^ I lp
cenri per indulgenciam compaticur : coreius vuineratdu
eidefideranci per gratiam condefcendit. Ht hoc in vno octi-
lorii, id eft,in vna intentione, quando vnam rem tan turn
petit a Domino, v tinhabitet in domo Domini omnibus
diebus vi ix fua:, hoc eft omni tempore Chrifti,qui eft vita
fua. Etiw vnocrinecollifuiyideti,in vnacogitationeintel-
letStus , qua inteliigit efle vnum Deum fummu bonum.
Anagogice mons, quern rex adijt eft caelum, quod Chri-
ftusrex gloria fubijc, quod eHmons mjrrba & coMtburis,
id eft, habitatio marcyrum, .& confeflorum ibi conl'pici-
citur ,amtcatotapulchra,hoce(l Ecclcfiaregnans in omnibus
ordinibus fuis gloriofa. Et macula non ejlinea, quia ilia
aula non recipit vllam peccati maculam, & quia angeli
funt linepeccato, oportet & eos line macula efle peccati,
quieisfuntcoaequandi. HacvenitdeLtbano, id e ftd e can-
dore mundan^ gloria in principibus.venit etiam deLiba-
no,ideftde albedine virtutum in fpiritalibus.venit deLi-
bano in baptizatis fidelibus. H x c de capite trium mon-
tium coronabitur, quia deitate trium perfonarurn glorifi-
cabitur,quod innuunt vocabula montium, Amana quip-
pe (onat excel (us, per quod pater intelligttar, S4»ir, lucer-
na,quod fiiius accipitur, Herman confecratio, quod Spiri-
tuslandusiunuitur. . v
Et neminem moueat quod diuerfae fan t interpretatio-
nes montium-Hcbraeorum, quiainterpretationes nomi-
num mutantur,feeundum fcripturae diuerfam fenfam.A-
liquando namq; in bono,aliquado accipiuturjn malo: In
bono accipiuntur quando ad Ierulalem , id eft ad multi;
tudinem fidelium referuntur; In malovero qado ad Baby
I. i. ad infideles-referuntur. In ilia gloria videbit regina
regem g lo r ix , diledum fuum maieftate coronarum,que
hicvidit fuo amorein cruce vulneratum.Ibi eric vnum o-
culorum & crinium,ideft, vnitas prxIatorum& fabdiro-
rum omnium ilia vilione fruentium,quorum erit gaudiu
Deus pads , &concordiaedulceda omnium. .Regina de
Libanoadcoronandumvocata , cum maxi mo comicatu
venit; In quo comitatu, quadragintaex fortiffimislfrael
ad bella docti dim os renen tes gladios , & filias Syon ha-
; buit,cum quibus pugnam contra Amana & Sanir &Her-
; mon pro corona iniuit, & vibtrix regem adijc, quamipfe
! haclaude exccpit.
QVampulcbrafunt mamma tua foror meafponfa. Vfq;/«r-
geaquilo. In qua multiplici laude fortia fadaeius in
| bello gefta replicat j quodvidelicet pugnaturos mammis
armauit, vberibus ad certamen informauic,in praelio lau-
j cios vnguetis curauit: pauidos labijs confortauit: laflos
in pugna mclle & lad e pauit: veftitosin pugnam remifiti
vidores in horto diuerfis herbis& fonterefecit,inpara-
difum ad diuerfa geoera pom orum in troduxit. Deinde in
laude decern legtones defcribic, quas contra acies-hoftiu
in pugnam dircxit. Per hrec omnia multiplicitas Ecclefix
gentium notarur, qu§ de Libano, id eft,de candore mun-
dan$eglori$ cum magno comitatu credentium adChriftu
venit. In quo comitatu reges, & principes prophanos, &
omnisgeneris&profeffionis, & condicionisfociosha-
buic,cum quibusIpiritale bellum contra dxmonesani-
fcmarum hoftes iriijt , & corona vitae drege glorias promer-
uit. De qua pugna vnusde ducibuseius d ix it: NoneHnobis
coHuSatio aduerfus carnem& fanguinem: fedaduerfusprinci-
pes & potentates. Q u od eft d i cere : non eft nobis pugna con-
tra homines, fed contra dlxmones. Item alius fords prx-
liator dicit: Milkiaeft vita bominisfuperterram, cundis die-
| bus quibus nunc milito expedo donee veniat immutatio
mea. Fideles quippemilitant in caftris regisfaicontraci-
juesBabylonixpro coronaquodeftimmutatio , quando
I *u®‘ vt h)lfulgebunt,& aequalesangeliserunr. No ta arri-
1 ficialem ordinem. Prius coronx mentioncm fe c itd e in -
| de pugnam fubihtulmcum pugna pr§cedat &corona qu?
