R am u s s e c u n d u s principalis australi limine exortus, occasum inter et austrum ad Vietnam
K a p a z in tendit, hinc meridiem, dein arcu majori occasum, versus directus, jugum mon-
tium mincralogis notissimum ab O r a w i c z a e t . S l a t in a constituit. Arcus hic ramos plures emit-
tit: ex codem occasum versus procurrit ramus inter pagos K ru s i t z a et R ab e n b e r g usque
W c i s s k i r c h c n , ubi vineta formans exspirat; ramus illo minor australi parte prodiens eadem
directione tendit, jugum pone S t a u e s j lo w a n format; minorera prius adbuc emittens ramum
ab oriente, qui montes pone B o s oW ic z constituit occasum fespicientes, inter quos S a p e l e t
G o s n a notabiliores sunt; postremo in summa parte arcus bujus occiduo ramus locum Sc leas at-
tingens, exit. Ramus hic integer fontes N e ra ’e ab iis fluvii K a r a s sejungit. Notandum adhuc
quod prope origines rami bujus minor excurrat, in monte T U fa - B o s o s u lu y expirans, qui
fontes B o n ia s k a et M è n e s dividit, qui dein prope cataractam G u r a -G o l u m b u lu y inter
S a p e l et G o sn a sitam, rursus conjuncti, qua i'ivus Memes orientera defluunt. Promontorium e
G o s n a procurrens orientent versus M e n e s a B O s o w i c z a , ramus vero, qui de monte K a p a -
a in exiens, pagum versus P h i l ip e c z tendit, fluvium M èn e s ab N e ra sejungit.
R am u s t e r t iu s e latere caurum versus directo procurrit in vallim metalliferam D o -
gn a s k a ’m prius, dein in S u r d o k ’iensem; hinc directione pi'ius austrum dein occasum respi-
cicnte extensus in montibus pone V e r s e c z expirât. Ramus hic occasum extimus, rivos K a r a s
et B e r s a w a separat.
R am u s q u a r t u s a Septentrione exortus codem decurrens, post quinque circitér hora-
rum distantiam e regione loci S1 a t in a in très finditur ramos minores: horum duo occasum pro-
tenduntur, fontibusque B e g ’o n e c z originem praebent; horum alter meridiem magis respiciens,
jugum efformat montium B o g s a n , quod rivos B e r z a w a e tB e g o n e c z disterminat; alter vero
boream versus directus, inter B e g o n e c z et T em e s fluvium pagos item P r e b u l et W a l i a -
b u l versus L u g o s procurrit, ibidèmque expirât; ramus tertius directione versus boream in cur-
su suo viam inter W a l i a b u l et K a r a n s c b e s transmittens, in sinistra ripa lluvii T em e s ter-
minatur e regione inostiantis se B i s t r a ; ramus idem priusquam in dictos très subdividitur, ramos
emittit orientem versus plures, quorum plerique in vallem T e r e g o w a inter et K a r an s eh
e s prolabuntür, extime vero borealis ramus proxime K a r a n s eb es extenditur. Ditiomontis Se-
m e n ik aream amplius 50. milliarium occupât ; notabilis ob ramificationes innumeras, fontes, rivos
et fluvios copiosos, sylvarum dein divitiis, ibi enim vastissimae et vetustissimae in Klisura.
Montes metalliferi in sinu suo thesauros fovent, quos partim fossores partim auri lotores in apri-
cum protrahunt. Verum et lithantracibus abundat, inprimis prope ipsum S em e n ik ; ubi in ripis
N e r a’e prope B o s o w i c z ingentes lithantracum massae undis hue allatae. Vallibus excellit amoe-
nissimis,- e quibus saltern A lm a s memoro, quae fructus pomaceos et drupaceas vinaque etiam
passim generosa in suis procréât promontûrüs. In illius ditione specus V e t e r a n i et speluncae
K o lum b a c s ’enses, in sylvis illius arbores oi'ienti solum propriae. Regionem hanc deniqueuber-
rimam etiam rariorum stirpium donare messem, jam commcmoravimus.
T E R R A M O NT I F E R A.
