
II
i S
ií. tí
•á
t :-•
2 2 SD a é erPe Capitel
b e n mcvben, ..o man beut J« S a g e in fo mandì cde^ @cl;ic&ten
« e i f e i n e v u n g e n antrifft. Sîeç «De bcm fanten M bod; em.ge, fo te wtiie.mm
b e o b a c f j t e t e n 8 0 unb ròbe fcic&eé aud) wvmutljlid, in 5lnfet»ung ter »"ff""«"
f c f i e l n gefd)e!,en f e p , mann folc&e fcamafö mel,v maten befannt gemefen 5D.c rnnffe pm.
m a i t e m tic a r i f í * ^[,iIofopf,ie, melcí,e md;t a em a k an e nu.
J i d x í2BifTenící;aften »erbtang, fonbetnaucft gemiffe «Principien in fîc^ I)>ftt, n)eld)e eben (o u m
t i d ; t i g maren, fo einen fcí,áblicl,en S i n f l u í fíe in ben nadj folgenben S n t c " i " ti^
Ä u n b e , «uc^ in 9 íúdf i (^t auf bie eoncí)9lien f,«tten. ma r b.e thor.gte el,u » . ^r
o e n e r a t i o n e e q u i v o c a , nac^ melt^er m a n glaubte, eé fénnten animalifdje unb segetabiUtrt
Ä o r p e r o!,ne anbere il)rer ? l t t burd; ein blofeé ©pi e l ober Srtftum ber m « t u r l^v^rge
m e r b e n . Sanb ma n ba^et «uc^ mol)! «erfleime e ó r p e r , fo f)ielt m a n (te cor blofejSp.eUtSe,
j ì a l t e n ber 9 i a t u r , oI)ne mebev if)rer Oviginal ien eingeben! m feçn, nocfe ftcí) u m bie A r t , mie
f í e }u @tei n gemorben, m befùmmern. Sístcenna im sehnten 3aí)rl)tmbevt trug jur Ju««
f c í ) m ú á u n 3 unb g-ortpflanjung biefet ungereimten Sel)re nid)trcenia beç, 9 - ) fllc'cíüwf)'
e r l a n g e nic&t fo meit alé feine Siindjfolger. Ob i()m»erfieinte eonc^t)Iien befannt gemefen,
m e i ë ma n nici)t, bat et fie gefannt , fo roirb et iftren « i l b u n g é . O r u n b fcí)mebtl:d) m einen
B o r b a n b e n gemefenen organifcÇen g ó r p e r beé animaüfiten unb »egetabilifcben SKeid)á, fonbetn
i n einer v i plaftica gefuc^t ba&en. ®a Sltiffoteleö eine g c n e r a t i o n e m squi vocam an,
n a b m , fo mu§ t e n feine $nod)fcIget babei, naturtid)er ^ e i f e eine gemiffe v i m jum ®runbe le?
g e n . ®iefe v i s in é g e m e i n v i s plaftica, in 3lb(td)t auf baá ©teinreid; vis lapidihcat.-
v a . 3 m brepsebenten S abtbunbe r t gefdjabe eben biefeá »on bem Si lbertuö ^ Î Î a g n u é , bef.
f e n v i r tus format iva i o . ) eben baá ifí, roaá ber anbern ibte v i s plaftica ifî. gr gejîei)t
f e l b f l , ba§ biefe v i r tus format iva feine befonbere SRabmen habe, unb eben bieé bered)tigtc fei;
n e üia(í)foIger, bag fafl jeber ibt eine eigne SSenennung bepiegte, rcorauê ben bie Sráumeí
r e p e n »on einem 5 l rcbâuS, ©aamen-.Srafft u. f. m. im iKeii^e ber Söerfteinerung erroad^fen.
© l e i ^ m o b l lÄugnet S l lbe r tué îOl a g n u ê ni4)t gànslicb bie ÌKóg l i cbf e i t , bag Sbiet f Su
» e r b ä r t e n fònnen, eégcfcbábe foId)eáan O r t e n , moeiniiieinmacbenbeÄrafft, bie er aud) virt
u t e m mineralcm nennet, anjutreffen fep.
