12 V I X I E L M I P I S O N I s
contrario noftra pubes nautica & ruftici,peffima ontnino,CQnfiiettid|ic, frigida largiftune, hau-
fta, vinum ftillatitium ob mctum cruditatum fiiperbibant.-Quafi ejnfinodi y ehiculoj o,p.us.efifct,,
cque duobus hifcecontrains, hepatis aliorumqite vifceriMn tonus mhlbpateretur. Prteterea
militum Sc Afrorum promifcuaturba, olënteillo Scnimio femiliari.;póki; qiu Garitpa vulgo
appellat ut, fe ïtnplent, quetn caupones lutsrlqnes ex nigro faceharo Sc aqua'xon.ftcii'i fits', Sc vix
defcecatum, vilipretio divendunt, additis nonnumquamfoliis atbpjis Acaju, quotum calore
vapores excitantur, citiulqueinebriare faciunt. Conceditur tarnen m'odice,; fiuitc conéin-t
netur, vemfque faftum fix. :
Dilntum quoque alium ex aqua fontana, Saccharo ScXimombus a mulicrculisnoftratium.
confeQum ianipariterac regriindeliciis habent. Yini Abfinthita^,. cerevifia: Eutbparx, vini
imprimis adufti, maximum in his oris ufiim, quidam voluerunt ,'feddmmento. Vinum.Rhe-
nanumSc Gallicum vel quod nimus fufiknigiis infeftumhuc deferatur „ v el delatum minus he-
neiconferyetur, minus fimitati conducit. Vinum Hiipanicum per omnes Indias,■ quod per fe
line arte lïibfiftat, carteris vinis Europaiis longeëft prstfefendum. Cujus ulus modieus velpc-
rilacer, manc profanus. Neelevfterpeccant, qui toriidislïifcé ;plagis paulb plus jitifto iilud
potant. Quippe numquam expertum eft pqtusfrigidioris exceflum, tantumnocuiflë, quan-
tum calidioris, quiequidnafiitiores refragentur. Galen, in Hippoerat, comment, lib. v. de
Sanitate tuenda. cap. 12 .
- HaÊlenus de ulu Sc abulu return, ut inde confc't,hunc ocbem habitanti, quibus Sc _ *
tuériac firmare valetudinem poflit Scdebeat. Antequam autem de lapla reftituenda agarnus,
paucis perftringendum duxi; quinam morbi qusccunque anni temp.orar; conftellationes, prsé«
•cipueLunte, teftufqueaquarumrefpiciant: quiqueintqsdiverfasgentes, yeldifcrcpantes vel
communes fint. Primum quidem, cum ob conftantiam Sc aiqualitatemtempeftatlim1, haec
plaga fiduberrimam temperiem ex calido & humido fit nafta y erifimillknam, n utationesiiec
tam magna, nee tam crebrte ■ utlupra i nobis datum, fi tint, unde certa lalutis Stlongxvita-
tis indicia proficifcuntur. Quia, ut ait Hippocrates, nmntioiit.1 reroporiimpoiifiirhiiiwpa-
riunt morbos Sein ipiis temporibusm.ignx mutatiónes autfrigoris aut caloris, Sc alia pro
iaiioneeodemmodo. Semeftriltquidem-pltiviofo5 licetf Kumidit3cis'<prsedormniurn.,*;tamen
ajugi Solls Iplendore, iccipit moderamen Quod fi- ex debito & tempeftive fiat, annum
proximum fequentem ftluberrimum & ä multis morbisimmunem praénunciat.Semeffire aefti-
vum, rore cöpiofiórë imbrium 1 metatem compenlat, & p rek stiain Solis diurni lönir, ut-
cunque tarnen media efiate, nimirum Decembri vel Ianuario, fole redeunte a Fropico C 1-
pricorni, terraiis irrigeturaquis, quaspluvias de Ataju appellant qmbusii>BOnsproilnsdÄ
ftituantur, nee nimium obmantur, dumprsedifta arborfioret-,.optime de'-BarbarorumfneC'
le & vindemiaagitur. Hifce temporibus aeftivis, ficütmörbi citiusdefinunt, ita aeütiutplu-
rimum & boniijudidiHiint. Secundum illud t ^ L^fii«iiioin^u^«nii,*^Hipp<icr it lib- jr-
Aphor.xv.) inuniverlumficcitates, affiduis imbribus lum falubi ores Sc m nus mortiferse
Hinclateralesmorbi,febresardentes,faroletbalés. Peaficcitatés.enii®febres,acutiefiunt Sc
liquidem annus maxima ex parte tabs exftiterit, qualem effecerit conftitutioriem, tales ut
plurimum quoque morbos expeftare oportet.' Verbi gratia, cxcitätesvel diurnse velnoéhir-
nte, dyfenterix, hämorrhoides, infl immatione s ani, 'pruim o s tot ins dqgibirs* jmupetigtnési
exadufto länguine generari contingit. Lepra autem Scfcabies iucognits fimt.