j eft premium pugna:fequatur, quia nimirum corona pu-
gnantibus promittitur,vincentib.dai)itur.Et hoc hotan-
| dum quod mhaclaudehyftoriadeficit, ficut aliquando
j allegoria,vel tropologia,vel anagoge non per omnia cur-
( rit.ln primis lex inftrumenta (piritalis pugnx laudantur
feilicetmama,vbera,vnguenta,labia,lingua,veftimenta,
per qu^fex states pugnantium notantur.Siquidepermamas
infantes,per vberapueri, per vnguenta adolelcêtes,
per labia iuuenes,per cor fublinguafencs, perveftimenta
decrepiti figurantur: qui fex operibus mifericqrdix in hac
pugna laboranr,vtcoronam fenarij, quodeftpleniigau-
diü,percipianr. Deinde tria réfugia pugnantiü ponuntur,
fcilicet hortus,fons,peradifus : quia in hoc bello peccatis
vulnerati in horto C a th olic s Ecdefiæ herbis poenitentiæ
& confellionis curâruJjfonce lachrymarü lauantur^in pa-
radilb feripturarû reficiuntur. Et hein hortûdeliciaru ad
fonrem vi t çChriftü transferuntur.Poft hæc decem Iegio-
nes pugnantiü per decem genera arborü paraaili, fcilicet
per cyprû & nardum & reliquas,ootantur:quiaqu,iarmis
præceptorü in haepugna de(udant,ad denari üpræmjôrü
perducuntur. Ad vlti.mû fons & pureus in laude ponuntur,
quodEuangelium & lex intelliguntur.QuiaChriftus
bellatores fuos fluentis legis & Euangelij reficic,& laurea.
tos ad refrigeriü perdu ci t.Dicic e'rgo rex nutrici reginæ.
QVampuhbrttfunt mamx tuaforor mea fponfa: Métiorqfunt
vberatua vino. Mammieluntpuellaru lac non haben. '
tiû,led habiles ad lac habendû.; Vbera veto funf muliètü I
lachabentiu, & ab v bertàte ai cun tur. Mam in æE c clé lis
funt infantes in fclroljs dil^ènces , & àlijqqfîne‘ rudes ad-
fa uc Tà&dqdnrtx fugeii tes,& nondu m alijs aocendopro-
ferentes,fed a^d proferendum habiles. Hæ mammæ vajde
pulchrx fdpjt,quia m’ultu Deo placent,qui (untindficen-
dis vimuibus,quæ funt arma çontfa yitia ftüdîôfi^quibus
quandoq; funt contrahoftes Peipugnaturi. Vbefavero
Eccl^fiæiuncV^gifiri^iiy^q^égë'q o^q tiik é.iàpâ ri-
næpu'eris docendis infundunf,&' 6s ad fpiricale bèlfû in-
ftruuntiVinu quod inebyat i^dementàt eft fécül^ns phi-
Jolophia.quæ me n teshominui nflar,& ihiaâantiam e le-
u&t.Vberazm Ecclefiæ (unt meliora vino, quia do&rina ma-
giftroiü de ytraqj lege^latàeft vtilior,quialn gçminâ di-
