H ÎGONFM PLANTAR FM.
FIGVRA 24. Granula tria, qualia fcyphuli comprehendunt. ' ■ - - . ‘
FIGVRA 25. Scyphulus file duplici fquamarum ferie compofitus, granis referais, a fiiperiore par-
te.conlpecmi oblatus. 0 7 r *
FIGVRA 26. Similis fimplici quatuor fquamarum ordine efformatus, qui granula omnia dimifit et
annofus ïam eft. °
FlGVRA 27. Duo folia proponuntur menfura omnium maxime auEla, et euidentiores venarum
fiant diftributiones. Vnüm ex his longius et gracilius, quale in caplüliferis plantis elfe folet,
auerfa parte, alterum latius ex fcyphulifero exemplary defumtum auerfa facie pingitur,
OBSERVATIONES.
ï ) I nter AuQores, publici iuris fa clos, duofunt, qui duplicemplantukehuiusdiuerfitatem, vnam
' 1 ' ?w gemfcypnisÿteràm'capfülis ornatam, figuris illuftrarunt : DILLENIVS nempe acHALrn
ro am bo taxna et nominis grauitate infignes. Solam capfuliferam, cuius no tas MICHE-
, LIVS conuenienter eloquitur, delineât V AIL LANT 1VS. Hums figurant, etfi non penitus re-
üiuerfam tarnen diceres : quia caulem nudum magis reEtilineum, capfulam (fub lit b Y
difiimdem et foiiam longùm mucronemproduaa exhibet ; nifi DILLEN1I auÔoritas, qui exem-
plaria yALLANTII omnem remoueret dubitationem. Caulis et plantae generalis conditio
made exprefk eft abHALLERO, infoliorumverqpofîtura praefertimin cyathophoris fê-
liciores funt DILLENII icônes A. B. E.: cum reliquae Eiusdem, capfulas ferentes, habitü magis
recedant anoftns, quae, prout eas fiftimus, inter vtramque DILLENII varietatem mediae
quafi funt. Fidam interim omnium, in primis earum, quarum aufta magnitudo eft, piauram
me confecme lpero, cum medium fere menfem in illis formandis confumfêrim, et curas poftet
riores per trienhium addiderim, r
2) Duplex florendi modus huic plantae eft, quem fingulatim contemplari liceat. Quidam fcapi cya-
thos feront, qui formam variam nancifcuntur. HALLER VS ex tribus braaSs conflatos-figu-
rat. Ego îftos commumter aut fîmplicis aut duplicis l'eriei tetraphyllos deprehendi: interdum
extenus ftratum tr™hyUum eft, quando duplici ferie fcyphulus conflaturT interdum quoque
occurrunt cyathi trifold fîmplices, praefertim m plantis grapilioribus. Si fîmplices funt, tune vel
iquamae breuiter et obtufe acummatae fibi inuicem latera tegunt, et in feyphum rotundum
bene cauum ordinantur, prout figurae 2*. planta finifîerior, figura^. et26. monftrat: velminus
venuftae atque obtufo limbo circumfcriptac, hiulcum etminus excauatum cyathum exprimunt,
quads in figura 3*. bis occurrit. Si vero duplici ordine componuntur, exterior plerumque fimi-
hs eft- figurae 4*., ftratum vero mterius, fini cum priori alternans, rotundo margine definitur,
ficut figura 2^ mdicatur. Calices ifti modo foliis grandibus fiilciuntur preffe adpofitis, cuius
rei exemplar- H ALLER VS inter icônes proponit, modo habent folia anguftiora non longe di-
ftantia, quae DILLENIVS pingit et enunciat, modo circa fumma caluefcunt ad breue fpatium,
quod HALLERVS m defcnptione etiam adnotauit. Omnes iftaediferepantiae interfiguras no-
ftras adumbrantur. Quocumque demum modo fefe gerant cratères illi, pèrdurare tarnen folent
praefertimperfeâiores, fenefeente quoque planta vacui, quorum faciem ex figura 26. cognofces.’
