l i t
i (î ill
li! ¡'Il
'I iH
i! S'
T I R I>
J H i
i !i
295 MONIMIACEAE: CITRIOSMA.
F r ú t i c e s sub Cilriosmae signo ¡iistructi intimo noxu proxiniaquo
Docessitudino sibi invicem omnes dovinciuntur, ita ut, licet non
p a u c i exstent, vix possìbile vidcatnr eos in legiones rite defmitas
d i s p e s c e r e . Argument! difficultates co magia arduae cvadunt quoti
i n herbariis quibus utimur spccimina illa saopius.desiderantur quae
s e d u l o explorata nodos quaestiouum solverent. Ea causa est cur
in ordinandis stirpibus infra descriptis universum habitum singulis
p r i v u i n magni babai, nec iiisi paucas titulis distinctis signavi sect
i o n o s quarum ope singuke spccies tulius dignoscorentur. — CI.
I-I. Cruegeiuus qui primus, ut videtur, Sipamnae, Aubletiani gen
e r i s , legitiman! in serie naturali sedem rocognovit, Siparunae
guianeyisis Aubl. anlheras unilocularos transversimque dehiscentes,
s e m e n invorsum, embryonisque radiculam superam (Cfr. loc. citat
o s ) perperam dixit. Siparunam inter et Cilriosmam ne minimum
q u i d em discrimen deprehenderc potui, quapropter si jura antiqiiit
a t i s respicerentur, noraen Aubletianum retiñere deberemus; dum
v e r o Siparuna barbara, tencbris nbstrusae descriptionis involuta, ad
c a l c em indicum nostrorum rejiceretur, vox Pavoniana graeco idion
i a t e nitidisque adumbrationibus innixa, illius locum merito usurp
a v i ! , nuncque possessionis vetustate ita se defendit ut ad eam dep
e l l e n d am s. abrogandam non valerem.
A. Dioecae, eleutherandrne.
1 . CITRIOSMA ERYTHROCARPA Tcl. foliis obovatis acum
i n a t i s eroso-dentatis et longiuscuie petiolatis; anthcmiis foeniineis
b r e v i b u s , 1—8-floris-, perigonii divisuris 5—6, amplis, oblongo-acut
i s et patentibus 5 f ruct u subobliquo.
Citriosma erythrocarpa Tul, in Ann. Se. Nat, ser. 4. III.,
32. et in Arck. du Mus., Vili. 314. (excluso synon. Mart.)
Ajibob dioeca ramis niedullosis, teretibus aut subteLnigonls Cuovellis
alternatim Iüqc et inde compressiusciüis), tomentosis, tiictu asperulU et colore
fulvo-luteolis. Fo l i a decussatim opposita, obovata seu obovato-oblonga,
brevUer acuminata, basi nounilill attenuata v. subrotunda, iu ambitu,
supremo praesertim, eroso-dentaui, denílbus laaequ:Uibus pateutibos acutisque,
sinubus vero latís et obtusls, utrioque moUiter et superne parclus tomentosa
, 8—I S ceutlDietr. longa, 4 — 5 centimetr. lata, petioloque
1 — 3 centimetr. et quod excedit longo patulo subtereti ac dense
tomentoso suffultaj venís secundarlis pagiuac posti cae ordiue denslusculo
pinnatoque distributisj reliquìs pariter promluentibus. Ax t u emt ffeii
quae sola suppctunt) gciniuatliu filaria, patula, vix centimetro lougiora, siiuplicia
v. riicliotoma, 1 —3-nora, tota tomentosa ac fulvo-Iuteola. Pe r i -
GONIUM calycifoniie pbyUis 5 — 6 oblongis, aeutis, iuaequalibus (majorihus
3 Kuu. clrciter longis), utrinque tomentellis, stcUatim patentibus liberisque
coroiiatum, velo auteiu crasso, conico, prominenti, truocato, glabro v. mox
glabrato, late ostiolato et stigmatibus 8 • 12 breviter cxsertis Kberis exilibusque
vian» praebente clausum; penetralihus iu lo eidos 8—12 parti tis, singulis
ovarium solitarium et glaberriinuni foventibus, septis ovariisque grunulis
Cglandulis) albentibus foetis. Fuucxus vulgo in peduiiculo band acereto
quadamtenus obiiquus, subspiiaerlcus, tomentellus, limbo perigonii libero
non mutato et erecto terminatus. CHb. Mus. parisini et Lessertlani.) —
llujus stlrpis, si cun» proximis parum dissiinilibus eam conferrre volueris,
criterium s. nota d[scriminalis praecipua in sepalorum forma et magnitudine
versatur. Illius cognomen asciiedula nisc. ili. Ma r t , in Herb. Reg. Mon.,
quae ad Citriosmam eslrelUnsevi Tul. infra descriptam certo spectat, olim
imprudenter mutuavi.
