I ?{al.}8.
I Pfal.6%.
Bier.
cibasdc<ïgnatttr.Itemproipe,vndeinlibroRuthhis ver-
bis xmmlSlpëmimri.NoneftmibiFiliusautJpes. Hebraicè c-
mmThicoüialegitur, hoceftfpes fobolis propaganda:.
Item-pro pretio luie mercede,vt primo Regum,de mercc-
de iabri ærarij. Ad fecurim,inquit, & quæ ièquü tur,mer-
I ces hæc erac. Nam HebSaicè Ardaban Icribitùr, hoceft
merces.Icem pro caftris,y tin eodemlibrolonathasarmi-
gero fuo hainqait.VemaJcedamusin caflra Pahtfiinorum.He-
braieus enim codex Mataan habet: quo nomme caftràfi-
gnificantur. Item pro'fæce ilia, quæ in reb us liquidis fub-
iiftitjVt cùm vf inæ fubfiftentiam dicimus.Item pro facul-
ta tc , vrillud. Etfubfifientia mea tanquam mhtlumcoram te.
Item pro fundamcnto, vr illud, Fixusfuminümo profundi,
&no eft rnibifubfifientia.Item pro negotio,vnde Hieremias.
àongregauit extrinfecusfubfiftentiamJitam. Et pro arcano, vt
ap n d eu n d em d e pCsadoptohetis.Etfifietifient in fubftantia
mea,Ci ue in arcano meo. Item pro firmamento, y t apud Hie-
zechielemde rempli ædificatione,delcribens domum&
cætcra quæfequuntur, in quibus hypoftafim pro funda-
mento pronit.Item pro laude,vt apud Apoftolum. Quod
loquor,non fecildum Dominum loquor, fed tanquamftultia in bac
fubftantiagloriationis-, ..
Item, B. DionjfiiAreopagita De Detr.[çmnia deDeo&affirman-
Hiexjt 40.
‘B I
t.Cor.u.
Deus ca-
iufmodi.
Deus
Eficntja.
' pécudum
Tempus*
' lufinitas.
D
'< Euth.in-
terpres
I Diueis'ï;
\Pfrl- 88.
tur,tanquam omnium caufo:&negantur,quiain omnibus
excellfitior/if.}
,C A P V T X V I .
0 £u s neque lux eft,nequetencbræ : neque cognitio,
néque ignoratiomeque veritas, neque mendacium:
8c, vt paucis concludam, nihileft vbi ponatur, aut vnde
auferatur.Ômuibusenimluperioreftj&quæà nobis, &
quæ ab ijs quæfupra nos funt cogitantur. Quandoqui-
dem Pacer,ôc Filius,6 tSpiritus fàn&us, noms e il, quem
cogitamus,vel qui fupra nos lune, fed is eft,qui nulla rati-
one intelligi,aut oràtione exprimi queat.Politiones enim
&ablationès,& habitus, &priuationes, ijs acccnfentur,
quæpoft Deum funt. 2. Eiufdem, Deus eft eörum quæ funt elTentia, quippe
quiearum principium&caufàiit.Seculumaucem lecuio-
rum, vt qui magi« propriè fît, quàmfecula.Tempus verb,
quia fit eorum»quæ lu a t meniura.nam earundem terminus
etiam eft,vt qui eis modum & finemiroponat.Qüan-
doquidem eaetiam quæfempiterna funt,ipiaquelecuio-
rum fèriesinfinitaillius infini race terminantur jqui Qinfi-
nitus} infinities infiniteiplacomple&itur.Generatio autem,
vt qui ea quæ quoquomodofiuntin rerum naruram
pt oducat.Locus,quia omnia contineac. Omnia deniqnc
eft,quia omnibus fuperior..
Pnuantia.contrano modo de Deo enuntiantur. 5 Eiufdem,Dcus & eorum quæ iunt-terminus&infini-
tas dicirur.T er mi nus quidem ,qui ca terminer. Infinitas
veto,qui fupra ca procendatur. Eius enim infinitas,quæ
cu n d a terminât,infinitis modispatet. 4 Eiufdem, Et magnum 8C paruum de D e o , qui rerum
omnium caufa eft ,con trari js modis efferun t ur. Magnum
quidem jpletifqj fcriptiiræ in locis. Paruum autem his ex
verbis,In aura it:««»,colligitur. Magnus certè dicitur,quippe
quimagnitudifië rebus tribuat, cuius infinitamagnitude.
fit,qui deniqv magnitudiuem omnem exuperct,cuius
magnitudo quantitatis,menfuræ,terniinique prorfus
expers cxiftat. Paruum autem fine tenue,id inDeo prædi-
catur,quodin nuilü tumorem molemveexcrefcit, quöd
nullofpatiodefinitur,qu6dlibereperomniapenetiat,&
vfque ad diuilionem animæ & Spiritus pertingit, atq-, etiam
concep tiones 6c cogitationes cordis,imb ea quç hint
omnia diicermt^ N ullaemm res procreata ei obfeura eft.
