I' 1
i
-I Í-
ISO A P H O R I S M ! .
Q u id solis rad ii,, q uid tristis n o tte profunda
C a lig o oíBcIi praestet morialibus aegris
E x p lic u it felix.
E o d em fe re tempore v ir sagacissimus J. S en eb ie r fabricae v ege tab ilis
arcana p er inume rà fere in v en ta r e v e la v it , quib u s p h y to lo g ia egregia
cepit au gmenta n o v am q u e fac iem assumsit * ) . Q uo rum triumvi-
rorura v e stig ia persecuti s u n tS c h e e l, A c h a r d , S ch e r e r , S u c c ow , Bar-
n ew e ld , R ü k k e r t, u t plu res praeteream p h y s ico s meritissimos.
V e g e ta b ilia iis animalibus quodammodo a c c e d u n t, q u i aquam spirando
ducunt. E o d em m odo C|Uo in pis cium fabrica exspiratio et in-
spiratio non i i s d em * * } organis ce lebra tu r ,/ et plantarum rad iculae hau-
rientes et folia exhalantia situ lo n g e distant. Contrahunt enim aquam,
earn r e so lvu n t, ae remque emittunt, — F u n g o rum respiratio parum
h u cu sq u e explorata vid e tur . E s t sane in v e s tig a tu d ifíic ilis , q uum corpora
fun gosa in putredinem abire nitantur. A g a r icu s campestris, u t
jam ante m o n u i , gas h yd ro g en eum no¿lu d iu que exhalat. Id em in
A . androsaceo deprehendi. B o le tu s sube rosus v e r o , u t ocu latissimus
Ha eg er eg reg ie o b s e r v a v it , humorem exsudât ac id u lum , q u i solis radiis
inspissatu s, purissimum A c id um s a c h a r i * * * ) cristallisatum praeb
et. A n im a d v e r t it enim v ir clarissimus fu n g i superficiem cristaliis
prismaticis q u an d o qu id em totam obsitam esse.
T h e o r iam n o v am de lum in is et h yd ro g en is stimulo, o x y g en e s ex
planta e l id e n te in epistola ad v irum C e leb . L a M e th e r ie * * * * ) e t in
Disser-
* ) Physihal. chem. Ab h an d l. iib'er den E in flu s s des Sonnen lichtes a u f die drey R e ich e der
N a tu r . J 7 8 5 .
**') G irtanner Anfangsgr. der a n tiphlog. Chemie, p . 2 38 .
***) Acidurn ta r ta r i, per regnum vegetabile late extensum, oxygenis poriione ad d ita , in acidum
c it r i , A . pommorum, A . sacchari et tandem in A . aceti mutatur. — Vegetab ilia
enim plurima non elementis ipsis sed ratione quantitatis o x y g en is , hydro genis, carbonis,
eorumque temperamento inter se differunt. Omnia animantiayu/i/ora sive an ima lia, sive
plan ta e , principio mucilaginoso abundant. (Quorum a lia , aetate p ro v e ttio ra , sensum rig
escun t, alia pe rp e tu a , u t ita dicain iiifantia (ewige K in d h e it ) vigent Mammalia. Herbae
— Vermes. Tremellae.
****) R o z ie r J ou rn. de Phys. T , 40. p . 1 5 4 .
A P H O R I S M 1. I8t
Dissertatione de plantis subterraneis v irentibus *) exp onere conatus
sum. A qua omnes fere p h y s ico s eam ob causam dissentire v id e o ,
q uia solis radios v e g e tab ilium compagi ju n g i * * ) , plantasque n on nis i
sole collusfratas v ir e s c e r e , o x y g en e sq u e emittere credunt. Stimuli
autem, quibus plantae ad gas o x y g en e um exh a lan d um illic iu n tu r , sunt
solis radii, hydrogenes hicernae lumen. T e s tan tu r hae c cum S en eb ie r i et
In g en h o u s s ii tum mea experimenta in cryptis F r ib e rg en s ib us et v as is
vitreis fatta. P ra eterquam eas quas jam d u d um in lu c em emis i obser-
v a lio n e s , aliae ad huc se m ih i o b tu le ru n t, quas h au d prae te reundas
esse cen seo. D ie iq tö F eb r. 1792. C ro c i sativi bulbos germinantes in
cryptam fribergensam ( in den tie fen F ürtsen sto llen , a u f G e o rg S teh en d
e n , im F irs ten b au ) d e tu li, terrae b en e irrigatae com m is i, e t , 16 d ie bus
prae te rlaps is , q uum aer h yd ro g én é adeo v itiatu s erat, u t cand elam
ex tinguere t et pulmones afficeret, folia la ete v ir id ia , corollam fiavara,
p is tillo staminibusqu e instruttam in v en i. A n th e ra s p o llen emisisse
animadverti. T o ta planta autem die lym o in p u tred inem ahiit. F la c cescentem
sane jam prius in v en is s em , sì aer h yd ro g en eu s p urus in
cryptis lateret. H in c sequ itu r flores v e g e ta b ilium , n u llo solis radio
collu s trati, v ariis coloribu s tingi p o s s e * * * ) , q u i non a lum in e , sed
(u t metalla oxidata et fu n g i dcmonstrant) ab o x y g en is copia p end ere
vid en tur.
D ie
•i') Grens J ou rn. der Ph ys . B . 5. p . 19 6 .
♦»‘) Aristote le s hanc dottrinam primus pro p o sa it, omnemque herbam soli subduttam albe
cere o b s e rv a v it, u t alio loco copiose demonstravi. Conf. Usteri Ann al. der B o ta n . 17 9
B , 1 . p . 2 3 6 . R o z ie r Journ. T . 4 1 . p . 7 0 - Aris tot. ttiçi Opera omnia-E
D u V a l. I . p. 12 0 9 . Errant itaque qui hanc observationem Ra yo Iribuunt. H is t, p ia n
T . 1 . libr . 1 . p . 1 5 . — D e plantis in tenebris pallescentibus egregie disseruere
suraini Bonnet Afein. sur Vusage des fu e i lle s . § . 7 9 . et 1 1 3 . Me es t in Roz ier Jour
de Phys. 1 7 7 6 . T . 6. p . 4 4 5 * 'd'. 7- 1 1 2 . et 1 9 3 . Senebier Phys. chem. A b h an d
l. c. T , 2. p . 3 0 . (qui lumine per prisma resoluto radium flavura ceteris calidiorera v
getationi potissimum fa ve re deprehendit.) Fourcroy Handbuch der Naturgesch.
Chemie B . \ . p . 1 3 3 . La v o is ie r T ra ité élém. T . I I . p . s o i . Girtanner Anfangsgi
der Chem. p . 4 1 0 . Demeste L e t tr e au Do éîeur Bernard, T . p . 5 0 4 .
dissentientibus viris céleb. Meese Ro z . J ou rn. de Phys. T . 6. p . 4 50 . et Lavoisier 1. c.
C’est à la lumiere combinée avec la plante qu’est due la couleur verte des fueilles et la diversité
de leu r Üeurs.