3.) Granula, quae cyàthis contihentur, HALLER VS triangularia vocat, et nouellorum folioram
congeriem eue autumat. Semper comprefla latera habent, incertam vero figuram. non raro
irregulärem, plerumque tarnen oualem. Succofà venisque in retis modum exarata eorum fab-
rica eft, et fol-iis multo tenerior, Neque ad ordinis alicuius normam, quae folia decet, fed incondite
» et quad fortuito fitu difeumbunt in fcyphulis, quos largiter vbicumque replent. Non
îaro adeo copiolus eorum prouentus exfiftit, vt vitra limites caïïcis propullulent, et externam Sie illius faciem inuoluendo abfcondant: quod tune potiffimum euenire confiieuitf fi caiix
ilior multitudinem non capit, vel fi grana ipfà excuti incipiunt j dimittuntur enim fuccef-
fu temporis fppnte ac per ambientia loca fparguntur. Id tempus eamque conditionem ante
oculos habuiffe videtur DILLENIVS, quando de calicibus filet, dé capitulis vero puluerulen-
tis loquitur et figuras concinnat. r
4) Caules illarum indiuiduarum plantularum, qui Icyphis terminantur, rotundï, perlucentes, nun-
quam ramofi, nunquam proliferi exfiftunt, et ex radicibus fibrofis plerumque modice flexi ex-
tolluntur, fùbinde etiam procumbunt- Interdum talibus fociantur, qui capfidas trudunt, non
raro foli confértim vt et folitarii in bafi ügnorum morbida nidulantur. Admifcentur vbicumque
plantae fteriloe, quos DILLENIVS quoque notâtj hae, quia foliis reliquaque facie iftis de
quibus loquimur fimillimae fiint, ideo fblum different, quod m calices forte nondum explica-
tae funt. Caules a ràdice infra plerumque foliis orbi funt, fquamas tarnen aliquot per mter-
valla adpofitas accipiunt. Si foiiorom formam exaöae difquires, in exemplaribus vnius eius-
demque genii muitam inueniês diffimilitudinem, quae melius ex figuris noftris quam longo fer-
mone cognofcitur; vulgatiffima formatura eft, quam figurae 2*. icon media et figurae 6'. laterales
TAB FLA III. MN I FM. iS
rales praéféront. In eo tamen omnia folia concordant, quod difeum ovatum et apicem, fiacu-
minatus eft, breuem gerant, femper feflilia fint et caulis craflitiem maximam alternatim ambiant.
DILLENII deferiptio curiofe compofita figuris bene illuftratur. HALLER VS folia,
quae in It. Helu. p. c. ex lata bafi acuminata ferpilli aemula dixerat, in En. He.u. 1. c. triangula-
m , pronunciat, et ibidem ouata, tam alternantia feflilia, quam coniugata atque ferme petio-
lata, omnia vt videtur in vno piano pofita delineat.
5) Alii et diftinEti caules capfiilas protrudunt, modo fingulas modo binas, quodrarius occurrit, DILLENIVS
tamen pingit : quaelibet luftentatur fiia feta, quae initio breuiffima viridelcit, deinfuc-
crefcitadvnciae circiterlongitudinem, rubra fit, elongari définit quando calyptra decidit, et de-
nique per ficcitatem in primis fub vrceolo aliquoties torquetur. Capfula ipfà, dum formari inci-
pit, a feta parum diftinguitur; finis enim folum paullum dilatatus apparet, idque modo vtrim-
que aequaliter, modo euidentius verlbs vnum latus. Manet propemodo fic, vsque dum feta
earn longitudinem adipifeitur, quam figura 9* habet. Poftea circa medium et inferiora diften- *
'ditür, obfeurum vero adhuc eft operemum, (fig. 10". et 13.) quod per vlteriorem moram quoque
producitur marginibus obtufis fig. 14. HaEteniis calyptra, quaecumf'etaa primordiis pro-
rumpit, omnia velat, et capfulae terminos vel fbperat vel aequat. Nunc autem, quum vrnac
jma inflentur, in ftrias plures, quas primum infra contraEta nullas, dein aliquas cum denticu-
lis fere quirique vel pluribus monftrat, refolui fimulque eleuari incipit (fig. 15.) Is ftatus effe
poteft, quem HALLERVS inter figuras fiftit. Calyptrae fubftantia rigida quidem, fibrofa tamen
per lentem vitream videtur, fins arEtiffime nexis mftar ferici laeuigati Ipfendentibus, ab in-
feriorilsus vsque ad medium albiffima, fenfim ex fufeo vel fuluo rufefcit. Apex eius femper et
