
3 2 cr f l e Capitel
a b e r f ó i i i t m m r I ) í c r t c é S u t t I ) m a n m f c 0 c « , 89) ^M^n, 90) ®vonot>t fd)ct t ; 9 O
M m m n i m ^ 9^) Segimf'í)^«/ 93) unbbeé m t m m n , 94) setenfen.
@e[)r tJÍel trugen fcítr aiic?) fcif 535tmúf)uti9fn Derjenigen 9elel)rten üTaturfDrfd)cr bei^ m W
(xá) in tiefem 3al)rí)unbert um Die ^ e t t e bemúfeet í)aben, bíe gogilícn Don ben Q5cgenben ú)xcé
5lufentí)aíté auf5ufud)en tinb befonbere Oríjcío9rflpí)ien aná íidjt 5U fíeUen. 3n ferner berfcU
Un ift bíe (loná)\)imt kte^t «evgeflen ítorben, ta nícbt Ieicí)t ein Or t iu ftnben, ber üon
.líen .erfleínten ( ícn^ien ganj eniBíofet fep folíte. ^Dicfc O r W p f ) í e n fmb p eimr
srúnbíic&en unb nu^baren :^ínnínié bct €onc6i)IÍDÍ09Íc im etcinreíd;e m mef)r dá emcr ihucr.
m fehl- intereffant. @ie lernen uná fe^v üieíe €ond)t}íien.5lvtcn fcnnen, (le mndjcn imö bcn
tmterfd)eíbenbeu ^evíícíncvungg.eí)aracíer einer jcben ©egenbunb ^romnj einigermaíTen be.
fonnt, unb n)ir erfennen nué ií)nen, míc^e SoncbDÍÍen. m t e n ín biefev unb jener ®eßcnb über.
í)aupt, unb welche unter ií)nen fjdufó ober feiten fínb, mebie (Sftid^e ge^en, níD fte ju f^nbcn,
über in n^ná cor @4id)ten unb ?agern folc^e in ben ^Sergen nnjutreffen, une ií)rc Sage bcid>it^
fen, Db mehrere »on einerlei) ©ef(í)Ied)t¿í5lrt in grofer «Tenge bc^fammen, ober unter anbcre
gemifc^t unb serftreut eingetroffen n^erben, njeíd)eé (fluter m ^ M t finb, bie nid)t nur m hc
Díeueidjí imfern 9fiad)fümmen aufbehaltene untcrivbifdje ©eogvapbic, fonbern aud) felbfl mtic
«yDfmoiogifchen ©Dfiemen unb in eine genmie unb xió)tm ^^enntnig bev reabren ^efd)affnií)cií
6er grofen ^eranberungen unferé ^rbboben^ einen grofen ^inpuß i)abcn. 5)crgleid)en mi5Í:d;e
5íbí)anblungen í)abeu »on Setia ®c^í:tte, ?8 a ume r , 96) i^on ^unbevé.
häufen ?nitter, 97) t)Dm OSoigtlanbe f8íi«í>ner, 98) üon ©ad)fen SJÍDliué, 99) »»»
SDregben unb q>irna ^ ú f , 100) wn Svanffurt an ber Ober gTart^aufer; loi) t^on
q>0mmern unb ^JOíecflenburg ScrtfOr 102) üon5ingevburg ^ellíüing, 103) í)on
m c U t , 104) Don Calenberg, Ofíerobc, unbQ3DéIar m t c r , 105) üDn ^amiDcer^c;:
cavíJ;
89) lo. Chrift. Ktmdmanni promrnúnm rerum naturalium & artiñcialium, ^vcslau 1716. ín 4-
unb bcfleíben rariora naturóe & artis, 1737-
50) Mcb, Ruperti Bederi gazophylacium remm naturalium ex regno vegetabüi amrnah & minerali
depromtarüm, Lipf. 1716. «nb 1733- fol. e x recenfione Mich. Bnd. Lochuert,
91) /o. Frid, Cronovii index fuppelleañlis lapide®, Lugd. Bat. 17+0. 8. 175°. S-
[oi. Leopold. fnJcÄ raufeiHofmannianipetñficata& lapides, in &c«tfd?ct ©pratííc, ^aHe
1741. in 4.
