U RUMPHIA.
I l 1 1
M # . J
Cycas circinalis Linn. Far. javana Miq. Monogr. Cycad. p. 28. tab. 1. fig. T (ovarium), tab. 2.
fig. E * (spadix femineus).
Cycas frondibus pinnatis circinalibus, foliolis linearibus plants Linn. Sijst. nat. ed. IL p . 1658. Ejusd.
Mat. Med.p. 224.
Cycas frondibus pennatis, foliolis lineari-lanceolatis, petiolis spinosis (ut in sequentibus, exclusis
plerisque citatis . quæ C. revolutam Thünb. spectant !). Linn. Hort. Cliff, p . 482. Ejusd. Flor.
Zeyl. n° 595. Van R oven Hort. Lugd. Bat. p . 5.
Palma indica can dice in annulos protubérantes distincto, fructu Pruniformi Ra j. Hist. Plant. / / .
p . 1560 (sed excl. arbore in Japonife insulis Roukiou et Lequas crescente!)
Todda-panna Rheed Hort. Mal. I I I . p . 9. tab. 1 5 -2 i .
Arbor fructu Anancs (lege Ananas) ex caudice emergente, nucleis turgenle C. Bauh. Pin. p . 511. IX .
Sajor kalâpa (i. e. Olus Palmæ Coci) Malaicè; Pakkis hadjie s. Pakkis.saadjie (i. e. filix sacerdotum)
Javanicè; Paku hadji (i. e. filix religiosa v. sacerdotum), aut Paku badak (i. e. filix rhinocerotis)
Sundaicè; Madu Cingalensium ; Todda-panna v. Mouta-panna aut Indu Malabariensium ; Andexa
motha-panna Braminorum in Malabariâ: Patubo v. Pitogo v. Bitogo Tagalensium in Philippinis.
Habit. In Archipelago indico in viciniâ litorum, proesertim in saxosis calcareis centum et amplius pedes supra maris æquor, nec
non latissime per Asiam tropicam vicinasque insulas dispersa, seilicet a Zeylaniâ inde per Archipelagum Sundæ, Moluccas,
Novam Guineam, septentrioüem versus usque ultra Philippinas, ad meridiem ad Timor usque et,. ut«probabile, ad partem
tropicam Novæ-Hollandioe, nec non et insulam Màdagascariam et Africæ oram orientalem passim incolens, sed in terris adeo
inter se distantibus varié coeli temperie solique naturâ ac maxime cùlturâ satis varians. Löureiro Flor. Cochinch, p. 777
etiam Cycadem revolutam Thünb. , longo abhinc tempore ex insulis Likiu Sinæet Japoniæ importatam, et Cycademincnnem,
a se descriptam, pro diversis Speciebus non habendas censet ; sed Rob. Brown V. 111. in Prodr. Flor. Nov. Holl. p. 347
hæc animadvertit : « Sub nomine Cycadis circinalis plures species procul dubio confusæ, e vivis solummodo extricandæ.
« Duæ in Indiâ Orientali proveniunt, quarum altera Cycas circinalis vera, ex synonymo Rheedii et icône médita
„ zeylanicâ Hermanni ; altera a planta Madagascariensi D. Du Petit-Thouars vix diversa; a priori duæ sequentes Novæ
» Hollandiæ u t distinctæspecies dubiè proponuntur : i . G. media;pinnis acutissimis subacuminatis planiusculis margine
» levissimè recurvis : infimis abbreviatis spinuliformïbus, rafehi anticè extra medium plané, spadicibus femineis
„ 2 - 6-floris : apice frondoso dentâto acumën subulatum superante, ovariis glabris, drupis ovalibus obsoletè angulatis
„ (nimis affinis C. circinali).— 2. C. angulata: pinnis muticis suprà concaviusculis : infimis abbreviatis spinuliformibus,
» rachi fere ad apicem ancipiti, stipite tetragono, spadicibus femineis 6-10-floris: acumine subülato apicem frondosum
» dentatum superante, ovariis glabris, squamulis masculis basi attenuatis : apice sterili breviore. » — Has Diagnoses
V. 111. Rob. Brown plantarum, quas ipse dubias censet Species, iisdem verbis retuli, partim quia inde intelligitur, quibus
