■ lis Entremont, de Bagnes, vallis St. Nicolai fepe nobis dicta, vallis Enjj
dos Binnenthal, ali*.
Ultra Furcam, inRbælas , adeo multiplicia fiait juga ,' qu* ex-magn0 4
’pium dorfo exeunt, ut vix ullo iermone poffint defcribi. Breve eft, qU(j
Rhenum inter pofleriorem & medium, afiiadque quod inter iftum & ante,
norcm Rhenum ad Difeiitifiuni porrigitur ; alia vallem Mifaucam & Calaj
■ cam-, Bremiiam, ÔtEepontiam, continent, ad meridiem emilfa. Deindej
Averfanis in altiffimum quafi cumulum alpes congeruiitur. Dorfùm boreale vj.
lus Bodamicum lacum Rhætias principem vallem comitatur. Aliud exojM>
fito ad meridiem emiflum Prægallienfes <ad occidentem commet.
Duo alia feriffima & altiffima dorfo inde ad orientera pergunt, nieri
■ dionale a Bùrnienfi jugo quidem inter Tellinam vallem & Venetos : aliudpa.
liter ad orientem, fed bore* propius continuatur, & cum priori pjj.
■ cipuo dorfo vallis Oeni initia intercipit. Ab eo ipfo boreali jugo , ad
ream, multa non fatis milii nota alia dorfa educuntur, inter quæ Riueticij
eft mons, & i nter -ea dorfa decem jurisdiüiomm ioedus per valles -altiffinni
difpergitur.
Boreale alpium jugum , quod ab occidente foie aque Agauno repeto, vet.
fus Bernenfes numerolà brachia exporrigit, ad Aquilejenfes primum, & b™
quod valli Ormond ad meridiem adjacet ; alterum, ad feptentrionem eiild
Valli objedtum, ad meridiem vallis les Mojfes ; tertium inter Etivaz & b
Mojfes -, quartum inter Gesteig Etivaz & Sanenfem vallem ; quintum gJ
Gesteig & Lauwenen j fextum inter Lawxenen & vallem Simmiam : idem M
flexum ad orientem longe inter hanc vallem & Adelboden porrigitur; fepS
mum inter Adelboden & Canderjleg ; octavum inter Lauterbmnnen & Coi
Jleg montes vallis Kienthal educit : aliud per Scheidek vallem CrindeImM.t
lacu Brienz dilfepit ; majus aliud a Furca longe inter Bernenfes ■ & Urankj
& fubfylvanos porro , hiiic inter Lucernenfes & Subfylvanos ad orientem, iis
ad boream iuter vallem Enimiam & lacum Thunenfem produftum, in m
Grauholz prope Bernam denique planitiem -adtingit. Ejus rami valles Si
fylvanorum diftinguunt, & ad eos Pilatus mons pertinet. Aliud dorfuintiiM
vallibus difiindlum inter Uranios & Glaronenfes altiffimum fe interponit , deina
ad Switenfes continuatum Albium montem générât, qui Tigurinum inter !
cum & Switenfes & Tugenos jacet. Iterum Glaronenfes aliud jugum a Tm
diftinguit, idemque Toggio's a Tigurinis & a ’Thurgovia feparat, & verfusM
cum Bodamicum fenfim evanefcit.
Aliquæ alpes ex fe ipfis exilant, undique proftuidis vallibus intercept!
Ejufmodi dorfum eft, quod a montibus fupra clauftra vallis Simmi* longiiW
verfus occidentem Bernenfium valles Simmiam & Sanenfem a FriburgenlîH
diftinguit.
Ejufmodi eft mons Rigi Switenfium , undique lacubus circumdatus, ci*
que alpibus nufquam continuus. Ejufinodi etiam eft dorfum, quod dii*
cellcmos a Toggiis & Rbcetis, aque valle Rhenana dividit.
Hæ alpes funt ; Jura mons ad boream & occidentem folem Helvetian J»
quanis & Alfotis feparat, multo humilior, montiumque aliarum région®
ûmilior, paffim tamen in plura juga fibi parallela, aut ad fe inviceffl i"“
nata disjeûus, inter quæ valles Neocomenjis Comitatus, & Biennenfu®>1
Bafileenjis Epifeopatus interjiciuntur.
Quod inter alpes Juramque montem medium eft, hadlenus plante' p!i
pius, collibus & humilioribus montium jugis paffim tamen exafperatur, f
iis eft mons Legerberg Badenfium. Neque ufquam iata in Helvetia pi111
que & campeftris eft regio, a qua nullos montes profpicias. Planioreilta»1*
pars aliqua Tigurionorum, tum valles fubalpin* majores.
Alpi«
Ljlpium faciem paiurii redle notam elfe video, liceat ergo breviter aliqua
adfpergere, qu* tot per eas itincribus yidi. '
[Alpiuin natura tôt’a fcopulofa eft, plerifque locis fiipcnrenuda, ut medium
Wum'pafcuum fit, imum pedem abiegnæ iylv * veftiant. Etfi eminus.