Processus montium reliquos qui jam e quarta regione in tertiam abeunt, ac vicissim m
quartam elevantur, ut alpium jam memoratarum productiones maxime memorandos nunc 1-ecen-
sebo: B o r e am versus alpis Z a n o g a cum M a g u r a quartae regionis intermediis conjungitur
montibus. E M a g u r a dein prodiens ramus , qui prius boream tendit, dein vero occasum versus
decrescenti semper altitudine,' usque in vicmiam L ip p a procurrit, atque in hoc tractu jam m
T r a n s j l v a n i a m jam in B a n a tum çopiosos dimittit ramos laterales ; quia tarnen fluviis S t r e h 1
è tM a r u s io intercipitur, B a n a tu s adhuc C a r p a t h o adnumerari débet, licet acies rami hujus
principalis penes P o r t a m f e r r e a m ( Eisenthor - Pass) limitem T r a n S y lv a n i a e politicum trans-
grediatur. Ramus unus, qui ex R u s k a versus B a d is extenditur, sejungit aquas, quae in B i s t r am
adhuc defluunt, ab illis, quas T em e s fl. recipit; alter ramus inter B a d is et R u s k a exortus,
occasum vergens, aquas sejungit, quae directe T em e s ’io influunt; ab illis, quae in B e g am m-
ostiantur, qui ramus etiam atque jam memoratus borealis, fontes B e g a’e intercludit; ex alpeMi
pariter talia procurrunt. montium juga, quae in vallem M e r u 1 desinunt, ac etiam ejusdem nommis
jugum efformant. Ex eadem alpe a b o c c i d e n t e vero juga C s ik l e n , B a r t n a et B o r lo v a n
oriuntur. E x c e n t r a l i alpium massa cui S a r k o insidet, occidentem versus jugum quartae regionis
V e c s e r o w a , cujus apex summus K a p u -P i e s audit; p orroA r m e n is e tP o ja n i l e -N a
t j e; ex alpi B u r b a prodit jugum montium C s e r n y -V e r , inter pagum D oma sn a et T e r e g o w
a nonnihil sübsidens, dein elevatum rursus pone fontes L o n g a w i c za quartae regionis altitu-
dinem nactum, in jam descriptam alpim S em e n ik abit; cujus ramos ibidem recensuimus. C se r -
n y -V d r austrum vergens parvum emittit quartae'regionis jugum, quod in O e s t r e s montes de-
sinit. Ramus, alpinus inter B a b e l et S l i - V d r montes Ko s ia , ille vero qui de P i a t r e - A lb e
provenit, jugum-quartae regionis K r a k u z a n o z y emittit. A m e r id i e ex alpi A r c s an a juga
procurrunt, quae ad confluxum C s e r n a et B i e la -R e k a terminantur. Aboccidente infra alpim
B u r b a jugum P o ja n a -O b i e s a t a , atque e M a t ik a productiones montium quartae regionis
versus M ie s et K r a j o w y in vallem C s e rn a excurrunt. Juga haec pleraque, ac imprimis
ea, quae occasum respiciunt, jam cum collina regione alternant, jam in hanc abeunt, ac dc-
mum in planum exspirant.
T E R R A A N O M A L A.
Regio collina et plana B a n a t u s duas quod efficiat tertias, jam supra dictum fuit, una-
que memoratum, quantopère difficile sit, harum quamlibet, quippe quae saepissime confluunt,
exactis signare velle limitibus ; neque igitur singillatim hiç recensebimus. Generatim valet, regionem
planam a collina penitus liberam unice in vicinia T i b i s c i et D a n u b i i quaerendam; ra-
rior in interioribus adest, ubi colles intermixti atque s ic , ut acceditur orient! proprius, planis sen-
sim evanidis colles frequentiores successive in submontana elevantur. Majorera merentur attentio-
nem in planis Banatus frequentes.
COLLES ARENOSI BANATUS, BIËLO-BERDO, AGGER ROMANORUM.
