8æ - . <3 f 'o r g-I
ped. latum : reliquum fpaciumdlffribuidebet p ro f«rrto^%G^freis>; .bjlis c'infr:atii,Sj.& lintrc
jqnario., ponendis & pro lowvacuo ad opcrarum commoditatcm.
Àlaaadhuc domo, qux nonlongediftet à molendino opus eft, quam C7/r/S de p i f gar votant,
quas decem vel dtradfecim decempedas longa ut plunnyim eft, ’tresàut quatuor lata. Molen-
dinum aqua ver%ile trium rotarum opera, per aquaiu cirGumagitur, mmirum habet rotam
aquariam dentatam minorent, dentatàm maj orem, TLi^t^pis^oditd’ago'p Rodetc, Bolandeira.
Dcntata major duplices radios habet quos ajpes Sc contrages vocant. îylolendinum bobusver-
fatile rôtis caret & ligna habet ihperne adfixa oblique desfeendentia quibus jumenta adtrio^en-
tur, u t cireumagant molendinmn. Confiât molendinum utrumque tribus axibus crams, ,,Lij-
fitan. Eixos,■ faffis è duro ligno, arboris Iacapticaya. Sunt axésarmati ferreis laminis craflis
circularibusannulatis&fiiperius ac informs habent acus ferreas, qtufms irfmatricibus ferreis
trabibus ttanïverfàlibus pontes vocatrs, infixis circumaguntur. Suftinetur inferior trabs aliis
dnabus tranfverfàlibus Chumajfeiros appeliatis. Propeaxes in utroque latere tabula eft ex.aflè-
ribns (Tavolcira) ad cannant imponendam, quæ axibus inferimr pro expreffione. Vniverfum
autem molendinum fùftinetur quatuor, trabibus grandibus quas VirgenUda zwoo^nominant,
ita ut longitude ipûus molendini lit cir citer dnodecim pedum, latitude!o£to. In uno cjus latere
duo.nigritxadftantmenfequicontinuo camiam inférant axibus, quLcxprimendo illam
rapimitfecümper anguftam intercapedinem ,_ita ut ab altero opus fit uno nigrita qui removeat
cannam exfuccam, quam Æagylpo vocant, quxper duos alios nigritas foras portatur & in cer-
toloco aeeumulatur: Cumulihi poftca accendunwr, alias immenfe moles fièrent, (fiquidem
quotidiequadragintalutquinqüagintavehes exprknantur) cimslcrvit adlïercorandos agros.
Succtis duleisinterexprimendum exftillatinEntrera ligncumfuppofitum, quemCorfc vocant
, exillo per canalem effluit in ahenum grandi paulo remotum a molendino. Super illo
ahenotabulatumeftaltum&ineoaliuslinterligneus, inquem ex inferioriper urceos attra-
hendo derivatur & demnm per canalem in îpfàm cuknam do aliéna 'derjyatur Latex faccha-
reusneunumquidem diem durare poteft, quinactfeat ,1^<Mantipüa;operâi5£ eixpreffio&
coctioejusfit, eum ex acidp-luego nullum làccharum fit ripoffit ijsfcfi biduumjlalteiiï ad-
fervetür, in acetum acerrimum degeneret.
Primum ahenum in quad latex làcchareus derivatur, Lufitaiüs'appellatur Caldeira de mear
defeumos, in quo coquitur lento igné temper cochlearimagno cupreo, Efcumddeiro didto, îgi
tando& delpumando, tarndiu donee làfts delpumalus &purgatusfit: fpuma autem in lintre
fuppofito colligitur, Tanque d iâ o , ficutipfa Cachajfa-, quxin&rvit jumentis inpotum ; allas
foras eftunditur utpote nibïil-nifi excrementiun fucci.
Sucçus hic ita delpumatusin alteriim vicinum ahenum, Caldeira de mear ipfis ,®±ansfundh
tur,ineodenuofortiori igné coquitur, agitator, delpumatur & certis fuiiporis ipluiisali-
quid lixivii inftillamr, quod unicum remedium eft purificandi hune laticem; qui ita purificS-
tus nondum làccharum eft, fed fiiccus tenuis inftar aqux," &:tertio aheno, Caldeira do cour
ipfis, immittitur, & hinc per pannum colatar ,quem Condo uro vocant : Ipuma ,Luîitanis -Efcu-
«rointecundo aheno detraâaadftrvatur in vafe adpofito quod Coche defeumos vocant', qux
poftca inter mancipia diftribuitur, qux potomcxindeconlieiunt,quem»&Vr^ii( vocant.