leâiofae çd 1 fi ca tu r:q uam p h i lo fophica dodVrina quç m etes
infîat.lSlotandü quod totiens tepetitforor&cfponfa.Vèt
Koc datur fiducia Ecclefiæ quod fi t cohsres Chnfti ,ytrfo-
ror fra t ris, & eonfers regni v t fpon fa regis.Ef oâor vejlimen-
torum tuoriïfùperomniaaromata.vngacntzÈccietiç funt vir-
tutes /piritaliû, qui quafi vnguétis vùlnera peccatorû curant,
dutfa eos ad virtutés informant. Aroma ta funt quæ-
dam odorameotaexmultisfpeciebus ad cddiendà mor-
tuoru corpora c o n fé r a , fed funt ftiperfticiofa quibusquâ
maxime ludæi vtebantur,perqüæcarnalesbbferuâtiîefu-
perfticiofe no tantur. Od or vn gen torum eft Fama virtutü
fpiritalium ex charitate orientiû, vel opinio ôpetum quæ
fiunr per ïpiritùmlanâu. Hic odor eft fuper dmriia Àrb-
matadioc eft,maeis De® placer,qùam omnialegis (àcrifi
cia,quæ fuerunt norü figura. Hæc ideo ih tâhtifcoâmoris]
inrroducûtur,quia pagahi côntédéEant eu Chriftianis de
phnofophia; ludæi dçlegali obferuantïap Chriftiahi cô-
ndebant in (pladiuinagrada.Philpfophi affirmabant U-
lutem hominü co nftarè i ri ft u di ofà p i en tiæ: ludæi cerra-
banteam conftarein religionelegalis obféruafatiæ: Chri-
ftiani certabant earn conftareinfidediuinçgràtiç.Hanc
(ententiam (ponfusludex approbac,illorum cpritenciôné
reprobat,dice/ls:Meliorafunt vbera tua vino,hoc eft, melîùs
eft ftudium in facra fcriptùra,qua gratia quçritùr;quam in
philofophia , quia arbitrium fine gratiafàlütem non o-
^pera tur.Er odorvnguetoru tuorumfuper omnia Aromata, i deft,
magis placet mihi dodrinæ & virtu tes ipirtcaljùfe|qtiam
omnes traditiones pharifæorum carnalium.
FAuusdifiillasjabia tuafponfa. Labia Ecclefiæ funt illi,qui
alijs doiftrinam narrant , quam ipfide vbenbusma-
Ecclefiæfuxeranr.Hæc labia vrfauus diftillant, dum
dulcem d oâ rinam quamà magiftrishauferantauditori-
bus du] citer inftilIant.Fauus.eft m elin cera.Mel autemin
ceraeft (piritali^intelligétia latins in lite ra .S ed fauus di-
ftillar,dum dulcisallegoria déliteramanac. Aliter.In fa-
lio mef later,cera videtür.-fic fragilis caio videtur, in qua
fapieheia vt melin cera a b fcôdi tpr. Mel & lacfub lingua tua,
lingua eft interpres cprdis,quia quod cor cogitât hoclingpaprpfert.