93) Caroli Linn^i mufeumTeíTinianum, ©focf^oím 1753.
54) Mufeum Richterianum, ieip^lg 1743- Ifttcínlfc^.
95) 10. mnr. Schütte, oryaographia Jenenfis, ©oefí 17^0. unb ^ctifl 1761- 8-
06) lo. mih, Baumer minerologia territorü Erfurtenfis, (Erfurt 1759. 4- , - . - ,
97) M. Ritteyt commentatio epiftolaris de Zoolitho-dendroidis in genere &
Schwarzburgico Sondershufanis una cum fupplemento rerum naturalium huius regionis,
¿onbecs^aufeit 1756. in4. . e
98) loamis Godofredi Buchneri diíTertationes de memorabilibus Voigtlmdi^ fubterraneaí &
de marmoribus in Voigtlandia, ©icfen 1743. 4-
99) cottl Frid. M^lii memorabilia Saxonia; fubterranes, ifí des untenrrdifchen Sachíens
^ feltfame Wunder der ííatur, ber erfíe ^^áí su íeipsig 1709. bccjwe^te 1718. In 4-
100) ^clfs Síflórlcfcf »on ben SBetííeínerungcn um ®re^bcn unb^Mma, im ^¿»mbursifcljcm ma^
gajin im fünften ©turf bc6 t)ierbtcn 35anbcö, p.
101) 5rí0i-. 2íufj. CmMf e i : » i'iidimenta oryaographi« Viadrino-Fraccofurtanse, ^ranff.
an ber Ober 175V. S- .
102) 3n bem «flen^anbe feiner p^DÍtcaUfíben S5i6(tot^ecf, p. 193- ^bcnbeffe 6cn Síníabunsíl.
©cbriften von ^ommcrifcöen geftrabenen ©eítenbcltcn, @íacgarb 1750. tn4.
103) <5eov3 2inÖr. ^eUu^íngs lithographia Angerburgica, Äoniflöberg 1 7 1 7 -4-
104) 3ac. t>on fnelíe- commentatio de lapidibus figuratis agri litorisque Lubecenfis, íubccf
Í05) oryaographia Goshrienfis, ^elmfíábC 1733. in 4- ©onbt^íanfen 1738^
»Ott U ï eonc&^HoIoôie im SRcicSc U t 9?fr(lcttteruti8. 33
mt>f io6) üom ^an SSc^renê/ 107) unb Söcfcrt, log) »o« Î^ûHe
io9)unb®cörebcr/ 110) von Reffen unb|)anau, SBoi far t^, i i i ) unb £iebfneci)t,ii2)
von «nûrnbevg í6akt, 113) unb gîurrucfcr, 114) "oon |>Df gon^oUuö, 115) »on
SSuéiDeííer 55inmnger, 116) üon @chle(ïen ?ßoIfmanti, 117) -Öerrmanit, ng)
unb gef tmann, 119) in biefem Sabrljunbert i)ev«iiêgegebenr üieíer anbern »or jejt nic^t ju
gebenfen. 3n anbern ^roüinjen imb Sanben tfi ein gleicí)eé gefd)eben, unb bergíeíc&t man bie
bahin gehörigen ©d^riften mit bencn lu unferm ©eutf(^Ianb gehörigen Or^ctographien, fo kff
fen fili; befonbevé in ?íbfi'4)t auf bíe üerfíeinten een^pííen, »ieierleç 5inmerfungen machen,
bie iur ^enntniê ber ebemaíigen $eefrf)affenheit tmferé (Srbbotenê unb ben auflerorbentlicb grofeit
íÍ5eránberungenbefféíben íntereflaní jínb. ^ir «füllen aud) hier einige ber ^ornebmfien, bie
befonberé auf bie vevfíeinten íí}2ufd)eín unb íSd)necfen aufmerffam gen^efen fínb, nahm^afi
machen. SDie@chmeiÇevifd)enmfeintenCIondji)Iien,hitt<?^*^e^^^ i^o) gange/ 121)
unb anbere, bíe granjófifchcn, SívgentJtüe, 122) ^Henumur, 123) Sfigteu/ 124)
^eOot/ I2J) unb Silicon Síilac; 126) 3talíenífií)en, 127) gannii
3 c&eßt,
in 4, (EBenbeff. (pecimen i. oryaographise Calembergicae, ©onberôÇûufen, 1741.
in 4. unb fpecimenll. 1743. in 4. (EbcnbejT. commentatio de foffilibus & naturce mirabilibus
Ollerodanis, ©onöere^nufen / 1734. in 4.