--HibernismenlibusfiAulket perpetuus corporaëxföte it, humedet, ltnguidaquercdd.tr;
qui gencranturmorbiprsecipneluntfebresputridae,multacapitis ad ventris pituita (juxtaillud
Hippoerat. Apbonfi 16 . lib. 3 . Alïïduis imbribus morbi fere fiunt, febres lo n g x , fluxiones
alvi, putredines) lapfus cartilaginis enfiforinis,■ albus alvi fluxits., hydrops, Hernial. Omnium
autem maxime, oppilatio hepatis^vcnfncuLi Xmbecillttatgs. quje viftcra '.fitftul cum
anni tempore mutatiónes accipere folent. (Hippocrates.de a ëre, aquis & locis;.):Spafefisi:. tor-
por, ftupor, caetetique netvotum affeftusin Ifidiis inter advenas frequentês funt,atque ptae cae-
teris,. pifcatores, fabri, piftores illisinfeftantur. Porto pedum üïcera, tants fuut ntaligni-
tatis, ut vix curationem, Morbi alii ad. alia tempora bene velrnaleFc ■
habent, fine medicamentis aliquando auftore Hippo crate; tPlerifquc tarnen hisimorbis asftas
nonvacat; ad Aphorilmumdecimumnonnmlib. 3. Quilibetin quibuftis anni temporibus
motbi fiunt, turn exacerbantuf, Atquc hi omnes enarrati affeÊlus huicregioni tanquam pa-
trijfunt. Aftiese autem oris occideiitalibusScorbiims, Cachexia Sc Synodtus putrida. Iri Chili
eïteris malis prsedomi nantur, tanquam endemia, fttum® quidem in parentum /émine laten-
tes, led ortaspotilfimum ex aqua nivali, quae illis ex altiflimis montiuin jugis allabitur. In
Java Indisr brientalis infuk(J. Bontius de mediciqa Indorum) Berybcry.., paralylèös Ipecics,
felnifiatisëft:
Quantum ad tetatem, infantia Sc juventus , ut didum cft fuperinsmorbis ftc'quen tiqtibns i
1. itjÜ. ïnlc-
-j . D fAiP » I C I M & BtRjA^SjI I. 14
ilifeftautuLr feBàyd.brariodbus, Aphoriimo 3-lib. 3. Etqnxdam ætates ad amii tempora
■ôc vifitusfgeneia Et paulo poil Apltorifino tfigefimönono lib. 1 1 . Magnam pattern fenes
juvembus-miniis sgrotailt. Catltarri, qui fiigWioribus:regionibus.ifenes, hic potiflimuin in-
fanres &. jiivencs infefianr.
■ GtM&bfidWèrfistnfiatiÂffiùsA irtant. Noitratibus, imprimisnovitiis, funt compofitiple-
iumquè@GE0mci Atqué eoramtonge.plûtes morbis çorripiuntur. .fiigidis quam calidis,
quodà noiâurno.Âiiôre minus fibi caveant Sc à diurno acte calorem innatumevocari patian- *
m tl1 Tum qûoque ex nimia nntrientis cibi & potus ingurgitatione, calot l|Mjrlisanftarflam-
ntxittbWilUs^JcMramtl^^giconfeitt^nfitffditu?, fuftotefutCj unde corpora nonlblnm
non calefiunt, fed& frigida: vitiargignùntur.. Quippe tain ,pertieaces incurruntvel vifeerum
obftniâïoMcs i-vei'âMflnxus, utpaifnn lauguentcs.dccolotcrquç ac viva cad'avera încedctc
vtdêïéfi lîfifit&hïstt^u^compoÇai.W^^^É&fol^ôpbvaii^emô^w, -Bräßlmnäs tzism s®-
qneacuti Scfimplices. K # 4 !ï 1
l^rQfiod limitas lajdn^ddmrfiÇcàïfUi^ltîblhoj^sr^âSWtïbb^liW^Nnfimâtniaduftioneqimalb
eflr.^tupiiaüita-iiquiddmqUÂ.fi'^fer.umÆojpore.aÜbuc.reliqwt#oeeft-,i)èll/ridep'ôpifis(Kît’%
défilât|ip^r(S&ds<ViftibfisfSccra:0Sbirbusj^anëismb<us ,PtmifctlMha 1. omnra èlcantrarionetfe'
venuifi# Hyerne!autelfiuiini4slpluViO^^tEp1ombufqiieÿÂuo(flatu4fufGitatiS',lîc®rp0ta non
côhftringuntù'î-;; Cedçerébrum 1 erviqùe humidiiatt te uligine,o,pplentur, quæ, accedente
teftate, æftuque,acJnmtatiôneïûibiÿb:àeGedenfé;.GircaÆquiâb.é6iHm Antumnale valdenoxia.
