i?
579 PALMAE : GEOGRAPHIA. 5 8 0
generum diversorum specierumqiie iiovarum in reliquis rlitionibus
deücieiitiiim numeras maximiis esstat, ulii Pnlmae qnávis
magnitudine ab allissimis usque ad acaules inveniuntur, ubi
species aliae alias propter terreni conditiones alienas removent
et earum locos occupant, ita ut liae in silvìs inundatis, illae
in siccioribus, aliae (et saepe affiues) in campestribiis crescant.
Pleraeque Palmae silvas altas dicotyledoneas et quidem sicciores
inhabitant in Ms saepius sub umbris gufisi occnltae et Immiles
quam inter arborum excelsarum gregem inixtae; sparsae
inter alias arbores crescimt, paucae tantum in hac ditione (ut
3J:nuritia flexuosa et Allalearum species nonnullae vix satis
cognitae) in nemora propria Dicotyledoneas excludentia consociatae
sunt. Maimlia Jlexuosa inter reliquas Palmas fere
celeberrima censeri potest, quippe quae totam ditionem aequatorialem
ab Oceano Atlantico usque ad Aiidium pedes et 600 ad
900 m. altitiidinein siMs suis vel nemoiibus adornet et Intlis,
ut ita dicanms, quasi arbor Titae sit et ad pliysiognomiam tantum
conferat. Quam sit communis in liac totá ditione, d.
SPRUOE praeter alios tradidit (Palm. amaz. 77), qiii earn aeque
late propagatane in regiouibus littoralibus ac secus ilumina Soliraòes
et Orinoco et in regiouibus subandinis observavit; ad
ostium fluvii Amazonuni in insularuni depressarum et saepe
aestu inundatarum littoribus abundat et lacus spongiosas clrcumdat;
in cursn medio et superiore fluminis magni ripas bumiliores
obtegit et quasi per series ordinata observatur, cum ad
ostia iifBuentium niinoruni latins se extendat et nemora formet;
Mauritiae terrenum paludosum semper cum iindis connectitur,
et libi terrae supei-ficies unum modo vel duo pedes altius supra
aestum fluvii erigitur, aliae arbores vel dicotyledoneae vel palmares
ad „terram fii'mam" pertinentes surginit. Oroxyhoma Cavana
in Mmrìliae nostrae locum regiones maxime boreales
inter Rio SolimSes et Orinoco siipplet solo arenoso, sed solo
pingui etiara Maur'iiia abundat, quae ab incolis sibi ipsi
aquam in quftvis humo contrahere dicitur.
Plures aliae Palmae excelsae et insignes per totam Brasiliam
aequatorialem ñ-equentissimae et multum ad ejus pliysiognomiam
contribuentes commemoratioiie dignae sunt, prae reliquis
Omocarpus Balaua et Bacala, Aflalea speciosa, Maxi-miliana
regia, Iriarlea exorrhim, et prope vicos ubique culta
G^dlielma speciosa. Oonocarpus Bataua praecipiie in silvis
mediae vallis circum ostium íluminis Rio Negro excellit caudice
plerumque octoginta pedes alto, vaginis adolescentinm in
fibras spinosas dissolutis, foliis incredibili longitudine, spadicibus
fructiferi's gravioribus quam ut vir unum aiiferre possit;
vaginae spinosae ab incolis „Barba de B a t a n á " dictae caudici
habitum singularem praebent. Aeque altera Palma in silvis
tam frequens quam insignis, Maximiliana regia, juventute
caudicis „barbara" vagiuarum genere traditur (SPUUCE in Hook..
Jourii. of Bot. "V. 1853. 190). Inter J m r / m radicibus aereis
insignes una'tantum, I. exorrhisa, late per totam Brasillam
aequatorialem dispersa est, nobilissima Palma segmentorum
formà insolita procul inter reliquas arbores egregia; contra
Guilielma spadicibus fructiferis oculos peregri natoris advertit,
cura drupae crassae colore pure coccineo spadici validissimo
dense iusidentes inter folia micent et adspectum inter multa
vegetabilia pulcherrimum praebeant, Multae aliae species ivltae
et superbae cum his descriptis consociatae vastara banc sil varum
aequatorialium ditionem implent, cum quibus minores consociantiir;
Astroearya saepe insigni pulchritudine sunt, et inter species
multas „Najades" frequentiti, excellit A. Jauari dumeta impenetrabilia
fornians in iiisiilis lluvii nnigni et secus ripas ¿iffluentium
nsque ad regiones andinas; Bacírides \únrimiiQ. locis
inundatis secundum tluvios prosperant, Palmae incolis inliospitales
aculéis horridae, cum quibus reliqua genera magna Palmarum
minoriim brtisiliensium, Geonoma et Besmoncus, unita crescnnt,
Besmmci ñagellornm ope saepe altissime in arbores adscendoutes
vel ad eas in virgaltis inclinati. Nova genera eodeur
habitu caudicis exstant, Lephlocanjum et Leop)olM)úa-, quorum
species singulae (Lepid. terme et Lcop. piilclira) per totam ditionem
Amazoniciim se extendnut, et etiam in Piilmis fere aciiulibus
vel rite acaulibus novae formae inaudita magnitudine et
comae concinnae eximiíl pulchritudine inveniuntur, praecipue
OrUgniae (0. Lydiae et racemosa) inter Atlnleas sparsae candice
spurio e vaginis foliorum ingentinm convointis constante,
et Altalea sjìecfabilis folia rosnlae imnianis instar supra terram
horizontivliter vol parum erecta expandens.