fiib 'omni capacitatis mutatione contra&us eft in aciculam obtufam, quae operculo incumbit
libéré et absque intermedio vinculo, quod in Mufcorum clafTe fubinde praefens eft. Si decef-
fit calyptra, offertur nuda deinde captula, ad omnes luas partes perfeEta, venis in oblonga re-
tia traElis perfufa, infra ventricola, contraElior ad aliquam diftantiam ab operculo, quod co-
nicum, acutum et claufum adhuc eft. Parietes vrceoli tunc adeo flexiles exfiftunt, vt tur-
geant humeEtati, in rugas vero longitudinales aliquot coeant ficcefcentes. (fig. 16. et 17.) Operculum
, quia rigidius iam eft, nihil faciem mutât; per maturitatem autem et colore mutantur,
et fîrmiora fiünt omnia. Operculum quoque, qüod nunquam deiicitur, aperitur ac diffiiit fern-'
per in quatuor valûas, et transmittit pollinem intra caplulae penetralia eiaboratum. Valuas
lftas fi re&a intueris, duas folum credis, quia adeo fibi oppofitae funt, vt binae binas poll: fe
abfcondanf; fi vero oblique eas obiicis oculo, très omnino detegis, quali fitu figura 6“. reprae-
fentantur. Ità Combinat! poffunt figurationes DILLENII atque HÂLLERI, quorum hie dentes
paucos nominat, in bidentatam faciem, quam quoque pingit, fecedentes; file vero duos tres-
, que dentes iconibùs et verbis ftatuit: diuergunt tamen nimis apud vtrumque hae operculi la-
cmiae. Iniicit DILLENIVS, in recenti planta coronam pluribus ciliis dehifeere; hoc vero, ft
plureS qüam' quatuor iritelliguntur, etfi aliis huius generis Ipeciebus conueniat, ftudio quoque
aato hie deprehendere non valui.
6) Capfula in gremiofiiofouetaliquammultum pulueris ex viridi colore in-luteolum vergentis, quo
vsque ad operculi principium repleta eft maturitatem naEta ; iunior vero , vbi fucco abundat,
veficulis tennerrimis plena conlpicitur. Simulac autem rumpitur operculum, effunditur ac ex-
cutitur magis magisquepuiuis, vsque dum capiiila penitus vacuatur; inde faEtum eft, vt H ALLERVS
ima eius plena folum inuenerit. In vrnae medio erigitur columella cyiindrica, apice
liberO vsque ad operculi principium , pertingens, et Ibperftes vacua quoque capfula: admo-
dum verifimile eft, illam vices gerere ftyii nutritii, cuius ope perficitur pollen ifte, quia idem
in glomeres vel lobuios quafi diftinEtus vndique circumponitur.
7) De feta addere vifum eft, earn intus folidam elle, et confpicuo cauo carere. Solet illi infidere capfiilaereEta
femper, fiiunior eft, inclinata vero temporis fucceffu maturior ; interdum tamen pro-
ve&a aetate verticaiem fitum retinet. Quando muniis fuis funEta eft vrna, deiicitur non raro in
plantulis annofioribus, etfetarelinquiturdetruncata. Haec vbicauli continua eft, inbuibumob-
longum diiatatur, quem membrana quaedam difficulter feparabiiis in vaginae modum ambit.
Circumftant bulb! bafin fila tria, quinque, fex vel feptem, infra crafla, in gracileiongumque acumen
definentia, fabricae a foliis diuerfae. Refidua haec videntur ex plurium numéro , quae
defluxerunt, ac de quibus infra (n. 9.) fiifius agitur ; lacis tamen perennia funt, quia reperiun-
tur adhuc capfula quoque ex fetae fummis detrufa.
• g) Capfiiliferarumplantarom caules fimili radice nituntur, itidemque infra nudi, Iquamulis folum in-
ftruEti funt, et interdum ad longiusefere fpatium, aedeprioribus fiipradeclaratum eft : fle&untur
quoque, attamen vix profternuntur. Nam leuis interim diferepantia eft foiiorom ab iismoxante
deferiptis, in primis quod ad eaattinet, quae fitu fuperiora funt. Haec enim longiora, ftrictiora,
et vt vocari foiet, lanceolata exfiftunt. Inter fe quoque différant pofitura et forma: communiffi-
me vero ita fe gerant, vt'figura 9*. et 10. depingitur. Longiorom, quae fumma tenent, maior
fubinde copia eft, quam figuris iftis adumbratur. tandem vero legem omnia feruant, quodfefli-
lia fint, alternent circa ,caulem, eumque vitra dimidium fere cingant. Aliter DILLENIVS et
D 8 HAL