O b in ben folgenben Sabrbunberten in 51bjid)t auf bie m f einten S o n i i p f i e n etmná ge^
f c b e b e n , ob eé Seute gegeben, bie foId;e ii)ret Slufmerffamfeit geroürbiget, ob bie 5lrifíoteíifd)e
g e n e r a t i o aequivoca aucbaufbie petrificirte 53Jufd)eIn unb @d;nccfert angemenbet morben,
l ä g t jid) nid; t fagen, fo »iet aber nid;t obne allen @ r u n b »ermutben, bag feineá »on aEcn ge<
f d j e b e n . ®aá einjige roiffen mir, b a g i m funf jebnten Sabrbunbe r t § ( leyan&er a b Slieyanbi'O
l o ) bie Urfadje, m a r u m ma n in ben »on ber @ c e entferntefîen © e g e n b e n unb auf ben bödmen
S S e t g e n @e e<îMufd) e l n antreffe, in einet al lgemeinen ( gûnbf ïut b 5" fi'nbcn geglaubt. Êé mag
n u n biefeá, jumal i m f ícbsebnten S abtbunbe t t faji al lgemei n gemorbene ^ r inc ipium, alle !Ser>
j t e i n e r u n g e n »on ber (Súnbf íut b abjuleiten, gegtûnbet fepn ober nid)t, fo erbellet bod) barauá
s u t © n û g e , bag man in ben bamaligen gei tenbi e petrificirten gonc^pl ien in 53ettacbtung ge<
j o g e n , unb bag eë Seute gegeben, meldte (te »or mabte 23er(ieinetungen gehalten, beten Ori*
g i n a l e n in ber @ e e anjutreffen, folglid; b a g bie 51ti|ìotelifcbe unb nacbberige fcbolajiifcbe gencr
a t i o
jj.,) © i e ^ e t » « Dom C e b r enu s und (BI)?casî\e[íîn^anmctfct ,ln feinem paleeftina, libr. i , cap,
4 8 . P- 3 " -
9 . ) Slcfes ec^eltet imUä), «U8 bem Zlbextw m c g n u e libr, i. m i n e r a ü u m , traft, z. cap. g.
1 0 . ) ®le ieÇti íauoii trägt ce fut libr. i. mineraliuijti, traU- i . cap. f .
l o ) 3 « feinen genialibus diebus.
ii
•SI
m
i»:
m
-m
• 1
t ) o n iter S o n c b o l t o i o i i e i m S t e i d e U i * S e r p e i u e r u n ä . 23
r a t i o a e qui v o c a nebfi ber bamit öerbunbcnen vi plaf t ica « n b v i r t u c e formativa nic{)t aliflef
m e i n angenommen luorben.
3 n bem { t d ) i d } n t m Sabc&unberfc ^atfe bie (Jonc^pliologie im Üvcic^e bet ^etfieinerung
f d j o n BcjTere ( g ^ i c f f a i e , unb eé njuvbe in fßii^em bei* Q 5 t u n b jum nd)Un 5 1 n b a u bieie« m^tu
g e n @ t ù c f é ber ^er f ìeinerunggi i tunbc erttjünfci)t g e l e g e t ^talm ^at tjierinnen bie (S^ve, ben
? I n f i t n g gemacf)t iu^aben. ^cntgjìerté finbet m a n nic^t, bag u m bie gci t , ba man bafdbfi
a n g e f a n g e n , aud) in anbern ^rDüinjen ^uropenS ein glei(f)eé gefcfce^en, u n b bag m a n / fo m
b o r t , befonberö m f h k »erficinten i^Dncfì^Ìicti aufmerffam genjefen, 3 m 3ai)r isiT- ii^tirbe
j u S ö c r ona bie ^itabelle ge l i c i é erneuert unb alä ber Selfetif " lorauf felbige liegt, eben M f
l ) a l b e n auége^auen nserbcn mugte, entbecfte man eine grofe m m ^ aüeri)anb-üerfteimer < l m
d) \ )lkn, unb biefe machte bamafeié bie ? iufmer f fam!ei t ber i^ele^rten auferorbentlid) rege, ii)
" ^ a n bemühte fiel), bie Urfaii)e, m t boc^ bergleid)en ©eei^iufi^ei n in bie l)drtejicn Seifen
g e k o m m e n , auéfùnbig jumad^en, unbbafanb fidjéjbag b a m a p nur ein % i l ber Ü^aturfori
f d ; e r m\ ber ariffotelifd)cn g e n e r a d c n e aequivoc a eingenommen, auf eine bilbenbe Ä r a f t , bie
