Observatio. Haec species verus inter Cycadeas Proteus dici meretur, mira formae variabilitate in-
signis, quorum nexus vix nisi diligenti complurium speciminum comparatione intelligitur. Mihi felix
haec occasio oblata est, et jam olim hanc rem fusius exposui (Tijdschr. v. Natuurl. Geschied. en Phy-
siolog. Tom. TI. p. 90. Annal. d. sc. naturell, nouv. série Tom. X. p. 367. Otto et Dietr. Allgem. Gar-
tenzeitung 1838. N°. 41).
Tix duo hujus plantae specimina inveniuntur quibus caudicum, frondium ac foliolorum similis om-
nino forma est. Formae lusus ideo varietatum nomine insignire non valemus, sed praecipui tantum-
modo describendi sunt, tanquam varii lusus formae typicae. Hinc facile intelligas, characteres et adum-
brationes nunquam omni ratione posse quadrare in quodvis specimen.
A. ENCEPHALARTOS HORRIDUS, Genuinus.
E . Caudice non raro lanuginoso, frondibus apice recurvis, glaucis (nascentibus) aut viridibus, fo-
liolis plerumque margine inferiore bi-aut tri-dentato-cuspidatis, squarrosis, apice elongatis.
Srw. 7^rnia horrida Jacquir Fragm. botan. Tom. I. p. 27. pro maxima parte. Auctt. plurr.
Encephalartos horridus Lehmasr Pugill. VI. p. 14. Encephalartos horridus genuinus nob. in Otto et Dietr.
Allgem. Gartenz. 1838. Nu. 41. p. 367. Ann. d. sc. natur. 2. série. Botanique. Tom. X. p. 367. Tijdschr. v.
Natuurl. Geschied. en Physiol. Tom. VI. p. 100.
Igor. Jacques I. c. Tab. 27 et 28. — Tab. nostra I. fig. u*. (putamen), H. fi g ./* , h * ,j. (coni et gemma).
TTprbab. W illdenow. N°. 18539, specim en e x ip soHorto Schoenbrunnensi c um W illdenowio c om m u n ic a tum ,
e t ita q u e a u th en ticum .
Forma caudicum Yariat; sunt cylindracei Tel ovati; squamae glabrae yel aliquando tomento griseo-
brunneo tectae, quadrangulares, rhombiformes. Variât etiam longitudo frondium inter §—l f metra,
sunt plerumque apice extrorsum recurvatae; foliola inferiora sunt minuta, plerumque integra, lanceo-
lata, in spinam acuminata; sequentia unum aut duos dentes ad marginem inferiorem habent; mox sunt
potius bifida. Horum dentium magnitudo, directio, et imprimis apicis longitudo yaldopere variant.
Specimen Herb. W illdenowii foliola babet media 14 centim. longa, plerumque bidentata, sed alia
etiam foliola in modum sequentium formarum.
Pars frondis spontaneae superior in Herbar. L ehmanni foliolis brevibus, rigidis, uni-vel bi-lobato-
dentatis, sqarrosis, glaucis insignis est. Cultae ex ejusdem Herbario foliola multo longiora et angustiora
obferunt.
B. ENCEPHALARTOS HORRIDUS, Hcdlianus.
E . Caudice frondibusque ut in forma praecedente, foliolis saepe etiam margine superiore breviter
unidentatis.
Sth. Zamia horrida J acques. 1. c. quoad quaedam foliola.
Encephalartos horridus Lehm. Encephalartos van Hallii Vrebse in Tijdschr. v. Nat. Gesch. en Phys. IV. p. 422.
Encephalartos horridus Hallianus nob. in Otto et Dietr. Allg. Gartenz. 1838. p. 326. Annal, d. se. natur.
2. série Tom. X. p. 367. Tijdschr. v. Nat. Gesch. en Physiol. Tom. VI. p. 100—102.
Igor. Tÿdschrift v. Nat. Gesch. et Physiol. Tom. IV. Tab. X. Tom. VI. Tab. HI. frondem referens, quâ variae
formae coniunguntur. — Hue referri posset etiam specimen Herbar. W iixdeisowii , foliolum gerens margine
superiore umdentatum.
Observatio. Cl. Vriese frondem Zamiae hxyrridae, in calido Horti Groningani caldario cultae et
compagis idcirco mollioris, accepit, in qua quaedam foliola in margine superiore den tern obfereban t.
Speciem noyam esse opinabatur et hoc titulo desoripsit. — Conf. dissortationem moam de hoe argumente
et Tabulam ci la tain quae dubium hac de re non relinqui t.