CorEccleiîæiunt fapienres,qui perCpiritnm
(âpientiæ diuinos fenfus concipitinr, & eos fcribuntXin-
gu av ero eius funt , quiea in ter^tandoproferunr, quæ
______________________ _ ' j S s " " ït liv t I
du vr cor eonceperunr.\Mel^lt dulcis dobtiinàallegôriç,
quædoiftis congruir : Lac veto eft fimplex d o â rin a hifto-
riæ,quæ paruulis,id eft,indo(ftis conuenic. Mel & lac fiib
linguaEcclefiæeflè dicitur,turavt-raqj dotftrina allegpri-
ca8c hiftoricacorde concepta, tanta verborum dulcedi-
ne profertur,quanta dulcedo in nielle & ladle fentitur.fr
odorvejlimentorum tuorum peut odor t hurts, veftimen to nuda
foeditas tegitur. Veftimcta Ecclefia?funt bonaopera,quibus
tegiturturpicudopræcedentium delidlorû. Odorer-
go veftimen torum eft exemplum bonorü operü , quibus,
contra vitia pugnaturi, quafi lorica veftiütur,quapoflînt
omniatelanéquiflîmiigneaextinguere. Q u iodo reftficut
churis,quia fie placer D eo ftudium bo n s adtionis,ficut
incenfum orationis.Odorenim thurisdefignatincenfum
orationis,vt fcribicur : Dirigatur oratio mea fteutjncenfum iri
confpeftutuo. ^
HOrtus coclufusfóror mea\fponfa-.hortus conclu fus. Inhis qui
fuut mammæ,id eft, imperfedli es hortus conclufus
8c foronln fais qui funt vbera,id eft.perfeâi, es hortus ç6-
clufus & foror fponfa. Iterum in his qui funt odor vngiie-
torum tuorü,id eft,con templatiui es hortus conclufus ; in
his qui funt odor veftimentorü,id éft,aâiui,es hortus Cô-
clufiis: item in his qui funt labia, es hortus condufus : in
fais qui funt lingua, es hortus conclufus. In horto crefcût
herbæ médicinales, 8c diuerfi flores. Hortus eftEcclefi a iù
quamultælandtotüvirtucesfunti diuerfie herbârum fpe-
cies, diuerfis vulneribus peccatprtim médicinales: In hoc
hpreo fiinr varij flores,diuerfi electoçü ordines, martyres
vt rofæ,confe(Tores vt violæ,virgines vt lilia,âlij fidèles yc
alÿ flores.Huius horti hortulanus eft Chriftus,qui 8c fpotahs
arborli homoindc comediflèt nunquâ corpotalicèr
mon poffet. V ndepoft Culpâ fcrjbitur : Vidtie nefottèfumai
\deltgno vita &viuatin aternü. Ibt erat quomlignum feifentiâ:
boni &mah,de quo fi cümederent faonfi Ô^nalùm feiret.
An te comeftioné ftudhis huius arboris Adàmhoditbd-
num 8c malum,bonû p^cxpérientiarti, inàlum cantfi per
(ciennam ;ficut medicus nbüit dolor é vulneris pfcffciéfltiaro,
nonperéxperientiam:poftpeccatùm afitnoüitmalUm.
1. raméjfitim & ali^incômoda per éxperîchfiamibb-
nirin ran^ü per feientiâ; qupd noh èratin afboris riâtura i
iedin hominisinobiëntia.Qui funt prbüiriciaieà circa pâ-
ràdimm,dicuht fibi de paradifpimmitti flores, & früdtus
per flumina quæ inde exeunt,vhdë ille popùlus viuit. A l-
iegôrice Ecclefia eft paradifiis,Omnib.. (piritalibüs deliciis
plenus. Paradilus etenim dicicur hortus delitiarum.&iri
Ecclefiafunt oipnimod* delitiæ feripturarum, diuërfàrfi
artium,multal:umvirtuturil.fn quo paradifoèftfons.i.ba-
ptjfmus velChriftusjper cuius fluéhta,q> funt fpiritalia ca-.
