' 1 4 ' . » - "É1 G V I I. I E L M I ■ P I S O N J S ,,
brutis affirmant, quod à nie tamen nondum experientia exploratum fatcor.-Arifioteles uni j
lum animal nifi æftu exlpirarc inquit. Plinius quoque Natur. Hift. lib. 1 1 . cap. .102.. ita de Maris
& Lunæ poteftate habet: J9g> ver» conjcctaùo exijiit hauijruftrajpiritumjidus Lnnaafiinu-
ri. 11 hoc ejj'c quod terrasfataret, accedcnfqtie cor fora implcat,. abfiedçpj^iig^ ipàmati jdep'.cttm hi-
crernentp ejiisAugeriçpnchÿliaÔ1 maxime Jpirjtïrrn Jiptirc, qxikip!> /ÀPg^i.ci7/orçest'» ;; iW éx'xjap^ic-
- »cm. hammam etiàm ci!t».lumifieaageriacminid;,;'fi-otides^oqife&: fabijl.i_[entire, eademyiin
omniapenetranter. •!,,
Aplunmis experientifiimis vlris.accepi, SeiicsÉmpÿtieos mpraxiexeteitetiffimos, ad hora
lpacium mortem fi biprædixific ; & tune demum prônuntiaffe pofiquam jam aquxrccefi
fiâent;! cumqueillum defluxumevafiflent, Ipem certain coneèpiffe ad fequentem rccelïum
feforefaperlîites. Quod ipfutn ita contigit, rem-poreque modo diÇto occubuerunt. Hæc
utadmiratione digna; ita Medico perquam ncccflaria1, ut de altcrius làlute fuoque honore
minus périclité tur. Hanc latentem natura: vim anxie difputàre, non eft hujus propofiti,: ;Suf-
ficiatper effeéïus fcivifie, quod perturbatio hæc critieum, aliquando. fymptomaticum quid
præ le ferat; pro dilpofirione naturæ aut virium materiæmorbifica: Sie'ut enim nox Apho-
riimo x iix .lib . 2 enfim præcedens, ægris molefta elle fo k t, quæ véro.ftiWèquitUL- levis,
ita opprellio hxc aquis decrefcentibus definens.;, quo gravior fucrit, co levius & melius difpo-
fitum reünquit corpus, fi modo requifita ad crifim adfint : fin minus, mors co certius hiblèqui-
tur Oblèrvandum autem quod lia. pcrturbationcs no£tu fortiores, quam interdiu exiftant.
Qqafi h’i moms, Ëunæplerumque motumlequerentur, qua: noftu magis quaminterdiu vires
fixas exeut Porro crifiumobfervationes frequentiffime oecürrant-, mod®, præfcntis & præ-
teriti temporis conftitutio rite examinetur • morbiriatUrajdignofcatur, principium cæteraquc
morbi tempora non negligantur. Et-totumlioc quidemin l'ubjeftisad cocli fbliq; luijnstçm-
periem conftitutis, verilïimum comperies Omniiun autem maxime in Indis, corumqtic ri-
tu viventibus, feheiusinorborum e\ t ntum præfentire, plutimaque exlibris folum nota-, experientia
tandem confirmare licet. Crifes&peperfeâæ hunt, & quidem tempore æftivo po-
riffimum, quia xaagis-conftantia & æquâha tuocriüuPtempof^ i,^®pïqpter Hgppcratis
Aphor lib.iii.verifiinxum quotidie experiri damr.Conftantibus temporibus fi tempeftiva tem-
peftive fiant, morbi ftabiles & bonijuditii accidunt; inconftantibus auteminftabil.es ôt-nlali
judicii. >Ssepèqiûdtilîi:per.h*inorrhagias ,dàepifl£me.teïqiperJudorg|i>,qi^Æ^id!?A&n)agq^
copia è corporibus fluentes , maxime falutares compéri , idque diebus irnpar bus, juxta
Aphorifmum trigelimum & fextum lib U fin minus, ut ex defeetu virium fit, & utiusi
quam die lêptimo, malum. Necmittus crebroper flux^^ptdriS^ifejmanifefie^pparÆ't^lri
quantum fymptomaricï fluxus alvi, ntfifêros mottales petpetpodii^^tei>rw[éxetug(a|^ - mten-
tum natura critice per eandemfe exonerate amat. Deniqueficut long® alvi profluvio detento,
vomitus, arte concitatus, prodeft, ita fpontefhperyernenjjjyn-llmacra^Pmor4m;n je
Cæterum ,.quemadmodum.veteres morhos nonnunqquam.puitmuji qpnMgitS® novos
&côelifiderumquehoc influxu&terræ Auftralistemperie, gcncrari confiât Nampræter-
quam quod aftra ,• a e t, inni tempora, aquatffm & cibornmdivexdtas.ràrio.queyiveiidipror-
fusalia, faciletemperamentaimmutent, acceditvariarumnationumconjunaio. SicEuro-
pæi êum Æthiôpibus concumbentes MaUtas cum Brafilianis Mamalui u ,'ut vocant, proge-
nerant, Afri& Américain Eut opa-is, pe r quofv xs familiares \ ivendi.modôs, fixa mala communicant
viciflim. Undenuncimp.licàti &diverfi,.nunc novi gencrantur morbi, qui
exercitarifiimos quandoqué viros ita dc'fatigaruiit impraxi, ut circa morbi diagnofî'Éi d quam
maxime vacillaverint. Ita ut in tanta rei incertitadine, non niinus hi circa morbos endemios,
quam illifuam ohm in lue venerea, aliilq; id genus morbis dignofeendis & en tandis, infiatiam
ingenue fint confefîi. Donee tandem remediis exquifitioribus inventis, morborumque temporibus
accuratius obfervatis, quoldam cxpulcrint. Nonnulli morbi ex parte novi videntur,
quia periôdum. tempus, eademqué accidentia nönrite obfervant,_ curandi tarnen ratiöu.e
non femperdiffèrunt. Quæ omnia ut refte digriolcantur, fblerti.& fagaci. jadicip, m.ultaquc.