Emides videntur , longe undique a vieillis montibus feparat*, yera tamen
Jpja finit-, quorum pars aliqua paffim altius in aerem lurgit. Altitudinem
Lo refte definiVit ; folum montem Dent de Midi ad S ïd i. pedes fupra Rho-
i ni,n eleyari J. . Gamaliel de Rovereac reperit, olim apud Salinas Bernenfes
phinârum magifter [Ingénieur]. Ifte vero mons nivespenè onines æftate
icit, & eft extremus dorfi auftrealis atque humilior finis. Montem .laMon-
t e maudite■ Sabaüdiæ ad 13446. pedes fiipra lacum Lemanum elevari Cl.
[t'ïs experimentum eft, & ea fere’, autpauloiùblimior, M. Schrekhorn, Syl-
jÿ, montium fupra Gotthardum, Septimi, jugorum Rhceticorum fupra Burmium
ffitudo fuerit. Nam qu* infelix- ille J. B. M icheli olim de 2p66. perticis montis
Ilthardî fcripfît ,'"hôn certa bafi infer Arburgum & Alpes intercepta nituntur.
Rare Alpes ad 16.000. iupra mare pedes Parifinos - fere in aêrcm iurgunt ;
n'âm lacùs Lemanus 1000. aut 1200; pedibus fupra mare elevatur.
pjagna pars alpium nive tedla vide'tur, in multis'jugis *terna. Non tali
nix eft, qu* videtur. ’ Æterna glacies cruftam effieït, quæ declivia cui-
■ 1 alpium tamqùam lorica tegit. Ei demum nix infidet. Quare redle ac-
Glirfcher vocant, quos Germanice montes nivoibs dicimus: Mille
îiltra paffim perticarum latitudinem, hæc glacies tegit. Subtu? eadem,
|uarapibus, arenæve refpondet, fere cava eft, & ex eo foniicè uridi-
|ie guttsé aque* depluunt, calida æftate uberiores, ut ex quaque glap
i mole rivus prodeat. - Non afia origo Rheni eft, -aut Rhodani, ex qua
■ nrigine. fitim olim levavi, & Arolæ, & Urf*. Ei fluviis generandis de-'
Riatce aqu* auxiliares accedunt cop ié , quando a calidi aeris contaiftu, fo-
|fve tepore nives colliquefcuiit ; quas poüffimumfubita Vis tempeftatum cum
■ itrii conjunûarum, aut Favonius ventus cogit contabefcère, cum fumnio
pqohrum & terrore & periculo.
Kertia fluviorum caufa plnvia eft, de nubibus ftillans, quoties e* ex me-
0jo dorib alpium fubito furfum rapiuntur, fiiperquemiontium culmina in pïu-
!p|mroridam folvuntur, quod pnænomenon de.cies fum expertus. Ea aqua
utïnrivcis confluât, adjuvatur propria alpium fabrica. Rupes, qu* in fu-
pfc.. furgunt, innumerabilibus effodiuntur incilibus, quæ plana inclinata finit,
aafengulmu varium conjundla. Per ea , fcopulofo aîveo confirmata, dela-
Pttes aquæ cæleftes, infra culmina alpium aut in lacum aliquem conjun-
quos innumeros alpium‘convalfes recondunt, aut in riviim unimitur,
qui porro fimilibus copiis audlus, per fupremas valles quidem haud profundo
in fâweo labitur, paulo inferius, ubi nunc terrea m agis- montis- natura eft,
« inter præcipitia fupercilia profundum fibi nidum effodit, per quem repfid
(fis catarailis, f*pe in pollinem aqueuni diffipatus torrens, denique vallem
»figit; in eam lapiides de montibus avulfos defert, eamque late glareola
Wta obducit, donee aut in alium majorem lacum recipiatur, aut in fluvio
■ j°n eyanefcat. Hæc communis eft alpium fabrica, qua flumiria geiierant,
Wunûis glaciei liquat*, nivis contabefcelltis, pluviæque &nebularum aquis.
K 'acus alpini finis per torrentes aquas filas plerumque effundmit ; funt quo-
V 1 a(|U8e inconipicuas per rimas fe fubducunt. Ejufmodi eft Juratenfis laciis,
„ t .* e exiguus, neque tribus leucisbrevior, quem comiïiüsÿidi, nullum per
B fiern aquas fiias amittere, fed per rimas faxofi alvei tacite fe fubducere.
■ us lacubus vortices dari non negavero ; vidicerte, proxime Rupem, aquas
petp?ntls ^ E°u froide confpicuo gurgite fub faxa fe fubducere, & longe fub
E» us.ambulantis niurmurare : & cum fiepe fluvios comparàrem cum fe ipfis,
a 2 magnum
1