rjfmata,irrigatur talis paradifus.Quatuor hüiui fontis fl fit-
minafuhtquatudr Eulgelia-Lightinii v it ie f t fanèfa crût;
■ cuius frU.âus eft Chrifti corpus , de quo qui digne tofnfc-
deric,non morieturiri anima iri çternum.Ligna frudiferd
funtfan«fti:fru6lus JighPrhm famaorüm ôpera : lignuttl
feientiaç boni 8c tiiàlieft liberum aibitriû. Iri hricfpiritali
paradifo crefcürit diuérfe généra arborum.udiùerfi ordi*
nçs eléfitorum'. IbicKfcanttadlipunici, fdlicétarfaores9B
fricanæ quæ proferüt mala Punica.vel f übea,qu£é dicucur |
Malogranata.i. grariis plena,quæ fent martyres rùbèifari-
guine,operib. vt gtanis plehi.Has ârboré&jlle faoftùVfôté
inigarusemifit,- Hum fendâ Eeçlefiâb'âpcifiriateperfiïlài
fus.qiii eum plantar gracia, irrigat doiârina.Hic hortus eft martyres protulit, cum potriotàm fn iû iÈ fcilicetcfibp-
conclulusin contemplatiuis,fcilicetpræfidioangelorum norumoperum exéplis.Ibi crckir8ct;yprus,qui: eftarbof
contra dæmonesmunitus. Hicetiam conclufus in abli-1 rpraatica inÆgypto babens Cerné fimilecoriandrO Vrhd*
uis.quia mumminedoélorum çontrahæreticos eftcircü,- ’ buit manna album,fubiucidum & odorQm, quod oletf
feptus.In quo horto herhæ& flores funt quiq; fideles fidé coquitûr , 8c indeiuccus éxprimitur J qm cVpröSdicituf,
Scopcrefloren tes.Sjmilitudo eft ab horroparadifi,qui d i-. vnrde regmm vriguétum cöficicar.itä diftum öuod regia?
citurvndiqjigneomuroeflè conclufus,&cuftodiaange-imQrbuseoç«facuf.Cyprusarboraromaticàabundansirf
lorumunicus.vc hommesindeprohibeatignis:angelidæ. 4g7PtP»«ftfpiriraIiumcóüedafio,qu^
mpne*ex eo atceant. Ira Ecclefia hortus Dei e ft, diü.irio in itg y p ro , ime in qmébri*bn$ mrindi $M & pU ts fónaf:
ptæhdio8c igneorouro circumdata,&angelicaeuftodia H«iuslemenfimileeftmarinæ, qüodhabuitomnedeïe-
munitaive nee dgmones ne cmalihomines ei ad nocendü plamentum,& omné laporé fuauicacis/qUia vita mftöró tri
spræualéant; hocideo dicitur ; v ti n Ipiritali pugna eorum habet omne fpiricale dele&am5turn,-& arrinf lapórê fatf-
impetus non timeatut, cum eam tancapræfidiamuniant. öiwtis.Semeneftalbüm,Iücidüm,ódórnrriï quiaedruiri1
In ho c horto eft fo ns qui eu irrigat, fcilicet facra fcrïprura, cduerfaçipeftalbain caftitate, lucidai*rioperatioÔé,édbcùiusfluentisEccîefîairrigatur.
Hicfonseftfîgnatus,quia rainc^ritate.SuccuseiusctïtrfoleocOqriîtrif,&inregianf
faccç feripturç intelligentia eft cum litera fîgnata,ficut fub J vriguétum vertitur,quiailIorurn vira flammis tenfanonu
figillo fcriptùra: ne indignis pateatquid fpcreti fponfa ha-1 Vt tfurutn probatur , quaregïus mribvidepra ariitrii vt yô-
bëar.Inhoc horto etiam eftfons baptif»a,in quolauâcur guentoçuratur. Hqc vnguctutn Maria Domino io dôrotf
criminum vulnera , qui eft lïgnatus, fcilicet fan&a cruce Simonisleprofi obculir,quiâ Ecclefiafutf exérilo hæféri-
velverboDeiconfecratus,ethnicisligillatus,catechumi- cosdlçpraanimæ,fcilicetdéhærefîcur^)ômiribotfert.
