvezzoekende dat men hem
een goeden Schoohneefter wilde toezenden,
om hem, ende zyne onderzaten, in de
Chriftelyke Religie te onderwyzen, waar
over {gelyk-hy ons heeft ontbooden ) de Paapen
van Sjauw hem zeer gedreigt bebben,
zeigende, indien Binangkal de Inlandfche
ketterfe Religie wilde aannemen, en niet
¿fe Roomfch-Cathölyke, dat zy de kerkc
zouden laten afbranden, hem insgelyx drei-
gende met den Koning van Sjauw, fpre-
kende zeer lafterlyk van de Staten van
Holland, en ¿« Agtb. Compagnie; niet
te mingaat Binangkal^ Koning s » Cau-
dipah, even fterk met zyn vöornemen voort,
waar toe wy zyn E. ook goeden moed, en
co u ra g ibebben ingeßampt.
Den 22ften hebbe ik wederom als vor en
¿«» Godsdienft in de kerke gedaan , en
myn affcheit van de gemeente genomen, en
toen aan den Eerw. D. Zacharias Caheing,
die als ordinaris Predikant en opziender
der Manadifche kerken gefielt, en veror-
dineert is, de bezorginge van de kerkelyke
E e c j zaa-
IU I j
a i P l
Belofte
van Binangkal
van
Chriften
te wiUea
worden.
D. Caheing
op
Manado
als Prfr;
dikant '
gelegt.