ficF) i m iOitneral SKeici) gcfd)d|Ttig crmeifcn foUte, »erfrelr anbereil)ingegen, m wir gleic&meii
f e n Jüerben, »ermuiftigcre ^ l e p n u n g e n Regten, unb in ben petrijtcirten (3:onci)t}Iien m ei)emalige
^ a f e i j n raa&rer Driginain oon © e e ; K ö r p e r n erfannten. ii n i ' e r n ^roDingen (Suropenö
f d ) e i n t bamal ^ nod) eine siemlid)e ©icid)gu[ t iöfei t gegen bie Q3et f ieinerungöi5?unbe, unb folglich
a u d ) gegen bie ^ e r j i e imr u n g c n ber iJond;i)Ìien gei)errfc^t su Reiben, nienigfiené fel)lt eg a n S^Oi
c u m e n t e n , baé ®cgentl)eil ermetfen j u fonnen. Sigricola; biefer g rof e «J^iinerologe, mad)te bie
g ü g i i i e n , uberljaupt Utuf^t c t , ben 91aturiSìieb&abern in S^eutfcfelanb äu erjl fd)d^bar. (St
a u f c r t e aud) ton ben petrificirten (Körpern uieit v e rnünf t ige r e ©ebanfen, aU bie @d)0Ìflfìiiler,
i n f o fern er ben <15runb berfclben in einem i u c c o k p i d e i b e n t e , ber natürlidie (Sèrper burchi
b v u n g c n , fud)te, unbbenfelben mit aitébrucflic^en <25orten »on ber t^órigten v i lapidifica beé
^ I b e r t u é ^ i a g n u é unterfd)icbcn ^aben irolite. 5lllein Ver feinerungen, inébefonbere bie
^ i u f f u c ^ u n g üerftcinter i2:Dnd)t)Ìien i r a r nid;t fein g a B o r i t i ^ e g c n f i a n b / bie iOictaüurgi c i^ar e^,
a n ber er ein Dorsùglid^cé V e r g n ü g e n fanb, unb u m bie er (id) unilerbiid)e Verbienf i c eru'ori
ben» ^inbere t^attn u m eben bicfcibe u n b bie nac^foigenbe gei t in b i r (ìond)i)liolDgie beé ^ U i m
r c i c ^ ^ njeit mei)r. S)er berüf)mte g;oítl•a^ ©ef i tcr fc^rieb ein ?diid) d e r e r u m foilìlium,
l a p i d u m & g emma r u m fìgurìs, aué nield)em fat t fam e r ^ i f t ' , bag er beneit m f einten (Ion*
d ) i ) i i e n alle 5lufmerffamfcit gcmibmet, unb bag bamaB fd)on ein anfel)nlid)er ^l)eil »on ben
| ) a u p t i © e f d ) Ì e d ) t e r n berfelben befannt gemefen, mennma n gieid)bamalg w n alien nod; nid;i
r i d ) t t g e ^Begriffe g ehabt . 3u glci4)er S^it f^mmlete fid) Äe n t m a n n ein »or 'bie bama*
Ì i g c n Sei ten anfe^nlidjeg ? ) ìaturai ieni ( iabinet , unb, mie m a n aué ber i>on ifim bawon ücrfertigten
5 3 c f d ) r c i b u n g fìel)ei, 12) fo ftattc er fd)on bamalé ben 5 imme n é i R öme r n , ben »erfìeinten
3 a c o b ö i ^ 3 } ] u f d ) e i n , ben @trombitin, Di lvul tm, ilelliniten, i^nb anbern berglei^
c l ) en i jünd) i ) l icn eine jmar befonbcre, bod) nid)t allsufc^irflid)e (Stelle eingeraumct. ^m mei?
f l c n l}at m a n fid) ¿u venumibern/ bag |'d)on bamaf ó ^ a l e r i u é g l o r&u é , 13) ein berühmter
S 2 5i r i i
1 0 eict^c ^ieöott m Bóniìnni mxifeum Kircherianum, 198. M Mureum Calceolarii, unö
^aÉt tnufeum bcff ©vafcn lllofciii-bi/ 17^-
i x ) ©le fief^ct in C o n r a b (Scgicrs libris d e omni rerum foffilium g e n e r e , fo 5U gùr c ^ 1565,
i n 8. «nö i ldj t gctccicn , gtcici) ju 3tnfang.
1 3 ) 3 n fylua obferi iationi i m varìarum, quas inter p e r egr inandi i m notauit, d e rebus foffilibus
l a p i c U b u s cct . ©ic fìci^cC in feinen annota ti o n i b u s in Di^f cor idi s mat. medie, ©fraö'
b i i r q 1^61. fol.
1'