ipse partibus maxime pretium ad discêmendas Species tribuérit, partim quod in quibusdam rebus magni momenti cum
characteribus a V. Cl. Miquel in MonographiA Cycadearump. 26 exhibitisnon congruunt, quod eo minoris est faciendum,
quia V. Cl. Miquel illas plantas neque vivas neque siccato statu unquam vidit, sed in judicando tabulis pictis confisus
est. Tabulas illas manu solertissimâ summi artificis F. Bauer delineatas magni esse pretii non negamus ; attamen neque
rerum ipsarum compensant autopsiam, et facile nimis erroribus ansam præbent. Itaque ego non dècerno, utrum Varie-
tates C. circinalis, an peculiares Species sint habendæ, quum eas explorandi nulla mihi fiierit facultas. IHud vero statucrc
mihi posse videor, quod investigationibus meis sum edoctus, formam petioli et rhacheos non satis proprium discriminis
præbere characterem, quum minime constans sit et in eâ gradatio quædam ex unâ in alteram sæpius indicarr queat ; in
Javâ ipsâ C. circinalis in solo calcareo spontc crescentis, ubi transplantatur, insignem frondes multo minore evolütionc
mutationem pati, ut adeo eas stirpes diversas putes; tum spadicum femineorum, proesertim .plahtæ cultæ, admodum
variam esse longitudinem, formam apicis foliacei et fructuum numerum ; denique in eâdem stirpe summum spadicis
feminei acumen longitudine Variare, quippe quod sensim in partem foliaceam transeat neque certo sit limitatum, quo
minna est pretium characteris inde petiti. Quodsi stirps ilia in eâdèm regione mutato solo ad degenerationem est pro-
clivis, quanto majores earn mutationes in longinquis terris diversâ coeli temperie, alieno solo et omnino alià rerumnaturâ
subire par est ! Itaque Species supra memoralæ e plagis tropicis Novæ Hollandiæ non minus dubiæ mihi videntur, quam
aliæ quædam jam prius aut nuper a nonnullis auctoribus propositæ, quas ego pötius tanquam Varictàtes C. circinali
Linn. et C. revblutæ Thünb. subjungere vellem. Quædam de iis referre libet. Ad C. circinalem, proeter C. medici/ni et
C. angulatam RobI Br., et hæ referendæ videntur :
•j. C. Thuarsii Rob. Br. : spadicibus femineis in utroque margine 1 - 4 - floris, apice foliaceo crenulato ; fructibus obovoidco-
globosis; nucleo substantial copiosæ fungoso-furfuraceoe immerso Rob. Br. Prodr. Flor. Nov. Holl. p. 347 in Obs.
Gaudich. in Frbycin. Voyage Part. bot. p. 434. 6. — C. madagascariensis Miq. Comment, phytogr. p. 127 et Monogr.
Cycad. p . 32. 40. — C. celebica Miq. Comment, phytogr. p. 126 et Monogr. Cycad. p. 31. 7 (excl. leones laud. Herb.
Amb., ad Var. pectinatam Hamilt. referendæ (1) ! ), — C. circinalis Du Petit-Thouars Hist. Végêt. iles de France,
(i) Figuras, quas Rbmphius ex Commentant) Gubernatoris Robebti Padtbmjggb depingendas euraverat, proeter sectiont fructus ill tab 22
CYCAS. iß
Réunion ei Madagasc. p. 1. tab. I et II. Rich. Conif. et Cycad. p. 187. tab. 24-26 (excl. Synon. Hort. Mal. ! ). Hook.
Bot. Mag. n° 2827. fig. 1 et 2. — Lagogo et Patuku in borcali Celebes parte Rumpii. Herb. Âmb. I. p. 87 et 88. tab. 22. B
(sectio fructus,transvcrsalis). — Samble Madagascariensium ; Lagogo feminea, et Patuku mascüla stirps in parte borcali
insulæ Celebes;*^ Habit. In Madagascarià, in orâ .Africæ orientali, in multis regiönibus Indiæ orientalis, veluti in orientali
orâ Sumatræ,jn Moluccis, Celebes, cct., non aliter ac sequentes culturä orta.
