236 A n i m a d v e r s i o n e s
tum leviffime tantum tangere licet, cui nonnulli Phyfici usque adeo indul-
fere, ut omnem puritatis aeris explorationem pronunciaverint vagam atque
fufpeftam. Ajuntenim, mixturam aeris nitrofi & examinandi fixo çarere
imminutionis punfto, ideo, quod volumen utriusque aeris in tubo eudio-
metrico contenti in dies, imo de hora in horam , decrefcat fenfibiliter.
Verum expérimenta, tum a CI. Ingen - Houfzio, tum a me inflituta & pu-
blici iuris fafta demonftrarunt manifefte, iftam imminutionem locum non habere
, fi modo uterque aer, agitando tubum in momento contaftus qjutui,
intime niilius eil. Plura taceo nimis levidenfia, quam iis refutandis immo-
rari opéras pretium fit.
Sed majorem attentionem, indaginem majorem merentur obfervata,
nunc fufius pertrattanda, quibus hodierni nonnulli Phyfici contenti Eudio-
diometrum tanquam Herculis clava jamjam percutere voîebant. Hæc ad
bina redeunt, quorum fcilicet alterum certain aeris faflitii fpeciem ,' nitrofi
aeris ope abforbendam, alterum ipfiffimam hanc fpeciem animalibus lethar
lern fpeftat. Talia a CI. Achardo fafta infinuantur (in libro , cui titulus
Magazin fur das ntueße aus der Phyßk Tom. III. part. I. pag. 166.) his pau-
cis: Aer ex detonatione anaticarum partium nitri & liraaturæ ferri, in re-
tortis tubo perlongo & aperto inftruftis | quarum orificia ipfo momento de-
flagrationis finitæ pafta obturabantur argillacea, obtentus, confiât aeris fixi
una parte, & tribus partibus alterius aeris flammam exftifiguentis, animali-
busque lethalis. In Eudiometro dum cum æquali menfura nitrofi aeris mif-
cebatur, traminutio totius erat ad ,V (in documentum, Eudiometron aeris
qualitatem animalibus noxiam tuto non indicare). Nec aeris inflammabilis
nec nitrofi Jiiit indolis.
A t
A t vero quibusnam animalibus fuit aer ifte faftitius lethalis? Quo
temporis intervallo moriebantur, refpeftu habito ad aliud ejusdem fpeciei
animal, aequali volumini aeris communis inclufum? Fuitne aer ifte ab in-
quinanti fixo & vaporibus nitrofo - acidis depuratus? Tandem quo inftru-
mento, quave methodo inftituebatur bonitatis aeris examen * H s c omnia
defiderantur.
Experimenta hasc, jam animus erat, repetere. Verum, quum pro-
ceffus nec in cucurbita vitrea, longiffimo collo infirufta, nec in retorta, ilia
in balneo arenas, haec in igne aperto, expeftationi me$ neutiquam fe-
cerit fatis, utrumque enim vas fiffum eft vi ignis, haud incongruum me fac-
turum exiftimabam, eum alia a praslcripta non multum abludente methodo
inftituere. En! tentamina.
E X P E R I M E N T U M I.
Detonare feci drachmam circiter dimidiam pulveris fubtilifiimi ex
jequalibus nitri &-limatur$ ferri portionibus fa£Ii, fub inverfa campana v itrea
64 pollices cubicos capiente, fuper fruftulo carbonis candentis. Momento
detonationis finitae femovi carbonem; campanam patina: tantillum aqus
continenle imponens. Iftius aeris certam quantitatem cum aqua calcis re-
cens parata agitavi, donee nulla ablorptionis figna apparerent. Obtmui
r ir partes aeris fixi. Refidua portio ab omni inquinamento aeris fixi depu-
rata, & in Eudiometro Cl. Fontana nitrofi aeris ope ex cupro & nitri acido
parati explorata, fequens exhibuit refultatum. Una examinandi unaque nitrofi
aeris menfura occuparunt finita agitatione in tubo eudiometrico 200
— 136=64. Flammam ipfi immilfam citiffime extinguit.
G g 3 Vilu