Et paruumqdidem hoequantitatis expers,immenfum 6c
infinitum elbatquelicet nullo eomprehedi modo queat,
omnia camen comprehendit.
y ideminluperöcdiuerfiimde Dcoprædicantur. Illud
qtudem eo in loco. Tu autem idem ipfe es, hocautemin illq.
Domme, Domme,quafimtlu tib iïld cm ergo dicitur,quia non
tmmutatur, imo temper eodem fe modo & coniimiliter
! : r ' ' " ^
habet,irem quia non milcetùr,nôn eget,non crëlèic, noh
imminuitur,cjuia denique ijs quæ fim ttrib u it, vt eadem
dieantur. Diuerlurh vero,quia præ illo,nulla res fit. Omnia
enim quæ funt,ab eo,qui re vera eft,creata ftmt:&ipfe
fuperior omnibuis eft, & ab omnibus ira diuérfiis, v t nulli
eorum ordini accenferi queat,prçtereà verô,quia ea creauerit,
quæ diuerfa & differentia funt.
6 Dicituretiam fimilis. Ait enim, Ego vifiones multipïicaui, °/« u.
&in,manibusprophetarum afiimildtusfum, quia nîmirum àp-
parebat eis hacvelilla forma, rebufquefimilis fiébat, quæ
fub fpeciem cadunt. adhæc etiam, quia vim illam tribuit
qualinailitudoinelTe vide tur. Ait enim, hominem
adimaginem &fimilitudinemnoftram. Sciendum porrô eadem
Deo&fimilia&dilfimiliadici.Similiaquiaem,quia
quoad eius fieri poteft,eumimitantür ^ qüi eftiniihïtabi-j
lis. Di lfimilia verb,quia effeótus à fuis caufis multùm di- D>OEmid
ftani,&imm‘enfisinterualliisdifiunguntur. J
7“ Quies infuperôcmotus in Déo dicuntur. Quies q u i-qu- I
dem,quia infeipfoDeus manet,immotufqùe perftat,quia S i
etiamafei^>fotransferrialib nonpoteft, quiadeniquere- |
bus omnibus velutexpalTusincubet. Motus autem ,non
eo quidem,quod motui mentis, aut animæ, autnatüræ
aut loci,aut vili denique motuum illorum, qui vulgô di-
cu n tu r, obnoxiuseft , fedcomprehenfionisilliusergô,
quç detineri aut coerced nullo modo poteftiitem lmmo-
I bilium illorum progrefluum ratione,quibUsDeusproui-
dentiafua ijs quçfuntinfunditur,illarum deniqueaiftio-
numratione , quæ nullis non a&ionibus exccllentiores I
funt.
8 Eiufdem,Quemadmodüfanófci homines domus Dei Domus
dicuntur,Aitenim,Hrî6fi<tèo ineis, &ïnambulabo :ita etiam Dci-
fanótorum hominum domus Deus eft. Dauides enim ait,2 Cor 6,|
Efiomihiiri’Deum proteckorem, & dom urn refugij,vt faluum me
fada s. Arque ipfius quidem Domini hæc verba funt^ Vosin Itm ij. I
meefiis,&egomvobis. Et qucmadmodumitainillisDeus
eft,vt neque contineri,neque circunfcribi queatific etiam
ipfi ita in Deo fu n t, vt cum eius eflentia nequaquara mif-
ceantur,aut confundantur. '
9 Eiufdem, Quanquamqualitatisomnisquantitatifq;
Deusexperseft, Dei tarnen latitudointelligifur,latailïâjUtasj
progreflioÿ qua rebus omnibus prouidet. longitudoau- Longi...
tem,visilladiuina,quæfiipraomniafuperextëditur:prp- Profund’.
fundicas denique,oecültatioilla, quafat,vtilleab eorum I
quæ furit nullo percipi cognofcive queat.