SituaUtur magna parte in districtu legionis G e rm a n i c o - b a n a t i c a e cis fluvium K a r a s ,
minori vero extensione trans eundem fluvium in V a l l a c h i c o - i l l y r i c a e legionis districtu. Aream
occupant 71503. jugerorum, per orgias 1Ô00. quadrat: computatorum. Ex his in dèxtro flumi-
nis latere 66603. jug. e quibus 22350. glaream nudam constituunt. In sinïstro latere 49OO. solum
jug. atque inter haec rursum 1124. glareae nudae; e quibus tamen omnibus caespitosi tractus
(Oisen) circitér 47928. jugerorum, qui pascuis pratis et sylvis plantandis usuari possunt, partim-
que foeniseciüm admittunt. Sic oeconomus et saltuarius calçulum ducunt, ast botameus in ipsis
collibus non obstante arena mobili, ubique messem deprehendit opimam; spectans mira undus,
quomodo natura plantis rapide se propaganlibus radicibus altum luxuriantibus, mobilem liane
arenam sensim figat, quidve hominum opera effici posset, commonstrat abunde. Horret aspectu
viator sabulosum hocce desertum, quo majus est nullum in ditionibus austriacis, ipsum etiam superans
extensione, quod in S e r v ia ubi o lim monumentum R am a exstitit, usque K o lum-
b a c s , K la d o w a et rivi T im o k ostia extenditur; illis solum in V a l la c h i a m in o r i cedit,
cum quo coaevae videtur esse originis, periôdo non definienda; Aquis tamen congestum fuisse hoc
sabulum, indubium est geologis. Constat haec arena subtilissima silice, pauco calcaieo, exigua
parte humi; ferri ochrae et argillae, atque copiosis crustaceorum residms. Colles hi, magis mi-
nusve in longitudinem et latitudinem extensi, saepius interrupti, directione ex austro - oriente caurum
versus protensi decurrunt, nullus eorum 30. hexapedas elevatione superat; in regione a Gâj-
ta s o l , G r e b e n a c z et fontem F o n t in a - F e tje ( sive in sic dicto h o r t o - a e r a r ia l i ) depre-
henduntur altissimi , longitudine subin et plurium mille orgiarum protenduntur. Talis ingens co -
lis arenosusinviciniamscaturiginis W e lk a W r e 11 a-prope locum D e l ib la t usque procurrit, ubi
lateri ejus australi, vineae sunt adpositae. Huic in oriente opposito circa G a j t a s o 1 series co um
multum minorum atque conoideorum caespite tectorum assurgit, qui T om a s e n -a u unt, et a
cile fidem extorquent, opera hominum ortos esse. Plagae etiam deprehenduntur, quae graminige
rae fertilissimae, tales ad F o n t in a - F e tje ', circa N ik o l in c e e tK a r l s d o r f , ubi pobssimum
in depressis, annis humidioribus foeniseciiim praestant, hic Paeoniae distinctae, ranores straga 1
species et Amygdalus nana in dolorem botanicorum falce messa, cadunt. Frequentissime tamen
loca sunt gramme exili tecta , quae pascuis solum inserviunt. Ventus dominans est euronotus, u
ratione impetuque suo, velut directio situs collium horum ostenditi, dirait alios, alios coacervans,
atque sic evenit crebro, utloca etiam caespitosa vel segetes ipsae sabulo contegantur, su in e non
amplius retegendae, nonnunquam viae curales ipsae disparent subito. Turbo gyrans mter os co ^
les gurgites efformat profundos, qui raro amplius implentur. Verum etiam firmo caespite teeti
colles fruticibusque firmati largis, qui longa annorum sérié ventis restitere fortiter, aesa coram
supci-ficie, evulso per homines aut pecora frutice, in ventos abeunt, diruuntur, evanescunt. 1-
cet tamen ventus idem eadem directione perenhet, colles hos numéro et mole haud immmui vu e-
mus; quapropter probàbile esse videtur, arenam hanc ventis hue e S e r v i a deem. tratum
ipsum sabulosum crassitie variât, jam enim pollicis vix unius, jam 30. orgias excedit, insi et argillae
luteae, sicut idem eputeis effosis elucet. Singulare etiam phaenomenon inter co es os, media
subinde aestate nives deprehendi, ventorum id opus est, quippe qui in depressis cayis oream