2. C. pectinata Hamilt. : spadicibus femineis in utroque margine vulgo 2 -3 -floris, apice foliaceo pectihato-sèrrato ; fructibus
obovoideo-globosis ; nucleo substantiæ copiosæ fungoso-furfuraccæ immerso Hamilt. Comment. Herb. Âmb. in
Transact, o f the Werner. Soc. . . . .' . ; . — Hensch. Clav: Herb. Amb. p. 140. — C. Rumphii Miq. in Bullet,
scienc. phys. et nat. de Neerl. p. 43. Ejusd. Comment, phytogr. p. 120. Ejusd. Monogr. Cycad. p. 29. 5. — C. Rumphii
Var. Timorensis Miq. Comment, phytogr. p. 123 et Ejusd. Monogr. Cycad. p. 30.— C. glauca Hort, et Miq. Comment,
phytogr. p. 127 ct Ejusd. Monogr. Cycad. p. 30. 6. — C. circinalis Linn. Amxen. Acad. IV. p. 119 ct plerorumquc
Auctt., sed tantummodo quoad citât. Herb. Amb.! Houtt. Nat. Hist. II. 1. p. 299. tab. 3. fig. 5 et 4 (ut in sequentibus.
excl. omnibus citatis, proeter Herb. Amb.!) Van Wurmb in Verband. Bat. Genootsch. (1781) III. p. 411. Lam. Illustr.
tab. 891. a. f. Hook. Bot. Mag. n° 2826. Gaüdich. in* Freycin. Voyage Part. bot. p,. .434 in nota (stirps ex insulis
Vaigiou et Pisang). — Roxfi. Flor. Ind. I I I . p. 744. 1. (excl. Synon. Lour. Flor. Cochinch.!) — OluS Calappoides
Rumpu. Herb. Amb. I .p . 86. tab. 20 (M. S. habet : « Ananassa sive primus fructus quam profert » ), tab. 21 (inM. S.
additur : « Olus Calappoides s. Sajor Calappa cum Ananassà suâ in Amboinâ. Hæc arbor tenera, trunco 3 pcd. alto,
cum duabus plantulis Polypodii in trunco, Ananassà 1 a ped. altâ), tab. 22 (in M. S. « Olus Calappoides foemina. Sajor
Calappa parampuan in Amboinâ.» Attamen fructus disscctus, qui sub B depingitur, ex imagine ineditâ ejus, quem
Celebenses Lagogo appellant, desumtus est!), tab. 23 (in M. S. « Olus Calappoides mas. Sajor Calappa lacki lacki. ») —
Arbor fanmfcia Clus. Exot. lib. I. p. 3. — Sajçr Kalâpa v. Sajor radja Malaicè ; Pakkis hadjie s. Paku hadjè aut
Paku bàdak Malaicè et Sundaicè; Utta niwel s. Utta nuer Amboinicè*; Djudjaru s. Madjong uiu, aut Pitsjo apud Terna-
tenses. — Habit, locis cultis Javæ, Maduræ, proesertim in compluribus insulis Moluccis. Ilujus maxime frondes plane
novæ olus suppeditant asparago simile, rhachibus paulisper tostis, decorticatis, tumque decoctis, et similiter e foliolis
novellis coctis puis dulcis paratur. Fructus maturi, etsi minoris fiunt, alimentum præbent, postquam ante dccocti aut
dies aliquot aquâ macerati fuerunt, ut prineipium quoddam acre et araarum, quod iis continetur, cxpellatur. Dcindc in
sole aut fumo siccati et contusi aut separatim aut cum oryzâ eduntur. Hoc nisi fiat, noccntes sunt ct graves diarrhoeas
cfïiciunt. Neque tarnen accepi, e fructu vel trunco hujus aut alius cujusquam Vàrietatis in Archipelago Indico Sagum
parari, quâ d ere in Capite vicesimo secundo hujus libri diximus. Succus mucilaginosus recens, qui e trunco exsudât et
in aëre indurescens Gummi Tragacanti satis est similis, gaudet sapore nonnihil insipido ct specie cataplasmatis externe
applicatus ulcéra pertinacissiiha cito et nullo dolore ad suppurationem adducit. Cëterum transitus minime inccrtus ab hac
ad superiorem Varietatem apparct.
3. C. undidata Desf. : frondium segmentis angustioribus membranaceis undulatis Desf. Cat. Hort. Reg. Par. Gaudich. in
Freycin. Voyage Part. bot. p. 434.8. — C. circinalis Var. angustifolia Miq. Comment, phytogr. p. 119. — C. Wallichii
Miq. Monogr. Cycad. p. 32 9.