Éx tertio, in quartum vel quin tu m ahenum tranfinittitur hic latex percolatüsfftintrôhtinuo
agitator cochlearimagno i & interdum aliquot guttullsaquxfrigidxre&igeratUr."l)ertvrrdfts-
fimditur in aliud vascupreum, quoà.Barolade meado vocant, hmc percolatorper pannum, petrolatum
autem recipit vas, quod SaroU de coado dicunt; hinc in majora ahena transfertur qu,æ
Tachas vocant • & quidem primum vocatiu Tacha de receberJ hinc in aliud quod Tacha decoder,
ubi coquitur quantum fads : ex hoc in tèrtium, Tacha de hâter, ubinoniolum amplius coqflj-
tu t , fed continuo cochkari grandi agitando fimul inaltum pro jicitur fuGcus, ad .viginti pé-
dum etiam altitudinem, u t in ahenum recidàt. Succus ita coûtasvocatur Ago a de Tachas, ex
quo Garapa optima fit ; namniinififaccharum eft. Demum poftquam fatis coitus fuerit tranfi
fertur in Ahenum quod Bacia d’ejfriar vocant, ibi paululum finitor reftigerari. Ettoncpræ-
paratus eft fiiccus & aptus utformis infundatur.' Notandum autem quod inter coquendum in
ahenis parvis, prxfeftus opens, quem Maejlred’afiecar vocant, certisintervalli's aliquot gut-
tulas olei olivatutn immittit huic fervent! latici, :eo fine ne damnum patiatur abigne illo ve-
hcmentillimo qui his ahenis fubftruitur ,. reftigerationis cauia ; quemadmodum candem
obcaulâm, quum in ahenis grandibus adhuc fervet lixivii guttulx inlparguntnr. Et no ta tu
dignum quod fi eontrarium fieret & ahenis magnis infpargeretur oleum, parvis lixivium,
non foliurifiiccus non pofletpurgari, fed & totaliter inutilis fieret ad làccharum jndç confi-
ciendunv. 2 . :• ,
Saccharumita ad Syrupi confiftentiâtu r.edaftum cochleati formis terreis, qux lin tri ma-
gno imponuntur cirçumvaftatx caffna expreflà., infimditut, ijpatula ligneafem.per agitando
utfubp
L siisr t m * ' - s ?
Litiubfideat, &.plus infundendo ut formx plerix fiant. Et notandum quod fpatula hxcfinu-
mefit neceflaria, nam nifi itaagitarctur, noncoagul aretur. Ita in formis refrigerando fe con-
^ b u u t , &dehinc depoitantur formx in doinum quem vocant uBirferibus
parallele fcamnornm figura horizontaliter ereftis & rotmidis foraminibus pertufis, impo-
n.untur. Eoramcn quod form i inferins habet aperit n r, ut ultimo iaccharum purgetur, per ex-
ftillationemfuecinigricantis, quernmelvocant, qui excipitur certis canaliculis&• derivatiir:
ilalintrem grandem, quemTanquedemclvocant. Vtautemhxc ultimapurgatio fieripolfit,
fmgulx formx ftiperius teguni m operculo orbis menfarii figura fafto cx limb gryfeo (quem
Barro vocant) & aqua ftigida madefafto, fine quo remedio numqu mi albifieret I iccharum.
Non autem aqua lola
t«iaeormtnptretiacCharam, Eorm,uiitrrn\mIerLisftfttJfrda{?S;5*tfiirjuEnuSqiiot: unodiefac-
charoimpleripoftknt, eft S viginti’adifeptti^gifita.'i’iij
£acchatom li^ fans ptirgarum prxdiifto motlql Jfftrhinje ,inutur, Wo‘dda6ile.fii; invert endo
formas St paululuftiitj^atiendo, (fictoun ihtegirpanis [biiiimi, inf£e
rius autem ad partem ex ruffo nigricantis coloris, qux pars abfeinditur & vocatur illud iac-
ehartlm mafiovddo. Quamvis interdum reperiantur p ines totaliter llbi Sacchari pa^fs'lte.
•fetuntto m tabtoaffifl!, in huhe ufiimex a feibU| fttotftum; ba^^tffl|fafi^&c^ijlldiihtilr">ta
Sole laccharumffic^tojfejftftqfgffei^iitopoiimir is- (ffdiaillst&nL botnpiimin.ii), &
dftx ita ad iiimmnm implentur hi ic admoto operculo ferreis clavisfirm imut QuihSrt
panis&cQharipeftft^S'^Jad'^^MltlSiriCifta quxlibciJtcaj.ut^sM^SiU^’^'Brr.bbas quarum
qtfixtibCteftj2.libraf.luiH in lOdifeH'0lhdafeptini'*il>, <j|j ft.
