imprimis respicientibus hyeme nives sepeliunt, quae serius dein contrario ventorum lusu in con-
spectum prodeunt. Regio paucissimis iri'igatur aquis: rivus K a r a s exigua parte permeat in meri-
dionali eorum limine pone G a j t a s o l et G r e b e n a c z ; inter fontes W e lk a - et M a la - W r e 11a
ob aquae copiam notabiles, et collectiones non procul D e l ib la t K o n s t a n t in o w a -B a r r a ,
pisces etiamalens, et fons F o n t in a -F e t je '. Paludes etiamadsunt et stagna, sed in australi parte
inter D e l i b l a t et TJlma maxima aquae pcnuria. Ut e serius mihi constat relatis, desertum
hoc arenosum B i e lo -B e r d o culturac capacius redditur, sabulum scopo huic respondentibus
plantariis dirigente sylvanali praefectura in dies figitur magis; progressusque eatenus ab. anno 1815.
jam laetos conspici, mihi quoque audire solatio fmt.
V A L L E S .
Innumeras, quibus alpes et montes sejunguntur, recensere esset arduum ac minus utile;
sufficiat praecipuas una cum aquis eas irrigantibus] referre. ,
G r o a p a -B i s t r a , sive G r o p a -B i s t r a vallis, altissima, rapestris, et botanico divitiis
plantarum insignis, e boreali latere altalpis S a rk o exorta, orientem versus alpi K u n t , occasum
vero alpi K a l l i a n limitatur, ac in vallem B i s t r a - S u k a terminatur, quo etiam vallis B i s t r a
S o r a ab oriente montis S a rk o incipiens, alpibus K a l l i a n e tN e d j e a intercepta, ac ab occa-
su montis ejusdem alpe K u n t limitata, vallis alpina S u k a conveniunt.
Vallis B i s t r a -S u k a concurrentibus sic convallibus örta, in valle S u k a incipit ac in boreali
latere alpium K u n t et Mik proCurrens, ad pedes alpis M a g u r a terminatur; Blue concur-
runt pariter vallis B i s t r a - S o r a alpibus N e d je a V e r v u - B lo s u lu y et B lo s u intercepta;
atque vallis B e c s in ia g a inter B lo s u , L o la y , S tu r u et Z a n o g a decurrens, quae concurrentes
ad pedes alpis Z a n o g a cum B i s t r a - S u k a in M a g u r a exspirant. Convalles omnes boreali-
bus alpium ramis efformatae B i s t r a - S u k a , B i s t r a - S o r a , B i s t r a -R o s e et B e c s in ia g a
ad radices alpium M a g u r a et Mik unitae, in vallem B i s t r a ’e majorem abeunt, quae ultro vallis
M e ru l audit.
Insignis vallis alpina R eu -S e s t . latere uno orientem magis respiciente, alpibus V c r vu-
B l o s u lu y , P ig a , N e v o y a , S a la t r u k , P r i s l o p u -N i e g r u , M o n y o a s s a , opposite vero
altalpibus G o d ja n , M u r a ru et G u g u interclusum, ab alpi M o n y o a s s a incipit, ac mediam
tenensinter meridiem et. orientem clirectionem, limitem ipsum T r a n s y lv a n i a e transgreditur.
Vallis P e r e u - S e s t amne sui nominis limitem constituit, declivibus solum simistris qui alpium
G u g ü sunt et M u r a r u B a n a t u i appertinentibus.
V a l l i s H y d e g oritur e declivibus montis K a l l i a n pone O b e r s u -H y de g u lu y inter
jugum alpium centralium et alpes S a la t r u k , P r i s l o p u -N i e g r u , M o n y o a s s a in magnam
vallem H y d e g desinit. Valles alpinae nunc memoratae meridionales opposite sibi directione de-
currunt ita: R e u - S e s t et P e r e u - S e s t aquilonem, vallis vero H y d e g euronotum. versus
protenduntur.
Valles alpinas et subalpinas sensim decrescentibus jugis in montanas et submontanas abi-
re , commemorare superfluum; tantum praecipuas hie enumerabo.