Ut Cycas circinalis Linn. , meà quidem sententiâ, plures complectitur Varietatcs, quarum maxime insignes modo enumeravimus,
C. revolutoe Thünb. idem accidit; quæ quum in Hort. Mal. et ab antiquioribus auctoribus, quin ab ipso Linneo cum
Cycade Indicé s. C. circinali confundatur, jam Rumphius noster Herb. Amb. I .p . 90 diserte monuit eas inter se esse
diversas, itaque hanc Speciem nomine Arboris Calappoidis sinensis descripsit. Character specificus hic est : C. revolula
Thünb. : caudice subannulato squamoso; frondium segmentis patentibus lanceolato-linearibus spinescenti - acuminatis
rectiusculis v. incurvis margine subrëvolutis ; spadicibus femineis in utroque margine 2 -4 floris, apice foliaceo inæquali-
palmati secto ; ovariis tomentosis ; fructibus turbinato-globosis Thünb. Flor. Jap. p. 229. Ait. Horl-Kexo. III. p. 475. Lam.
Enc. bot. I I. p. 232, 2. Giseke Prael. in Linn. Ord. nat. tab. 7 (spadix femineus). Smith in Trans. Linn. soc.- VI. p. 512.
tab. 29-30. Willd. Spec. Plant. IV. 2. p. 844. 2. Pers. Syn. Plant. II. p.. 651. 2. Spr. Syst. Veg. III. p. 907. 4.
Gaudich. in Freycin. Voyage Part. bot. p. 433. 2. Hook. Bot. Mag. n° -2965-2964. Roxb. Flor. Ind. III. p. 746. 2. Miq.
in Bullet, scienc. phys. et nat. en Neerl. p. 84. Ejusd. Monogr. Cycad. p. 23. 1. tab. 1. fig. q-s (ovaria et ovulum). —
Arbor Calappoides sinensis Rumph. Herb. Amb. I. p. 90 et,92. tab. 24 (frons). Houtt. Nat Hist. II. 1. p. 304 (excl. ut
omnibus sequentibus Synonymis Todda-panna Hort. AIal. !). — Cycas frondibus pennatis, foliolis lineari-lanceolatis,
petiolis spinosis Linn. Hort. Cliff, p. 482 (excl. ut in sequentibus Synon. Raj. et Rheed!). Van Royen Hort. Lugd. Bat.
p. 5.—ArborZagoe Amboinensis Seba Thés. I. p. 59. tab. 23./tÿ. 1.—Tessio, vulgo Sotits et Sodetz Kaempf. Amoen. exot.
p. 897 (excl. Species Amboinensis ct quæ dicitur Jagerboom et Todda-panna Hort. Mal.!). — Palma Japonica,
spinosis pediculis, Polypodii folio IIerm. Parad. Bat. Prodr. p. 561. Boerh. Ind. Hort. Lugd. Bat. 2° p. 170. —Palma
farinifera Japonica, Sotitsou Japonensibus Breyn. Prod. 2. p. 8. Pluk. Almag. p. 276 (excl. Todda-panna Hort.
Mal. ! ). — Palma prunifera Japonica Herm. Cat. Hort. Lugd. Bat. p. 472. — Palma vîhifera Belgarum Breyn.
Prodr. i .p . 43. —Arbor, Palmæ figura, Japonica mirabilis Bontii ibid. — Fân tsiâo apud Sinenses, aut dialecto
Japonicâ Fan seo, i. e. Cycas exotica, etiam Thié schu, aut Japonice Tètseo v. Tesseo (unde apud Thunberg Tessio), i. c.
sub It indicatam omisit J. Boruannus, quod olim V. CI.Miqubl monui. Referunt arborem ruasculam ct femineam cum spadicc fructigero separate,
sed ob monstrositatem prorsus improbandm. Omnes reliqutc dclineationes, quibus editor cst usus, eandem Speciem sivc Varietatem Cycadis ex
AmboinS spectant, licet diversissimse inter se vidcanlur. Hujus autem diversitatis causam non dillicilem invenlu puto : manifesto enim, prater
diversam stirpis rotatem, in majori minorive del incatorum peri tin est posita. Solertior autem manus apparet in dclineatione tab. 22 et 23, quam
duarum pracedentium, quod comparalionc Manuscripti magis etiam perspicuum.