Differentia facchari fecunduin bonitatemiham quodattinet, dnplicemh ibet GSiifam,.vdl
ferratniplam ubi atundo nata eft pvelj’prxfe£himiMi&MB cujufesfn ^ tia . & ^ ^ ^ j p u k u m
valent ad ex cellentiam iacchari.
u.EntpUm quod attmet in qhosgrt&ftraitut ad 'fircchareiim^afifi^cb^nkiita'^ffle amplus
eft, &quatuor ut plurimum oftia habet ampla per qux lignainjiciuntur,&in e<> maxima'cSl
p n 1 iguj^off^tmtur ; Dus cnimnoitdquc Ignisdui in debu-j«qifiandiu moUidinum movi*-
tur cannis exprimendis.
f it & Vilior ip etids facchari, quam VdCattt Panelam; & viftffimaiqi|gth Ra'taon, dc ijuibus
nihil audtor obfervavit. '
2 5 e iifd em cannù &■ modo fa c ie n d i Saccharum a pud M jla n o h ex
’ÿ f r ^ m é n ë : M
T Icei-'^ifi^üît ; hafcanhx non finfpïopMx antjilimlefticx' IriTulhhim»©âfifelfiimÇ■ àut Hif.
'pimol i nmli tmnnus l\o \ a, Hi(p inlà.^ fildrôinnibus mice p u b lia is ids cire j
nx.^üultamenprimorepôtifcieruntinInfulife’Gananis, non'absÿS vifiîm!hîc.deiUisagefe,
fiqtodem'prolihpÿ^ffi&ré de omnibus plains qux ufiièfin îifedicina fiàbentoe*m''krfce;prô-
Vih'êHTcperiimtiiK D'''
^ ’‘iNafcuntur hx cannxlocis caliidis juxta p'Iahîs atque editis magnx Cananx j-ffiMblo fxcun-
dri'&ftigûo ftüdlofiftime autem'èolendx fhnt, & ter quaterve ffi^fffs'odfÉÉiïï^andx 'prx-
tereadiligenter farriendx & à riiàKgmshêrbîs repürgandx. Eiehnrô acquirunf juftarâmagtifi
tudmem, quæ raro excedit altitudinem duarum uLuarutn Hxipamcarum cuîn* femiffe ■ plcnx
fiififinftisTôIiâapùîpa, è quafacçKarumeliquhtuf: habentque*în^ltofil®ffléâia'âBip'farâdh
ce aâfaftigium, intwallb ciVdterhovem digitofdmiïairfterïbïUrh-: doM'îuht'è'Sjbra & vîrî-.
diora’<|Üam aliarum canftdrUm”^o|iagàhtot|)erraèas eartliqdfiifaut^ perftôl^ne's tcrraîSh-
riitos rdtru'mpentcs vocanthr Planta Sc ftnictdveciix'erunipunt :dc*îuu), ahiffcTcimiquc fclt^ul
fpabo m juftàtilaltitudinefn'dc tune vbfcanttir Côca : &*rim®’$t)ft annum colügùnt ëSs,'
quæ diëuhtjjy&ffey?*ijuas ÆrvAconvçrtii: àdnotam fcmentem feciendam^tt'flsiftèiè^fiëh
fint ita fertiles cannsej uti faccffllum fufficiens ëx edu^f^^tSrÇfiippêtant qufefb'roco
e quibus propagatio fiat. Molunturporro cannx machinis (\ ocant Tngcnios ) autmolendims
, quibus bini'funt axes grandesfibfinvïcemim’pofiti', & poftquam berie ftaft’x & commmu-
t® fuerint, valide exprimuntur prelo ad modum torcularis. Liquor autem emanans per ca-
nalcm defluens excipitmr vafe, quod vbcant Tanque ’Se riàhsfiihdïtùr. in ahenum ,vuïgo Recdvi-
dor, huicliquofi, quem yôcant Mel, admifeent duo graiidianochtearia (Bombas ipfis) fixis'h
fortis ad hune ufum parati ; coquitur deihiil'ënto igné, donee vas ilud sScipMis'deaiuo im-
pleatur, fëçupdnpi màgnituifihetft'âheni 'IBB iedulodeipumatur & mùndattkab'bmnibüs ex-
ctementis ; & deificeps
L î ' ' * "getur,