Situs dentium in universum yariat; ad marginem inferiorem mot prope basin, mox altins locantur,
quibus valde diversae foliolorum formae exoriuntur.
C. ENCEPHALARTOS HORRIDUS, Latifrons.
E . Caudice plerumque glabro, frondibus glaucis viridibusve, foliolis infimis saepe integerrimis, se-
quentibus aut margine inferiore aut superiore uni-dentatis, reliquis margine inferiore uniaut-bidentatis
apicibus divaricato-bifidis aut margine inferiore grosse tridentatis vel tricuspidatis.
Syr. Encephalartos horridus Lehm, et alior. partim. Encephalartos latifrons Lehmahh in Tijdschrift voor
Natuurl. Geschied. en Physiol. Tom. IV. p. 424. (yidi specimen in Herb. Lehmahri). Encephalartos horridus
latifrons nob. in Otto et Dietr. Allgem. Gartenz. 1838. N°. 41. p. 326. Ann. d. sc. natur. 2. Serie Tom. X.
p. 367. Tijdschr. voor Nat. Geschied. en Physiol. Tom. VI. p. 100.
Zamia latifolia Loddiges (Encephalartos lalifolius Steud. Nomencl. ed. 2. p. 795)?
I gor. Tijdschr. v. Nat. Geschied. en Physiol. Tom. IV, Tab. IX. A e tB . etTom. VI.Tab. HI. qua facilis transitus
probatur.
Saepe haec forma in speciminibus adultis invenitur et luxuriöse crescentibus, quando ii characteres
exoriri solent, quibus cl. Vriese E . latifrondem ab E . horrido distinguere voluit, scil. major foliolorum
latiludo, color saturate viridis, quorum superiora duos tresve ad marginem inferiorem dentes
gerunt. In Universum monendum, in eadem planta, pro majori minorive vegetationis iveQyeiq fron des
mox copiose rore glauco superfusas esse, mox illo omnino carentes et perquam saturate virides. Haec
omnia autem olim jam 1. c. fusius exposui.
Cl. L ehmann mihi nuper scripsit, Enc. latifrondem optimam sibi videri speciem, cujus eximia specimina
in Horto Hamburgensi colantur. In ejus Herbario frondem video, foliolorum latitudine prae-
insignem; foliola infima fere opposita, superiora alterna; exceptis infimis integris vel unidentatis, omnia
ad marginem inferiorem tres quatuorve dentes spinosos gerunt, quorum supremus fere semper major est;
in paucis ad superiorem etiam marginem dens minor exstat. Foliola sunt grandia et lata, fere plana,
vix aliquid squarrosa, viridia, nec rore glauco tecta.
Integra autem ac salva viri amicissimi opinione meam olim expositam sententiam non possum non mit-
tere, cum certas ac probatas differentias hucusque frustra quaesivissem.
De omnibus his formis adhuc hoc monendum: numerum foliolorum pro aetate a 35 ad 30 et 40 variare;
inferiora foliola remotiora, ac magis simplicia sunt. Dentes plerumque potius lobi vel cuspides spinosi
vocari merentur; sic foliola 14 centim. longa dentes aliquando ferunt 5—6 centim. lanoeolatos. Foliolum
ipsum, ubi dentes oriuntur, in opposita parte reflecti solet. Nervi in pagina inferiore valde perspicui.
Margines subrevoluto-incrassati. Compages rigida, elastica, dura. Pagina superior ablato rore, nitens.
Organa generationis Enc. horridi tarn feminea quam masculina in Horto Roterodamensi observata,
in plantis recenter e Promontorio Bonae Spei advectis. Frondes ceciderant. Conus mas fere sessilis
frondium lapsarum basibus et squamis basi munitus, erectus, oblongus (cylindraceus utrinque attenua-
tus) 25 centim. circiter longus, in medio 9 centim. crassus, numerosissimi spadices horizontales paullo
de flexi, glabri, extus sordide lutescentes fuscescentes, spathulati, versus apicem attenuati, quasi fusee
cicatrisati, centim. circiter longi, vix 2 lati, subtus parte dimidia inferiore tota antherifera.
Antherae fusee luteae. — Conus femineus pedunculatus, pedunculo sursum incrassato, lonoitudina-
liter costulato, magis globosus, 14 centim. crassus, spadicibus extus aurantiacis, singulorum pelta tetra-
gono-rhomboidea, in medio area obscuriore cicatrisata notata. Fructus maturi rubicundi, angulati.