10 Eiufdem, Deusinfacrismyfticarü vifionumDeiap- j
pariciombuscanus&iuuenis fingitur. & canus quidem, (janus,
antiquum: iuuenisveröfèniominimè obnoxiumfignifii Iuucais.|
cat : veliuuenis etiàmratione arithmetica antiquitatem1
diuinamdenorat.Vnitasenim,&quæfuntvnitatiadiun- 6ta,antiquiora funt ijs, quæ ilia numero longe diffufioie
fuperant.
11 Deusquidemomnibusadefttnecenimvnilocöitaeft'Deusom
addiduSjVtab alio abfit : fed vniuérfa comple<ftitUr:atnó “‘blieft
omniailli adfuntdëd qùæcùnque dignafunt, qîiæaddi-1
uinicatempropiùs accédant. Nos autem illi tumdemum Deo js
adfumus, cum ilium caftiffimis votis inuocamus, -hoce^
méte nullis fbrdibusinquinata, atqueitavtquiad Deum |
propitis accedamuSjidoncicenfeamur. Quemadinodum Nö Deus
autemfi cathenamuleiscontextaluminibus,&ècçliver- a<* W
tice fufpenfa ad nos vfque pertingat,nps alternis earn ma- fej |
nibusapprehenfam deorfum quidem trahere videmur,ré homoB
autem vera dcorlum earn non crahirnus,cùm eadem fuprà 'prccibus |
infraquepropendeac , imopotiusnosab illafurfumad adD«“1'
fublimiores eius radios trahimur: vel,Quemadmödfim fi
nauemconfcendamus,&rudentibusinnitamur,quino- NaUjS,
bisaliquoèfcopuloprotenduntur , & quafi exprofefTo
porriguntur,vt eos comprehendamus,fcopulum nequa-
quam ad nos, -fèd nos potiùs ipfbs vnà cum nauipropius
ad fcopulum admouebimusdtaprecibus quoque hoftris
nequaquam Deum ad nos atcrahimus, qui vbique
adeft,fèd nos ipfos ad ilium diuihaeius eom-
memoratione&.inuocatione fiih-
leuamustSceuehimus.
t-’-y
|! Dei vera-
t cognitio’
quódoon
cognqfcai
De D e o ^ Jïn ÿ fiù Hóm iïtibüt.
ffopric,
P)cintei:
P f i
DMaximize Deo communiter. [Geminusnominum fen-
fus,quibus DetmappellamusJ]
C A P V T X V I I .
H Æchomina Ëns,Bohus,Deüs,Greator,SuperfuhV
ftanBâl;is,Imméfus,fmmof c^hs > & cæteraidgenusi
inÔeodifferefitias fiibft|ntiales haiidquaquam dicimuSi
ne compofitum èu m vef bis huiüfmodi pl'ofiteamur ; fed
appellationes,quibuseorumnonnullainqotefcunt,quæ
circa ip fum co nfi d eran tur,i ta ca.me n, yt eorumquæ âde-
ius eflentiam.&haturampertinent, nihilebrüinfighifi»
cent. Qupruhdam efiimdiuinæ naturae conuenientium
fignificationemhabent ^ ipfiusàütém, Üaturæ nullo mp-
do,quod quidemfubftàhtialibüs feU elfentiam conftitu-
ehtibuspropriumeft.
z Eiufdemjlndiuifibile quidem nutnen eft, quia quan-
citatis expers;quantitatis autem expers,quiadcqualicatis:
qualitatif vefb, quia fimplex fimp.lex,.qui:aintermina-
tum : interminatum,quia immenfum; immenfum, quia
immobile: immobile,quiaprincipio caret, (neque enim
quicquam ante eumeovemaius eft, neqvquicquamcum
ep, eique æquale, neque quicquam poiteum,) prindpio
autem caret, quiâingehitum eft : ingeriitum verp , quia
vnum & maxime fingulare : vnum denique maxiineque j
l|nguiâre,qüia omni prorfus babitu caret,eaque de cau- j
fa nullo prorfus modo dici cognofcive ppceft,vt cui vnica !
iliav,era infit cognicio,qubd non cognofcatur.
y Eiufdem , Iinmenfum riumen eft, non folùm quia j
principid'ôc fine caret, fed^quia ea eft eius elTentia, ea yirr
tus.eaoperatio.Eflentiaquidem tale eft,vt eius capax ni- j
hileffe quean ^irtüteverô, &operàtione taie, y tnullo j
mentis vilius âeunûne comprefiendipofîlt, arque, vt v e r }
riùs quodres eftdicam5omai&ràtione & modo, infini- j
turn houenim propriè e ft , quod immenfum dicimus.