I n hoc chai'actere vallis Amazonum phj'siognomico generali
diversitates — et ne hae quidem graves — generum vel
specierum distinctarum vicissitudine in regionibus orientalibus,
mediis et occidentalibus efficiiintur. Ad ostia fluvii Amazonum
diversitas sat magna adest, cum pleraeque species ab Andibiis
late oricntem versus progressae limites orientales suos inter
Ilumina Tapajoz et Xing« cum fluvio Amazonum conñuentia
habeant. Sed non solum multae species occidentales, imrao genera,
desiderantur, efiara novae adsunt buie ditioni propriae
egregio adspectu: Raphia vinifera var. taedigera Ínsulas et ripas
circa ostia sub aestuum accessn et recessu sitas incolit neque in
interiora invadit, Palma candice qiiidem humili sed eo crassiore
et comíi altissime adscendente, ita ut ci. WALLACE merito afferat,
folia RapUae ingentia fortasse maxima in toto regno
vegetabili esse.
Praeter haue alia Palma eximio adspectu foliis ingentibus
integris in his regionibus fere solum invenitur, Manicaria saccifera,
cujus quidem varietatera ci. TRAIL etiam a litore longe remotam
detexit; et his vides associatas praeter Mauñliam supra
commemoratara Elaeidem giiineensem et Acrocomiam- sclerocar-
2xm. At in recessu interiore occidentali Brasiliae prope fines
Oolumbiae et Yenezuelae etiam eorura generum, quae jam per
totam ditionem Amazonicam vulgata esse descripsimus, novae
et insignes species exstant characterem silvarum physiognomicum
omnino mutantes: Iriartea ventricosa exsurgit caudice superne
infiato, pulcherrima totius generis species in Plora Brasiliensi
et affini, frequentissima in tractu Andiiim orientalium,
ubi usqne ad altitudinem IGOO m. supra mare adscendit et in
hac ditione inlerdum montes minores omnino ut sola arbor obtegit
(SPRUCE, Palm. amaz. 74). Praeterea hic abundant Leopoldiniae,
saepe minores quidem Palmae; sed una, L. Pinssaba,
communis in paludibns vel terrenis spongioso-inundatis ad ripas
fiuminum et rivulorum aqua nigrà, caudice inter fibras spinosas
omnino occulto et quasi depresso-colunniari valde egregia est et
hujus ditionis origitiem exhibet. Eis associantur illorum generum
species decorae, quorum liiniteni orientalem haud procul ab
Andis decurrere antea descripsimus, Ca/ohlnsliis, Martinesia,
Cidgpironoma, Moren ia et Kant hin. Diiuuio.
J l i
581 PALMAE: TJSIJS. 582
D E PALMARUM IN BRASILIA USTI.
De usurpationibus maxime variis caudicis, folii, spadicis
fructuumque palmarium jam multa ab omnibus peregrinatoribus
Europaeis in regiones intratropicas et praesertim aequatoriales
utriusque orbis inunigrantibus ti-adita sunt; ubicunque terrarum
in regionibus Palmas majore copiá procreantibus hae indigenis
utilissimae sunt, cum onines fere partes usui domestico
largiantur. Etiam colonis Europaeis ob usum varium magni
aestimantur, culturà dignae apparent et res multas ofienmt
in commercio generali locum non infimum tenentes.
Breviter coraprehendamus, quae de Palniarum usu apud
Indos brasilienses vel colonos simili modo vitam degentes innotuerunt,
de rebus singulis ad partem operis nostri antecedentem
descriptivam remitientes, in quá ad calcem descriptionis
usus speciaUs adumbratus est. Per omnem BrasiUam
Palmae ab indigenis miram in modum applicantur, qui casas
viles ex eis aedificant, vestimenta, arma, supellectñes ex eisdein
fabricant, foliis et praesertim fructibus pro cibo ntuntur,
denique e speciebus quibusdam vinum praeparant spadicum
adolescentinm resectorum succuin copiose effluentem et saccharo
scatentera in vasis colligentes enmque fermentationi spontaneae
subjicientes.
