M a e c i a n u s zegt in zijn Distributio, § 1, dat het beteekende
solidum in den zin van „het geheel”. In het Sanscriet heeft het
woord ayas, analoog aan het Latijnsche aes, eene gelijke constructie.
M o m m s e n - B l a c a s , t. I., p. 200, noot 1. Het beteekende dus
een stuk compleet op zieh zelf en dus werd het de naam van
de eenheid van het muntsysteem.
Van dezen oorspronkelijken as nu kent men meer dan 1168
exemplaren, het gemiddeld gewicht waarvan is 267,83 gram
( H a e b e r l i n , Aes grave, S. 36), derhalve slechts 5 gram beneden
het theoretisch gewicht, zeer weinig dus voor zulke massieve
geldstukken, die door slijtage, oxydeering, opzettelijke en toevallige
beschadiging natuurlijk geleden hebben, bovendien niet op hun
zuiver theoretisch gewicht werden gegoten, woog een van de in
het jaar 1852 te Cerveteri (Caere) gevonden assis toch 312,30
gram! A i l l y , t. I ., p. 56, noot t .
Met de terzijdestelling van het Attische pond van 327,45
gram als basis van het systeem vervalt ook de onjuiste Stelling,
dat de as oorspronkelijk bedoeld als een munt, die een pond
moest wegen, feitelijk slechts op een gewicht van 10 unciae gegoten
werd. De zwaarste exemplaren overtreffen toch slechts
zelden het gewicht van 11 unciae van het Attische pond. Gelijk-
tijdig zijn alle verwarringveroorzakende pogingen van de baan,
om voor deze op eene dwaling berustende veronderstelling eene
verklaring te geven.
Het origineele Romeinsche bronzen geld (aes grave) bestond
uit den as en stukken van zes, vier, drie, twee unciae en de
uncia, alle op de keerzijden de prora vertoonende, terwijl men
op de voorzijden de koppen van verschillende godheden zag en
aan beide zijden een waardemerk.*)
i) G ö b e l, l/eber den E in flu s s der Chemie a u f die E rm itte lu n g der Volker der Vorzeit.
E rlangen, 1842, S. 29, vond in een en as en eenen semis met den Januskop en den Ju p ite r-
kop en de pro ra h e t volgende alliage :
Köper. tin . lood.
A s ................................ 79,30 6,55 14,13
S e m i s ........................ 83,10 5,68 11,16
Een as van 268,91 gram, dien P h ilip p s o n d e rzo ch t, Chemical Society, quarteriy
jo u rn a l, vol. IV., pp. 265 f, b ev a tte 69,69 k oper, 7,16 tin , 21,28 lood, 0,47 ijzer, 0,57
k o b a lt, sporen van zwavel en m'kkel; een semis van 129,24 gram, 62,04 koper, 7,66 tin ,
29,32 lood, 0,18 ijzer, 0,19 nikkel, 0,23 k o b a lt, sporen van zwavel.
Dit systeem was aldus:
As 12 unciae Janus 0
Semis 6 » Jupiter s
Triens 4 » Minerva oooo
Quadrans 3 y> Hercules 0 0 0
Sextans 2 » Mercurius oo
Uncia — — Bellona o
Op de drie grootste munten zien wij de voornaamste goden
van het Romeinsche pantheon. Hercules is de verpersoonlijking
van physieke kracht, Mercurius van den handel. De keuze van
Janus en Jupiter voor de twee voornaamste stukken is geheel
in overeenstemming met de plaats, die beiden in de Romeinsche
godenleer innamen. Janus, „Portarum custos et rector viarum”
(M a c ro b iu s I, IX, 7) was de god van het verledene, het tegen-
woordige en de toekomst, van poorten, van toegangen, oorlog en
vrede, en de begunstiger van alle beginnende ondernemingen.
Hij neemt dus de eerste plaats in de serie in. M a c d o n a ld , Coin
Types, p. 182. Op den eersten dag der naar hem genoemde
maand Januarius aanvaardden de voor een jaar gekozen consuls
hun ambt. Vandaar dat wij hem dikwijls afgebeeld zien met zijn
rechterhand eenen sleutel omklemmende. Met dezen sleutel ont-
sloot Janus de janua (deur) van elk jaar.
Janus wordt gewoonlijk voorgesteld met twee gezichten in
tegengestelde richting gekeerd, omdat hij zoowel het verledene
als de toekomst kent, en omdat hij beschouwd wordt als de god
van de zon, die den dag opent als zij opkomt en den dag sluit
bij haar ondergang.
Op sommige standbeeiden wordt hij voorgesteld met den
eenen kant van zijn gelaat voorzien van een witten baard en witte
haren, terwijl de andere kant er jeugdig van uiterlijk uitziet.
’k Ben Jan u s , oudste van de hemelgoden,
Ik zie wat achter, vo6r, beneden staat,
Ik tel de ja ren , längs mij heengevloden,
Als wachter van wat door mijn poorten gaat.
Naar L o n g f e l l o w .