De 240e sterfdag van Pieter Teyler,
wordt herdacht. De betekenis van zijn
nalatenschap voor kunst, cultuur en
wetenschap wordt steeds zichtbaarder
door onder meer de heropening van het
Lorentz Lab, de werkende replica van
de Elektriseermachine en de plannen
voor de restauratie van Pieter Teylers
Huis. Om over de vele toonaangevende
exposities nog maar te zwijgen.
Het gedenken van iemands sterfdag zegt iets over het maatschappelijke
4
belang van de persoon in kwestie. Toch figureert
Teyler in de hedendaagse media niet als een iconisch filantroop.
Dan vallen namen als Carnegie met zijn filantropische
prof. dr. Theo Schuyt,
hoogleraar Filantropische studies,
Vrije Universiteit, Amsterdam
‘Gospel of Wealth’ en Ford en Rockefeller. We lezen vooral
over de grote Amerikaanse filantropen van nu: Gates, Buffet,
of Zuckerberg. Of over de ‘Giving pledge’ aldaar, waarmee
de superrijken zich verplicht hebben minstens de helft van
hun vermogen aan goede doelen te doteren.
Wel lezen en horen we vaak van Teylers prachtige museum,
dat genomineerd is voor de Werelderfgoedlijst. Teyler trad
tijdens zijn leven niet als filantroop naar buiten, eerder
het tegendeel. Het ging om de zaak, niet om de persoon.
In deze bijdrage wordt daarom aandacht aan de filantroop
Teyler geschonken. Hoe valt zijn enorme nalatenschap
te duiden in de context van de laat-achttiende eeuw?
Wat is de relevantie van zijn daad voor het heden?
Teylers nalatenschap in context
De achttiende eeuw was de tijd van de Verlichting. Wetenschappelijke
ontdekkingen en inzichten zorgden er onder
Afb. 1 Hendrik Jan Scholten,
Pieter Teyler van der Hulst
Naar tekening van Taco Jelgersma, z.j.
Pieter Teyler,
een Nederlandse
filantroop