10Ó) (Seoitf î!îcc«l6 öon bencn unweit i>aunot)cr in ber ^rbe gcfunbcncn euríopfáfen «n&
SHaturdien/ in ben ÍSreelauifcíjen ©ammtungen an. i9.p. 332.
107) Georg Nenning, Behrens Hercynia curiofaobct curlôfer ^atitvalb, Sflorb^aufcn 1710, 4,
108) 5n6i% ^úcUvts Dìafurgefdjitfcte unb ÍBergrocrfe^sScrfofFiing bes Obcríjarje«, ÍScr*
lin 1762. in 8. <Sbcnbef|cIben 9iaíurí©cfd;id?te einiger Ç^robinjcn bc8 Untcc^arócc/ 1703,
in 8.
109) 3ol?. 3<ic. ilfi'(í?9 oryaographia Halenfis, ^úífc 1730. 4.
110) j0l% Sc^rebcrs lithographia Halenfis, ^atte 17^9. 8-
1 1 1 ) Peter tPolfart^s hiftoria naturalis Haffiíe inferioris, ^'affel 1719. fol. ebenbefielBen
vale Hanoviee & falye Cafellse diaum, Sranff. 1707«
112) (Becv3 tiebíned)X& fpecimen Hafíii^e fubterraneee, granff, am «Sîaçn 1760. 4.
113) 30b. 3ac. Sfiícrs oryaographia Norica, Snûrnberg 1708. 4- 17^8* fol.
114) SuiTUCÏers oryaographia Burggraviatus borici fuperioris, iSaçreutÇ 1764. 4.
11^) palili, 2)an. ¿ongolü propyleum curice Regnitiana^ fubterraneae, $of 1751. 4,
n 6 ) ¿ii&ir. Bcrnl> Sínníngere oryaographia agri Puxovillani & vicini^, ©(rftöburg
1762. 4.
117) (Beovs 2i6ßm Volfmanns Silefia fubterranea, ieips* 1710. 4-
Ï18) Üconl?» ^m-mann?Maislographia, ^rieg 1711. 4.
119) 3ob»<5ctcIob ¿ermann in ber Sßorrebe jum Sßcrfucfe «Incr ©efc^ji^itc uon gfoiieebjSrgcn,
SSerlin 17^6, 8.
u o ) 30b» 3ííc. 6ct)cud)5ei-9 meteorologia unb oryaographia Helvetica, 1718. 4.
(EbenbcfTclben fpecimen lithologie« Helveticae, Surcb 1701. 8«
I i i ) Car. Nie. Langii hiftoria lapidum figuratorum Helveti32,Sîîencbig 1708. ín 4. ®6cnbe|l«íí
ben traaatus de origine lapidum figuratorum, £ucern 1709. 4-
i z i ) A. S. D. d'Jrgenviire enumerationis foffilium, quse in omnibus Gallise provinciis reperiuntur,
tentamina, ^arií 17^1. 8.
123) iHenc. 2ínt. t e í^caunnir 3(nmctfnngen über bíc ausgegrabenen SRuf^efn in ?ouraíne/ ffí*
^cC in ben ^^arífer» Mémoires de TAcad. royale des fciences t)em 3 , 1720.
Î24) M. de Jtiffieu recherches phyíiques fur les pétrifications, qui fe trouvent en France
in cbenbenfcíben Mémoires bom 1721.
i i O Hellot eíTai fur les mines, 17^9. ítalt cinc 33cfí^cci6ung bíc \n granfteic^ befinbtlí^cn ^afU
lien unb fBerjhinerungen in fié«
i t 6 ) Mémoires pour fervir a Thiftoire naturelle des provinces, de Lyonnois, Forez & Beau,
jolois par Mr. Jlleon du Lac, ipon 176^. in i . Octat) * SSanben.
aa7) lac. spadài catalogus lapidum Veronenfium qui apüd lo, lac. Spadam aflèrvanturj
1739. 4.
: Ir ^