Quemadniodum enim vnitas neque numetus eft, neque
fubnumcuum cadit j nèque totùm,eft, neque pars, neque
habitus : fed principiumquidem eft , quatenus omnium
numerorum cauïà : .. ptincipio autem caret, quippe quæ
liuilum antiquiorem fenumerum habéat, quique vmta-
tisfitautor: licenam Deus, ytita, parua velue imagine
prpppfita,dicam,quandtatem omnem, qualitatemque, I 8c habitum exupefat,yt qui fimplex,fine ptincipio,atque I
cciam eorum quæ fini t pnneipium exiftat. -
Eiufdem , rNihileorumquæ fdnt perfèfadfuni eft,
quod autem per fefaârum non eft,ne caufà quidem caret,
quod autem caufa non caret,immobile non eft,quod ye-
rbimmobile; non eft,moueçur ea prorfus caufa ,quæinp-
tu natufali fit àcaulapropter quam,&ad qüammoüetUr,
(fi quidem eorum quæ mouentur nihil omnino ita com-
paratumèftjVtfine caufa moueatuc.)Omnis autem natu-
raiis motusprincipium, eorum quæmouentur onus eft.
Generationis vero eorum qu»generata funt principium
Deuseft,tanquamgeneratipnisautq’r* Motus porrona-
turalis eorum quæ generata finit finis., ftatus ille;efl,qui à
tranfitu eorum quæ trafierunt ab ilia infini rate fit, in qua
quia nullum eft interftitium , omnis motus eorum quæ
naturaliter mouentur ceftat.Inde fit,vtomnis generatio-
nis,Sç motüs, 6c ftatus eorum quæ funt principium, me-
dium,definis,ipfêDeusfit, tanquameorum quæex ipfo
orta lint,quæ per ipfiim moueancur, quæ denique in ipfo.
conquieturalintjVt qui vel omnem motus defiilitam in-
finitatem defîniat 6c d é te rm in a
J Eiufdem,Deus ne que intelligêre,ttéqtle 1 n telligî propriè
dicitur , ne forte compolitus exiftimetur. Id enim
quodintelligit , eaintelligendifacukatc præditumcft,
quævndcum ipfo intelligat, qUüdaucemin telligituf ,e a
viquaintelligi poflit.Nec tamenintelligenciadicitur.In-
tellige n tiæ emm naturaliter visêiüsfulceptiuafiibij citur.
Supereft ergo fuperhæc omniaiVtfi ipfuni intelligentiam
dicere nequeamus i eam faltem i n telligefitiam eflè
dicamus,quæ eflèntiaipf%& dun taxât intel-
; ligenciafit,eaque adebquæintelli- ^
gentiam omriem exu-
- _ v ■ ■ •• .perét»-, _ _ • _ '
B. Grégdrij Theologuex magna oràtione Apologeticâ {jju am
. :diffiçifefit,vt ab homme terreno coelefiia • .?
comprehendantur.]
C A P V T jX V I I I ,
A LtumeftcoBlumiterra verb depréffa 6c humilis, ec:
qÙiSâfçehdet?eorum inprimis, qui peccato inde de-
! ié'éfci fûiit^qüishâccerrénacaligirteicarnifqueçraflitie ad-
huc obdii(ftus, tora mente, pùrè obtuferi, arque ijs mifcèri
potefitj^ütè oEfirniatâ niànent inùifibiliàq;funt ,'quam-
diu ipié itttèf illà jmanébit y quæ infirma funt, & ocu-
lis oBijciüfttur ? Ÿix énim^aene vixquidem,éordmquif-
piam,qui hîcperpurgato St defæcato animp fiint-,velfp-
lum boni iàommnqnrmobf iïei| queat, quemadmodurh
ij quifolêmih àqùis contemplantur. Quis aquam mapu
dimenfüs èft, 'Bj;câ£lümpâlmo,& terrain yniueyfampu-
gilloîqui mofit'es lance,vallefqueftatera appëndit? qiàis
illeloeuserit,inquorequiefcer?cuiquea!deoinha:crerum
vniuerfitàtë fimilis dieCtur?1Quisomniayefbo creauit,!?^
pientiahominefofmauit,invnutn,eaquædifiunâ:ap^iùs
êrant,additxit,limiim fpirîtui,feficoelo terram comifcuit,
animaldeniqlieVifibile 6c inüifibile ,mortale& immor-
tale,terrerium& coelèfte compofüitîquodqueadebDeü
actingeret, néearaplëbtererur, pfopiufquè adeùmacce-,
derec,pr6cul tamed âb eôdém feiungerëtùr ? Dixi,Sapiens
euadam, inquir Salomon, &ipfaproculà mérecéfiït, at que etiam
longiùsqudm antea. Qujibus verbis fàpientiam fntelli-
gitdfqïïe rë vera ,quifcientiamadijcit, adijcit&dolorem, Ità y t
non magis ôblé<ftètur,qui èamaélégit, quàni côtriftétur,
qui præcermifit.Qiipd quidérii ijs vlùÿënirë fôlet, quibus
adhucfitientibüsfcyphus è manibiis extortusèft Vvelijs,
qui qüamilis Continere quid nèqUëâht , fe tamèn hâberé
arbifrantür.aut quos fillgetrç fplendordeferuitjcumpti-.