Oritur in montibus orffaìiensibns huiid procul a Sebastianopoli
BrasUiae: Vauthier Herb. n. 567/.
2 . CITRIOSMA OLIGANDRA T u l . r ami s asperul is, luteo-virenlibus,
foliis breviter petiolatis, oblongis v. lanceolatis, acute acum
i n a t i s , crenati® s. denticulatis ; anthemiis raasculis exilissimis,
e r e c t o - p a t e n t i b u s , brevibus, ramosis et multifioris, (loribus exiguis
1 — 2 - a n d r i s ; femineis brevior ibus 1—3-floris, perigonio dense luteot
o m e n t o s o .
Tabula nostra LXXXII. Fig. IL
Cilriosma oUgandra Tul, in Annal Se. Nal. vol cit. 32.,
et in Artìm. du Mus. Vili. 315. tab. X X V I I I . fig. I I .
A r b o r dioeca, humilis. Rami annotitù subtoretes aut nonnihil
t e t r a g o n i , sordide fucati, ob pilos fasciculatos sparsos aspcroli v.
q u i d em scabrido-tomentosi; ìiornotini s. foliiferi multo densiiis tom
e n t o s i , luteo-vircntcs, et alternatim hitic et inde compressi . Folu
o v a t o - o b l o n g a v. oblongo-lanceolata, acuminata (acumine acuto),
basi attenuuto-rotuniiata ac quandoque subemarginata vel paulo ina
e q u i l a t e r a , 10—14 centiin. longa, S — 5 centim. lata, in ambitu
i r r e g u l n r i t e r et minutissime denliculata aut simul crenato-denlicul
a t a , crenis obsoletis denticulisque raixtis v. alternis, utrinque asper
u l o - t o m e n t o s a (pilis iasciciilatis el patiilis) et lume ob rem luteok;
v e n i s postico prominentibus, secuiidariis remotis, tertiariis laxiss
i m i s . Anthemia iitriusque sexus gemina bi singiilis axillis. Mas-
CULA gracillima, ter quaterve dichotonia, erecto-patula, luteolo-tom
e n t o s a , sesquiceutimetrum non exccdenlia, pcdunculis oujuslibct
o r d i n i s p a r i t e r exilibus et (HvaricatÌs,supremismul l i l ìoris, (loribus pcre
x i g u i s , secundi s p r e s soque ordino inser t is, imbi l ibus pedicel l o vix 2 mm.
l o n g o suffultls. Pekigonium caljxiforme iu limbo 4—6 - l o b u m (lobiss.
d e n t i b u s crassis, vi x aequal ibus , lateovato-triangularibus, subacutis, ant
i c e t andem glabratis, et i n velame n latiusculum subdepianatum glabrumque
simul trauseuntibus), ore apertiun integerrimo et latiusculo, itique
parietibus intimis (g lab e r r i i n i s ) abunde glanduloso-punctatum.