nisreferatus.Alitcr,Fóslordesabluit,firimextinguic,ima Ibicrefcic&»^d«f,qria;eftarborarornatica.i.arOmàtibu$
ginemrçddir. Q u ifonseftGhriftu s ,qu ie ftfonsv itæ ,de 1 apta/edparua,benèredoïens, & calens,vndeóptinmm:
quo fluunrfluminaaquçyiuæ , fcilicetdoaafpiricusfan- ■ vnguctum confreifur,quodfunthumilés6c irinocentéS,*
bli, quibus irrigat horcum Ecclefiæ vt proférât fpiràmina quife corâproximij paraos, i.defpcélosfaciün^ Scadotè
riorum v it* . H ic fordes peceatorum abluir,fitim fttientiû J atqjardore cariraris feucioSin péccatjsvngut.Ibi crefcit&
iujhtiam, lâcietare fuæ vifîonis extinguic, imaginé Dei a- j crocus, flos rubicüdus.i.àufei colôris,^’funï fapif tës*diai-
miffam animab.reddit.Hic erat fignatus,quia carne qua- na fapientiàfulgentes.Ibi crefcit 8cfijUild} farénisarbrifeu-
fi figillo erat velatus. NuncelUîgnatus, quia in gloria pa- la aromatu,quæ càfia,robufti & purpurei corticis,quæad
trisd nobis cælatus.Hic etia fons Dauid patens îcribitur,
quia mifericordia Chrifti omnib. poenicentib.pater,vt la-
crymis feabroant : ficut Dauid vulnera fui reatus irieo la-
uabat. Sed de ipfe Ecclefia eft fons, quia Ipiritali gtatiadè
fapientiaredundans, de qua manant plena ffucta do(ftri-
nç.quib.plantaria horti fui irrigat,vt plurimasemifliones
proférant. Em'tf'wnesluntvirgulædearboribusvél hciSis
pullulantes.De quibus fubdicur.
ËMifiones tuaparadtfut malor upunicoru cum pomorufruftib.
Hortus Ecclefiæ irrigatus à fonte feripcuræcot virgul-
taemifit, qjindeparadifusfuccreuit. Hortuseftlocusv-
bi herbæ vel olera erefeum c,paradifus vbi arbores crcfcur.-
Paradifus vol u prat is ad litera eft locus inorienrispartib9,
omnib.corporalibusdelicijsplenuSjin quo primi parères
fuerunt, de quo propter dilpatn itaobienti* exclüfi-lutir.1
In hoc eft fons de qtio parâdifus ifrigatur® qui & in qua-
tuor flumina diuidicur.rn hoc eftetiarri lignüvitæ,id eft,
Bibliotb. Vet.PatrsTom. iiv
qux cafia,robufti&purpureicorticis,quarad
curadas vifeerum m oleftias Valet, qu£ pro liii hreui rate i
quibufdam inter herbas odoriferas reputatur, qaodfiinjf
pacien tes pro Chrifto & pro fratribus ariimas ponere pa-
raci.Ibi crefeit & Cynamomit arbor breuisjledodorifeifaydc
dulcis, cinerei colorisad medicaroetum vfum fiftulxdu-
plo prxftans,quod (unt pcenitentes,qui fe infirmoJrepn-
tan t,&in ciriere pceriitcntiaifiagerites, duiccirio^rem
Ecclefixprxftant.J Cynamomi arbor habet tres cortices:
filperior dicitur fiftula ^ medius cyriamomum , tCftius a-
moriiu.Mediuseft dulcror cxtCriS; hi afit abalfqttodiuifi
einimiofefuorefoluuturabarbote quod fiirit monachi,
qui fe foluunt a mupdo amore Ghrifti.- ffacarborescre-
fcuntiriillopatadifo.cuvtriuerfislignis Lib'ani'.i.cedrrs&
altfs odoriferis ligrii$,qupd'furiY vriiuerftffdelesyquorriift
fides Sc operario impurribilis & odotiferaeff.Ibi crefcit&
myrrbx & aloecu omnib.pr'fmis vnguetu. M yrrhaeftarbor cp*
iusfuccuseftfta^emavermib.&putrediriecarricconfer1-
.................... ..............Pdjd;dd- a-.. u&iVsi