mùm afFulfit.Hæc mecogitantemratio dimifit,abieâ:io-
renl^üereddidit,arque efFecit,vtmihi petfuaderem,me-
cum meliùsabtum iri,fi vocemlaudatibriisaudiam.quim
fieorum me dobtoremprofiteâr, qiiæ vires mëasexupë-,
ranc.Maieftas,alfitudo,dignitas, puræ dëiUqüecèêleftef-;
que naturæ vix claritudirtis Dej-eapâces fu n t, qui'àbÿuo
dontegitur,tenebrarumque latibulis delitefcic. Gfim pu-
riffimum fit himen,mâiôriq; hôminiim partiinàcceftum.
Siquidem & huiC reruitt vniuerfitati ifleft i 6c extrareriim
vniuer fi tatemeXcurrit.Quibônitas eft vniuerfa,imènui-
lâm nonbonitatem exuperat.Qüimentilumen fuggeriti
menrifque velodtatem&fublimitatem eftugit, tantùm
fèmper fècèdens, quantùmcomprehenditur,fitqueama-
torem ad fuperiora fügiendo fubleuans, feqy ipfura quafi
furtim fubducertdo comprehendens.
* Cbryfofiomi,txîibro, Deed q u o i contpfebèndi nonpotefii
[Sifapientiitcomprebendi nequeat,iftultb minus
naturapoteriiff
G A P V T X I X.
\ JT irabilit,ii\qak,fdttd efifcieniidtuae%me,exaltatàefi,&
1VJL nonpoteroadeam,Ea.t{kSaçiéntiai diuinæprofundi-
tay, Vtin ea exprimenda Propheta verfiginc qtiadamla-
borare videatUr.Quis eo,qü^fb,temeritatià prolgpfuseftj,
vt nâturam Dei filai cognitam & perfpèëtam dicere aü-
deàt ,dicentis.I«cwf<* &occultaSàpientiatua ihdnifefidfii mi-
h i} demands,/apientideiusnonefinumer us, fèucpmpréHén-
fio iff tantaril quis audaciam prorumpat, y t dénatura,
qilç à nullo comprehendi po teft,quicquafnaffirmare au-
dèàtîC^iaais?Fiërinepotërit,vrctimDèifâpienciàcom-
ptehëffdi non polfic, eiufdèmnatdra cOrtîprehendatur2
Maieftas eiusinfinica eft-, ô£eflentiàmeiüscircunfcribes^
hocéertè fa â o cértdm infafiiatn tiiamprodis. 2 Eiufdem,Àngeli tàntum glorificarit, à-lij Gloria in ex-
c elfisD eo à itém ès: alij, Benediftd gloria eius ex locofanfto èius,
ideftjVbicunquefitiile.NeqiieenimDeo locus affigna^-
turj CÙmdiuinitascircunfcribinon poflic : Àlij, Sdrifiusÿ
Santhis,Sanctus,Dominus Sabaotb. 'H omines autem iriilliûs
v
Prou.3OÎ I
lob xi.
Eecle.j.
Eccl.uin
[fin.
Scyphusé
manibus
Audire ,
fauuscft
quàmdômm
Pfal.^0.
Pfal.146.
Biblioth.Vet.Patftom.iit V u
Àngeli
honore,
homines
dedécorc
|)euni\afficiunt.
L Ù C .2.
.Ezech }.