Nam quia v enter- à redundante humore libérât iaiequit.., aqu in intércutem, profiiiv iim d u
x ituHi.ult >tcs l luftmoru 11111 k u n ^uiuucipoLiu’bu-nm ucs-qmimnmmïVuin l\.,n in ’’'
(^^ÿd^te'abçÂuîl8^a!qtîtAqiâ»ri<>iP^'iW$5Jtli®!mltâa54ife^ijMS erf-v
,tu®6t*qi5®ilmqnftiftb®(fill«tö^«l&^i«^; biev&jfieintoiturum^.anj^ceeiftÄbsaÄnafiltkt.'n
Quod quidempdi ifiimnm de advenis mu licubus, diaum fit. -
- Quantumvis- tempusæftivum hiberno magis fit làlubre, quoniam in Brafilia ficcitashu-
midititiprævalet,-uaturar.umtarnenàfiæadxftatem, àliæ ad hyemem bette vel male.fclia-
btnWkFrö&dc’ifiülierc^Bliäfäiiq-srXinncoipfirCiiint tuai fiaitone'u's'miîra
hyenïey/jâtept/ GbnÂÿ^bofate@rp<Mx&I|^,||i 3i# liu |h /em e ‘q'«^|^aÆi,ni a.ftîitex>I titr e
| qnidem de intemperatis, qnas moderato contrariomm ufu côn.fervantur,.corrumpuntux a
fimili. Contrariumvero intemperatis fiericonfuevit. Caiterum à morbis qui èvaporibus
èx terra aut lacubiis ortis; ualcuimir, non eft prorfiisliberaBrafilia. Goelo enimexiftente.tur-
bidcH Sc vento marind à tetreftii vieto ; fubito fiunt. catharri Sc raucedines. Ab iis tarnen qui
Êpidèmici dicuntur, Sc à maligno fiderum influxu, vitiofaquèqualitate coeütus dimiffa, cer-
tis temporibus 1 e iunt, 1 mmunls fc tnpc r fuit hibit 1 Anno mille fimo fexcenteimo quadra-
■Tcfirao & tertio, rftatc admodumficca anthraces apparuerunt Triginta annorum decnrlù
femel duntaxat Afti ex Angola hucv ariolisl îborantes deyeai, reliquos nttllo rnalo contarfii-
natos, iiigënti mancipiorum filage, inqninarunt. Pari propemodum modo cont 1,10 1 lues.
11 tèr pVcora domeftica, hyerne pl iviofa, iliquos greges depopiüata eft Eotamcn maligni-
tatis contagium 1 Ifce ndifl'é, ut peftis..( lu.ne in Perm i 1 à tergo Brafilia fit aut moi bus pefti
afflfiis, inde exortus fuetit, à neminé umquam compertum eft. ■ Quafi affiduitas Euri ab Ocea-
no fpitantis aëucm ferenet & qnafi verratus adeo, fit feminaria contagii impediantur, haud
alitër a calido Scficco, quam fub Zonïs temperatis à firigido 8c licco exftinguuntur. Motbi
liquidem Epidemici qnanmm cæteris Vnlgaribus iunt vchementiorcs , tantum majorem aëri
admùtandum corporis häbitum & ad pejus aut melius .'difponcndum, inefievim .quam in di-
cta&èætcrisnonnaturalibusàpparet. PleniScnoviiunio, imoSc quadrantibus fingulis, al-‘
terationès, manifeffias corpora rëcipiunt. ;Quo fit uf. Mcdiçi non nifi necefiitate urgente
-médicamenta porrigant j tune enim dolot cxalperatur & pejus habet æget Idem
co" ita de Solis motu diurno, cum Uipnüdem ckca metidiem, biliofi morbi, noûu \ eropi-,
tmrolnncravckani Motus Lunoe diurnus fiögutis fc x hons non.minus quam menftn lusmu-
tationesevidentesfulcitans, obfervatu dignffima1 operatur. Singulis enimfexhoris, modo-
a< cedëritc mare, niörbumingravefcerc, ic dolortm mlrigan \ çilfimfexaliis ..-modorccc-
dente, cruciatiis paulaüm minui', ipfiaægrï teftantur. Quod in acutioribus juxta ac minus
acutis morbis, ptæcipuc in iis qui è fluxionibüs Sc plenitudine oriuntur, apparet -Adeo ac-
cr'efentibus aquis-, seltuqùe maris in pleMuniumdncidente eoûfliguntur cum infirmitate non*
„»ur î.nt cria» vitâmcum'morieiGbnimutaturivideàntüi::, cum tanïëfiÿix quenquam tuncin-
tetiHTc meminerim. Plerofque autem pelago decrcfccntecxtiiigiii ægrotos, quiaprætcralio-
rum teftimonia, ipfc tories expefientià comprobâtum habeo confideritius iffirmareaufim
ïdem in part 1 fièri ab obftetricibus fuitobfcrvatum Itautv ilidiflïmæ ha induentiæ Scoccul-
tæcoèliquaütates, eofdem effeÊtiis 'nafcenti.Sc idcnafceâti împeitiu videantur, &huncàvi-
tæianaUftüs, ilium a carcere & vinculis uterimaterr 1 ablblvai t. Hax cadem de animantibus
n S 3 ' * brutis