experientia opus eft. Ego quantum temporis pubficis cutis fixffurari potui, oblérvatipu'ibus
hifce colligendis impendere, iilque, quibus lampada, in Paraamremeans, luberis nnne tra-
do, impertiri volui.. Spe cette.-fretus, fore , ut luo.ingcnio atque indufttia;, ea quæ.adhuc
defiderantur, aliquandofuppleant, aut fi qua:minusrectc difta, candidereftituant. Ingcnuis
enim , licettenuiotibushifce conatibus, principii gravitas, incultaquc barbaries facile pa-
trqdnabuntur.i
m
G -^.-I Li.PE.lL M p p I S >0 N ï s:> M. D .
Qui agit'",'
ENDEMIIS & FAMILIARIBVS
M O R B I S I N B R A S I L I A -
1 «I ,4 f *
’ Da, Paribus.
S P a zi mo m m miiKa in tanj, ctafia,barbarie cruda y el corrup.ta, atteque
HEpp.oqrariGa iqdigna tepepijnti|r :-fic1etxana,nqp papqai utdiffiiqa,,, aqt iqux-
Q tatem redolentia, quæ vel eruditiflimos Medicos advenas difciplinie fubji-
« d u n t, obfervanda occurrunt. Quippe cum multatum atrium rudimenta
S ^ e la b ip f^ i^ ^Ü ^ iK b jru o s (qpxlp^benignafBiate^.natura.aiit.e ipfitunj^;
f i primis cur indi morbos dclUtiujiohur ld nos redund ire fitendum lu y Quis
.dubxtet al^ynortelibu^çe^çeqiqtifijjnis à dogpaarica,&mt>f)ijaJitmedent
di arte, non pjutim^ nqbiliflxqja.& fecreta rqmedia arqUoanudot'a-j nïedëndiqU'e ^nödösyex,:
teri’&nsjncpunxtas, quotidie ad p(iflcxós,deriVariTiQxnbus pavd,atim/adLmanum ttaditxs, &
tandem quafi in fiipcum & tengifinena. àjpationalibus cpnyerfis ,,doifiorumStcho0&libriifu-
pérbxunt. Experientia, etun^u^^uthptuna,tçflimonnxiiconftat«t)S)jiiiines pa film fervidaruni
pEagarumlncoljllynByçiÇos ,5ipo£bQri^’qqpfi|;>negleSïig, fumpla^indicatione à. xn.ofbjs:ióa
fymptomatibus ad^duopotiflimum auxihap fpxhqet evacuaiidt>St refrigerandi prsecxpites ferri
atque ibidem fubfiftere^ Iq^pxqus iggdendx, cqnatgbüs, quantum velifib^qqnfiqnft, ,vel defv.
cïant, folerpores facileyidermt. ex ha&qqghpunqueMediema Brafilianorum à meperfepten-
nium obfervata & quanx potui.fuc.dnftef-radijg., 1-
Java, vaftaijte,Iijdne orientalis Infula, odtavo circiter à linea Æquinoûali ficut Brafilia
gradu verfus Auflrum, ab intGtnntteiÿifcÿsfc^ribus, habetutanijnunisypaucofquêxnorbosqui
pertam nenodumpum xntermiffiQnq^qiçj^rventlti^iqfgi^lIàHjteftatur J Bontms., in I n ^ §
quondam Ar,chiater. MQrbis,aqtÈitóffl^h^Ji&lJ.?K,:W^t)üs,;^}m^ynochis putridis,om^
rnbufquefetirjbus conMuis^habxtatoresimigqntut. >Idem,de AqgóJa-,.,éjufdernnobifcum.lari-
tudmisgradu, 1 M edium. petitie Jf.1 ni fis tcqcpi In Rtgnt) Perunio AjC hiltnli provinua,
regionibus à tergo Brafiliae oppofitiis,, fed]fpgj_dioribus,- promilpue.peftemV omniumqwe; mft
Jarhina genera, ficut ih Europa répétât, tefiatur fenex MpaUfKvquonda’nyin Potofi ptafficus
fqliciflimus. Brafilia pelle, cætenfqqp,epidemus dsgraflantibus quidem plarie deftjfsntur non
æque temenfebribus, Synochis & putridis, cum impcditxcireulationes & ventilationes, facile
obftrufliones &,putrefariiones generent, aecedentefruftuum fugaeium & horariomiaani-
mis fiequenti ufu, ac am bien te aërë'çàlido & hmnido. >
Febres ccintjnuæ ardentes ex bile erugincifa'Ottx & çum furore aliquàndo infùrgentes, otbr
nium fiepifiime hic icpeuuntui Tertia-nis quoqueicæterifquc internxittentibus veris Sc. fpuriis,
lisse terra non caret, quæ cum exquigtæ 6c fimpliccs non raté fitit ,:vehementius citiufqùe
terminum folènfe ablbivcte. Noftrâtes imprimis, Bacchó indulgentes i præter jam enarratas
febte?