S t a m e n unicum voi duo glaberrima, centro imo perigonii inserta,
i U i u s q u e faucem nonnibil excedentia; filamentis crassissimis, conicoe
l o n g a t i s , glandiilosis, obtusis vel subacutis ; antheris breviter ovatoo
b l o n g i s , extremo sustentáculo applicatis, et valvatim solito more
d e l i i s o e n t i b u s , valvis connatis a basi ad apicem sub anthesi revol
u t i s , nioxque parlim destructis. Axtuemia keminea vix centimctrum
l o n g a , patentissima, dcnsissinjc tomentosa, lutcola, 2 —3-(lora et
s a e p i u s quidem uniflora (scilicet dicliotoma v. Simplicia), bractea
l i n e a r i patula brevique pedicellum lloris inferioris vulgo stipante.
P e r i g o n i u h caliciforme, multo crasstus máscalo, in limbo tenuato
et ant ice g labrat o 4—6 - d c u l a t um, dentibus lat i s t r i angul a r i - a cut i s , patent
i b u s e tquidem apice rei lexis, nec non vel o glabro bisce continuo,planov.
q u a d a m t e n u s conico et prominente angusteque ostiolato clausimi;
STiGM.iTA 6—10 lìbera, breviter exserta et divaricata ; c.arpidia tot
i d em glaberrima, singula in loculo peculiari recondita; perigonii
p a r i e t i b u s , septis ovariisque glamlulis albentibus copiosissime ref
e r t i s . Fructus piriformis, oculatus in pedunculum liaud accretum,
nompe 1 mm. circiter longuni, attcnuatus, ceraso, ni fallor, paulo
c r a s s i o r , parce tomentellus, perigonii limbo partito noe mutato cor
o n a t u s , vivas in pulpa interna rubens, citreumque et g ravem spnrg
e n s odorem (testante beato guillen). Drupae 6 — 1 0 , solitae
f a b i ' i c a e , putamine osseo et minute ecliinato. (Herb. Mus. parís.,
L e s s e r t . , Monac. et Vindob.)
Propter folia C. Apiosi/cen infra dcpictam imitatur, sed aiitlicmiorum
niasculorum peculiari exilitate, fiorum iu iisdem exiguitate, antlieris cujusqiie
floris subsolltariis, necnon autliemiis femineis piane dissimilibus, maxime
putii depauperalis et crassifioris, facile distinguitur.
Crescit in silvis prope Rio de
Martio fiorifera et fructífera : Gu
ner n. 373.
3 . CITRIOSMA CUJADANA M a r t , foliis obovatu- vel eUiplicoo
b l o n g i s , breviter acuminatis, basi cuneatis rotimdatis aut qaidem cord
a t i s , minute et obsolete denticulatis ; anthemiis masculis gracilibus,
p e t i o l o brevi duplo circiter longioribus, dicbotomis, patcntissiinis,
a p i c e deilexis, sursum versus denso multiiloris, lìoribus exiguis;
p e r i g o n i i tandem lato aperti dentibus 4—5 brevissimis, vclolongiiis
p r o d u c t o ; staminibas extcrnis nonniliil exsertis ; anthemiis femineis
c o n t r a c t i s et demissis, perigonii dentibus triangulari-acutis, antico
g l a b e r r i m i s et nigrescentibus ; st)li,s liberis.
Cilriosma cujahanum Mari., msc. in Ilcrb. propr. el schedis.
Cilriosma enjabona Tul, in yinn. Se. Nal. vol cit., 33., el
in Areh. du Mus. par. Vili. 316.