V a l l i s M e ru l in septentrione terminatis in earn valle m a j o r i B i s t r a , ac aliis pluri-
bus vallibus montanis exorta, a loco O h a v a - B i s t r a usque pagum M e ru l fertilis et amoena,
viam etiam curulem transmittit egregiam, quae dein sinistrapetens ad p o r t am - f e r r e a m T r a n -
s y l v a n i a e ducit; verum altius secunda petrosa B i s t r a - M e r u lu y usque pedem alpis Ned-,
je a vallium estl rigidissima.
V a l l i s S e b e s terminus jugi B o r l o v a n , ab occasu alpium site et jugo montium C s ik-
len aquas S e b e s et B i s t r a sejungente, et montibus W e c s e r o w a limitatur.
W e e s e r o w a - v a l l i s inter montes W e c s e r o w a et A rm e n is .
V a l l i s F o 'en is inter A rm e n i s et P o ja n i l e -N a l t je.
Vallis magna Hydeg ut supramemoratae continuatio jam in alpibus exorta jugis P o ja n i le -
N a l t je et C s e r n y - V é r intercludituF.
V a l l i s B i e la -R e k a inter C s e r n y -V e r et alpes B u r b a , B a b e l , P i a t r a - A lb a .
V a l l i s C s e r n a latere uno declivibus euronotum respicientibus alpium G o d ja n , P e t e r-
le -A lb e , B u r b a , S l i -V e 'r , B a b e l , A r c s a n a , harumque processibus montanis, altero vero.
prius jugo, quod jam V a l l a c h i a e injacet, ulterius vero productionibus montis D om o g le t t ,
intercluditur. Vallis haec infra procurrens jugum P o ja n a -O b i e s a t a ad confluxum C s e r n a
cum B i e la -R e k a in vallem s 'u p p a n e k desinit. Quam sit historia celebrate, referre hie super-
sedeo, botanophilo quod sit insignis, e plurimis rails circa th e rm a s H e r c u l i s occurrentibus
jam enumeratis plantis abunde patet.
V a l i i s SU p p a n e k oritur in méridionali limine jugi principalis banatici et spatio 5. mil-
liarum in ripa D a n u b i i decurrit inter vêtus O r s o w a ’m et montem A l i i on. mitior et fertilior
est valle K a r a n S e b e s in austrum quippe inclinata, pone M e h a d ia ’m ipsam et in montibus
J a r d a c z t i z a vinum generosum producitur. Historico non minus notum quam subsequens, ac
imprimis ob rudera aquaeductus turcici notabile: in dextra C s e rn a ’e ripa versus pagum T o p
i e c z e regione pontis ibidem, pars adhuc hujus aquaeductus conspicitur, undecim columnis e
laterculis circa montem ducti.. Rudera grandis operis in sequelam pacificationis de anno 173g. in-
choati, verum intra definitum tempus per Turcas hand consummati; Gallos aediles huic operi
praefecerunt, eratqueillis in proposito C s e r n a ’m saevientem, aut ut alii opinantur, aquas tantum
Herculis, usque vetus O r s o W a’tn ducere. Ibi ad pedes montium ubique vestigia operis hujus
manifesta supersunt; ubi tamen aquaeductus hic amnem B i e la -R e k a transjecturus erat, ne
collimari quidem potest.
* V a 1 1 is A lm a s sive N e r a’e quoque memorabilis , 8. milliarium longa, praeter, quod ab
occidente passim rupibus angustata sit, secus amoena fertilis, sylvarum ferax et pecoris dives.
V a l l i s K a r a n s e b e s oritur supra T e r e g o w a’m in limine boreali ju g i p r in c ip a l i s
B a n a tu s , ac prope K a r a n s e b e s desinit; extensio illiüs quatuor milliarium; alpibus quippe
propinquior minus foecunda priori; viam publicam insignem transmittit tortuosam, quae tantum
rupibus _ C la v i s - T e r e g o w a — dictis a P o ja n i le -N a l t j e dccurrentibus coarctatur.