0 et in Serra clos Orffàos,
, Lhotxky, Martins^ G«¡
297. MONIMIACEAE: CITRIOSMA. 298
FuUTKX dioecus, orgyalis, ramis liornotinis niedullosis, tomentosis,
tnctu mollibus v. susperulis (tomento e pilis fjiscicuiatis intricatis), ciuercofütvis
vel lutoo-virentlbus. Fo i . i a decussatim opposita, obovato- vel el-'
lip tico-oblo iiga, obtuso breviterque acuminata, biusi brevissime cunéala, rotundata
vel quiden» (majnra) cordata, iu acie obsolete et minute denticuliita
v. quasi crenulata, utrinque moiliter, deusius aulem a tergo tomentosa,
6—12 centim. et quod excedit loug-ji, 2—5 centim. lata (amplitudine enim
iimxime variant), petioloque subtereti, dense tomentoso, crecto-patenti et
ulTulta ; venis praeter mediam exilibus, una-
:mia utriusque sexus ut solet gemiuatim alapateiUissima
aut demissa, et integra tomensesquicentimeti'um
aequautia, exilia, in mese
qiie subtus prominulis. An t i
ria, gemma exigua interposit;
tosa. Ma s c u i . a 1 centim. v.
dio bifurca, crure utroque de
breviter pedicellatis (pedicell.
globoso-calj'ciforme, parce t(
tiitum, dentibus acutiusculis,
juuctis; velo seu margiuu ulti
pcllucidis scatente, tenui, iu
liiaute. St a m i n a utplurimum
libera, glaberrima et inaequaliii
etCQin ceterls, sed nonniliil altiu:
2—lO-üoro, iloribus exiguis secundis et
exili 2 nim. circiter longo). Pehiconiu.m
lenteltum, obsolete ac brevissime 4—G-denterdum
vix couspicuis, limbuloquo inter se
ra dentes protraete, glaberrimo, glandulis
ade iutcgerrimo, tandemque erecto et late
8 (quaiidüque etiam , ni erraverim, 10—12)
)ra nempe m;ijora, brevissime exserta,
:rigouii parietibus inserta ; filamkntis
longa v. minore
petHloideis,lateovatis, b;isilatacalyci liaerentibus, apice acutìsslmis,glandulosopeliucidis,
intcrse iuaequalt bus, scilicet co brevioribusctangustioribusquo interioribus
et post antliesiu a summo breviter relroflexis ; a n t u e r a ovato-acuta, introrsa,
perexigua, apici fulcimiuis antico adplicita nec ab eo discreta, 2-loba, valcentiaietrum
visque duabus longe connatis biisi
vüluliä et persistentibus initio clausi
demissa, vix centimetrum aequautia
nuuc 2—3-furca, dense multiflora c
. longo
ad apicem temi
POLLiN'E pallido,
lune breviora sii
itractaque; Fi.oa
bito mul repedicello
crasso 4-0 millim. longo snflultis. l'Euicof
tuni aut breviter subpyriforme, dense fulvo-tomentos
4—6 brevibus crassis, lato 3-angularì-acutis, saepi
tomentosis, antice autem glaberrimis-et nigrescentibus. Ci
slasiHio et glaberrimo circa conulum medium, pervin
sieri assurgentcni, in moduiii niarginis obtusissimi p
8 r - 1 0 glaberrima j stylis fiisciculatis, in spi ráculo 1
ultra liberis et divergeutibus. Faucius globoso-oboi
et tom
iplicia et 2—5-ßora,
uus exiguis, singulis
u.^t globoso-urceolam,
limbo e dentibus
inaequalibiis, postlce
i depresuiliU
'atus,
.glutini
pedicello f
lutoio iunlxus. Ipse parce tomentosus, cinerascens calycinisque dentibus
liaud accretis coronatus; niaturescendo rubet tandenique in paries
5—6 inaequides sciuditur, explicatur et drupas tauquiuii caruncula cluaabariua
instructas, licet ceterum nigrescenies, prodit. (Cl'r. A. Hn,Aau Sclied.
Msc.). I'uTAMEN tubcrc ulosum. — Folia obovata quandoque supra basiu
et uiediatenus angustata, formani spathulae acutae quodam niodo obtinent;
tJdia occurrunt in specimluibus Uiliarianis.
Crescit prope Ciijalxi, Octobn
(Mart. Herb. Fl. Br. 71. 34ÒJ; in /
Uilaire^ Weddell; prope Comjonhas
floreas et fructífera; prope praedíi
floreas: Patr. da Silva Manso
ov. Minurnni prope Sabara: St.
lo Campo: Claussen n.460, Jan.
da Galena: SMuiu.
4. C I TRIOSMA PLEI3EL4 Tcj l . cinereo tomentosa ; fol i i soppos i -
lis, obovato-ellipticis, minute serratis, breviter petiolatis ; anthemiis
masculis brevibus, ramosis, nudlifloris; floribus exiguis; perigonio
brevissimo, 5—6-dentato, velo tenui et penetralibas simul glabris
atque glanduloso-punctatis; staminibus sex vix c.xsertis.
Citriosma plebeia Tul, in Ann. Se. NaL, voi. cit. 33; et
in Arch. du Mus. Vili. 318.
AHHI iCULA bit •gjaiis,
et moiliter tomentosi ac quì
latis iraplexis). • Fo i . i a deCus
simul et obtusissime acuminai
nilùl eiimrginata, minute serr
"'Ciuosa, superne scilicet seal
íiuaet cinerea, 8—12ccut. lg..
cinereo-tomcntoso et tereti ii
l'irla, ex integro cinereo-toim
sima, ramosa et Jiiultinora; 11
inultifloros sursum discedeute
HtJus exiguis stipatls et secui
ilioeca. RAMI (foliiferi) subtetragoni, dense
nobrem ciuereo-luteoli (pilis fasciculato-stel-
!Uim opposita, obovato-elliptica, brevissime
., basi cnueato-rotundata ac quandoque uoala,
abunde gianduloso-punctata, utrinque to-
•luscula et saturatiora, jiostice autem velu-
4 - (! ceut . l t . , petloloque IO (.5mm.lg., mto
Jixa. ÀN'TiiKMiA (mascula) geminatim axilitosa,
gracilhi, IO—15 jiiiii. longa, patentisi
priaiai-io nunc in riuiiulos cougestos dense
nuuc ramulurum oppositoruia siuiiliter floonustorum
paria 2 remotiuscula gerente
Ipsoque iusuper flore solitario aut pluribus congestis coronato. Pkhigonium
calyciuuiii, tenue, breviter pedicellatum, extus dui
giue brevissime 5—fl-deutatum, velo I
glalJ
iu fauce primitus clausum, intus glabi
gli»>
nuNA saepius sex iuaequalia, imis peri
dem dentibus vulgo opposita et brevis
nigraque omnia in pianta siccataj kii.amknti
t i s ; ANTiiEHA solitae structurae et dehiscenl
derantur. — Florum structura et magnitudine
(vid. infra) accedit, foliis autem discrepai;
cujabanam snpra descriptam adeo imitatu
mani iiiusculam pecutiareia sisterel; attamc
babeo seorsim descrlberem, foliaomuia siugulariti
etiam cum C. eriithrocarpae nos trae planta n
fereuda. (Uerb. Mus. par.).
, In
0 et late demi
(luloso-punctati
parietibus Inserta,
exserta, rellqua p
:torii
maraperto,
. St a -
ra ejusinclusa.
planls, glanduloso-punctatlue.
Fi.okks FKMfXEi desiÎ
ad C. lanceoUitaiii nostrani
-estitu praeterea et babitu C.
It non mirarer cur illius forit
spedmina quae prae octilis
tusa ine suaseruut. Erit
ila (cum inuotuerlt) con-
In prov. Minarum, siivi
cembri ßoret: St. Uilaire.
levarum sub umbri
5 . CITRIOSMA LANCEOLATATuL.Uuco-vi rens ; foliislonge
l a n c e o l a t i s , acutissimis, obsolete et minutissime denticulatis, brevit
e r petioialis; anthemiis (masculis) brevissimis, pendulis, contract
i s et multiUorìs; perigonii dentibus aequalibus, erectis, brevibus
e t obtusatis, margine autem glabro subbreviore pariterque glandul
o s o - p u n c t a t o ; staminibus 6 - 8 inclusis, rectis.