V a l l i s o m n iu m maxima simulque depression aliis omnibus est ea D a n u b i i , sive pars
B a n a t u s , quem fluvius hie ab mohasterio B a s ia s usque montem A l l io n permeat, limitem
una regni simul et B a n a t u s constituens ; ripa solum sinistra huic adpertinente. Quae hic e historia
memoranda forent, et quae supersunt rudera operum sane giganteorum per Romanos in-
choatorum, ea G r i s è l in i satis diserte et prolixe recensuit.
S p E C Ü S.
In praerupto latere méridionali montis A l ib e k , in pari super aquam altitudinc proximê
ripam D a n u b i i jnxta se duac sunt speluncarum aperturae, quae nomine K o lu m b a c s i e n s e s
( K o 1 u mb a c s e r - H ô h 1 e n ) veniant ; interiora montis ultërius penetrant, ac videntur aquarum
collectiones primitus fuisse, forma serius opéra hominum inducta praesenti. E sinistra proflu it
fons aquae limpidus, dextra, quae muro humili jamque in rudara abeunte disjungitur, sicca est.
Sunt hodie refugio capris et pastoribus tempestate iniqua adactis, ac perpetuo vespertiliondms
domicilio. Circa ostia inter plantas insignes non rarus delitescit C o lu b e r b e r u s . L. O e s t r u m
k u lu m b a e s e n s em . G r is . (K o lum b a c s e r -M u e c k e ) in speluncis his frustra deprehendere
studui, ast reperi insecte hàeC ineurite Junio copiosissime in sylvis montis A l ib e k ipsius, et
insula M o ld a w a , ubi sub delapsis arborum foliis nidulatur. Quantopere saeviât irt pecora,
et pecudes animalculum hoc ferox diras B a n a tu s incolarum hostis, abunde notum est. lpse
descripsi talem pecoramdadem Anno 1801. in H e s p e r o , quaeanno adhuc.; 178g. in valle S up pan
e k evenit. .
A n t r um V e t e r a n u m sive S p e c u s V e t e r a n i , ( V e t e r a n i s c h e H o h lé ) histon-
cis magis notum est ac botanicis, jacet in sinistra D a n u b i i ripa vix dimidii milliaris distantia infra
pagum P la w i s o w i c z a ’m inter et D u b ow a ’m proxime vorticem K a s a n (nonautemDu-
b o w a’m inter et O g r a d in a’m ut in plerisque mappis notatur) in monte calcareo praerupto fere
perpendiculari T a m a n t i s e s , unde C a v e r n a - T am a n t i s e s etiam audit. Ducentis chciter
passibus a ripa proeedendo super raderibus valloram et lapidibus e monte devolutis, fruticibus
large tectis, devenitur ad scalam e lapide structam temporum injuria diratam, quae ad ostium specus
ducit, introitus hic in petra vix hexapedam crassa èxcisus in cavemam ducens, atrium reprâe-
sentans'sublimé a— 500. circiter homines capiens; tenebricosum est, cum parva solùm fissura îii
dextro latere parietis anterioris (non pavimenti) rupis extrorsum desinente, fruticibus insuper o
structa, param luminis irruere potest. Quae refertur in medio petraea extitisse columna, ujus
vestigia nulla deprehendi. Verum stalactitèm fumo atratam, ac in recessu cavum lapidibus opp e-
tum ( f o n t i s nomen habens ) in quod e pariétibus destillans aqua depluit ac côlligitur. Specus
haec pariter aquis colligendis olim inservivisse videtur ; industria hominum sic efformata, nonque
abhorret multum a vero T r a ja n um fuisse primum, qui manus operi apposuit. Nomen o let-
num fors debet belliduci caesareo V e t e r a n i , qui an. 1695. ad L u g o s occubuit. Ac an. nSit. ortitudine
colohelli S t e in celebritatem consecuta, qui paucis militüm centuriis in antro hoc per u re
a s obsidione clausus adversum millia hostium strenue se défendit longissimo tempore, ita , ut ei
liber discessus concederetur.