Cilriosma lanceolata Tul, loc. cilatis.
A r b o r dioeca (saltern videtur).
blue et inde inter folia compressi, ubiqi
virentes (pilis fasciculato-nifliantibus).
voi demissa, petiolo subtereti, tomentosi
longo suífiilta, lanceolata,
longa, 3—5 centim. lata,
culata, utrinque praeterea
acutissi
iu acie
uolliter et bi
cula) bina in singulis axillis, brevL
dicliotoma, multiilora, coutracta et
lyciuum s. poculiforrne, intus glab:
tibiis brevibus aequalibus ovato-tri
ipso (s. velo imperfecto) utrinque glabro,
nilill breviore ; perigonii totius parietibu
glauduliferis. St a m i n a 6—8 vix acne vix
dico) glaberrima, iuaequalia, centraliora
Iami medullosl, alternis vidbus
dense tomentosi sordideque luteo-
3i,iA opposita, adulta patentissima
: millimetrum v. sesquimiUimetruin
obtuse attenuata, 12—18 centim.
5ime iiiterdumquc obsolete dentiiter
tomentosa. Antiikmia (masma
(1 centim. non lougiora), pendula,
X integro tomentosa. Peuigoniuäi earn,
sub margine 5—6-denfatum , denigularibus
crectis et obtusatis, margine
integro, erecto et d
; tenuibus et copioi
luidem exserta (majoi
•borliva et castrata:
petnJoideis lai
ambiti! pallidioribus; a.\th
tentáculo ut solet appücita
sis tempore, revolutis occl:
desiderautur. — C. apiosy,
'atis, apice acntatis, tem gl. io-p
exigua, ovato-acula, 2-lobii
trorsa, valvisque connatis et
; polline pallido pul
Mart, (infni sub n. 1
itibus uonpellucidos.
exteriora
; KII.AMEKTIS
nctatis, et in
et a basi, autbe-
F1.ORES femiiiei
icriptae) próxima
est, sed foliis louge lanceolatis antbemiisque contractis et demississiifnciei
ter, ut opinor, distinguitur. Filamenta summa staminum extrorsum no
redinantur, sicnti videro est in C. cujabana M.art., glaudidisque pellucid
iusigniter scatent.
In pr, Minarum: Gardnt Uerb. 5179.
6. CITRIOSMA ESTRI ILLENSI S T u l . ramis sordide rufo-tom
e n t o s i s , foliosis ; fol i i s ovatis, obovatis oblongisve, acut i s v. brevissime
ot saepius obtuse acuminatis, minute obsoleteque eroso-denticulatis,
u t r i n q u e dilute et moiliter rufo-tomentosis ; anthemiis brevibus pat
e n t i - d e m i s s i s . et rufo-tomentosis, masculis ramosis ac densifloris,
f e m i n e i s simplicibua pauciflorisque; perigonii dentibus brevissimis
e t utrinque tomentosis, staminibas carpidiisque st j ' l i s inveli
a n g u s t i i s brevissime coalitis, ultra liberis et divaricatis.
Cilriosma eslrellensis 2\U., in Ann. Se. Nal., loe. eil. et in
Archiv. du Mus., Vili. 320.
Cilrosma eri/lkrocarpa Mari Msc. in Sched. (obs.GOo).—
Non Tul
F u u t k x orgyalls, dioecus,
subteretibus, meduUosLs, sordide
rufo-tomentosis (oli pilos fasdciilatos- vage
glabratis, dense foliosis, liornotinis plerisque
Fo i . i a opposita, ovata v. obovato-oblonga, 1
itos) tandemque partim
rigidis et simplicibus.
obtusata v. brevissime