Sed cum in Brasilia centrali, praesertim montana editiore,
Palmae majores rarescant, ibi usus tam nuiìtiplex quam
in ditionibus occideutalibus et aequatorialibus non invenitur,
quamquam etiam in illà regione nulla fere Palma siue utilitate
sit; Cocorum folia adolescentia vix se explican
tia co età indigenae pro olere edunt; Coci coronatae
( ü r u c u r í vel Coqueiro-cabegudo Bras.) in silvis „Catinga"
dictis sub coelo ut ita dicamus hiemali torrido interdum
unicae plantae excelsae sempervirentis lignum in frag--
menta rasum amylo repletum in panera vilem commiscent;
ex foliorum seg-mentis fissis et aeque ex vaginis spathisque
fibrosis canistra et vestimenta nectunt. Usurpationes
autem multo magis multiplices de Indis vallera Amazonura
incolentibiis traditae sunt, quorum vita ita cum Palrais quibusdam
cohaeret, ut earum defectus Indos damno ii-repai-abili
afficiat. Paucae tantum Palmae in usum certum verti nequeunt,
e. gr. Baetrìdes pluriraae, Lepidocarna, Geonomae minores, et
Astroearya nonnulla, cum etiam aliae Astrocaryi species folia
pro fibris, spadices et drupas sapidas praebeant. Mauritia
vinifera (Buriti Bras.), vulgatissima per hanc regionem Palma,
etiam ntilitate inter reliquas .Palmas excellit; in caudicibus
Indi dum fiumina increscunt vitara degunt, e foliis vestimenta
connectunt, spadices eis cibura et potura largiuntur. Multae
sunt, quarum folla in casis tegendis vel urabraculis, fiabellis
cet. connectendis consurauntur: optimara materiem Manicaria
Baccifera (Bussu Bras.) praebet, cujus praeterea spatha et
ipsa cuculliim vel alia tegumenta donat; sed cum haec Palma
vix in regionibus littoralibus satis abundet, incolae saepius
aliis et quidem magis vulgaribus Palmis ntuntur, praecipue
Geonomae speciebus folia magna in segmenta panca latissima
divisa vel etiara biloba gerentibus, dein Inarteae (Paxiuba
Bras.) segmentis latissime deltoideis, et Aitaleae com^itae
( P i n dob a Bras.) aliaruinque ejusdem generis specierum.
CI. SPRUCE in ilumine Trombetas profectus enarrat (in Hoo-
Palm.
KBR, Journ. of Bot. 1850. II. 202), quomodo indigeuae foliis
Attaleanmi acauUum utantur in tectoriis casarum vel puppium
„Tolda" dictis construendis ; segmenta primi lateris
supra spatia segmeutorum alterius lateris circumfiectunt, ita
ut laminara quasi integi-am dimidiatam habeant, deinde folia
plura ita praeparata inter se conjungunt et per crucera connectunt,
quo raodo tectoriuin firniura pluviae impenetrabile
evadit. Etiam umbracula simili modo construunt, et saepe
praeter segmenta tenacia petioli in lacinias perangustas superficiales
fissi fibras corticales cum epidermide applicant,
e, gr. Baphiae taedigcì-ae, vel etiam Mauritiem-wn (quippe
quarum petiolus teres intus spongioso-moUis ad talera usura
idoneus est), rarius Euto-pae cet. Fibras ad retia contorquenda
et sirailes usus in quAvis fere Palma iuveniunt variá quidem
firmitate, et ex eisdera vestimenta connectunt, trabes aeque
palmares pro tuguriis erigendis funibus palmaribus complicant,
et etiara ex caudicibus Palraaruni quarundara navícula perangusta
et tubos aquam conducentes fabricant. Vix adjiciendum
est, quot fructuum, sen baccarum seu druparnm, pulpam
suavera, crudam vel decoctara coraedant, quot alios cibos ex
Palmis conficiant, quarum nonnullae etiara remedia contra
morbos cet. praebent=^).
Denique ex drupai-ura nonnullarura putainine osseo incrassato
(praesertim Aitaleae, Coci, Astrocaryi) pocula, armoruin
partículas, catellas seu alias res ornamento inservientes
magna cum habilitate efi-orant, - CI. WALLACE, qui usum
Palmarum in valle Amazonura optirae observabat, pellucide
eum ínter Indos ad fliunen Rio Negro habitantes depinxit
in exemplo casarum a se visarum (Palm-trees of the Amazon.
9—11): Leopoldinia pidclira trabeculas tngurii leviores supra
lignum arborum dicotyledonearnm impositas dedit; tectorinm
e foliis Mauriiiae Carana constat, porta ex frustis duris Martcae
caudicis; jaculura illud hamatum ad pisces magnos capiendos,
quod conspicis in tngurii ángulo, ex Iriarteae ventncosae
ligno lugro excisum est, hic tubus ligueiis ex Iriarteae
seiigerae caudice, sagittae venenatae ad tubum illuin pertinentes
ex spinis Oenocarpi Bataua factae sunt, hoc instrumentum
musicale ex Palmae ligno et fibris alius speciei compositilra
est, tegmenta et canistra e foliis subtiliter fissis connexa sunt,
arcus nervus ex aliis fibris palmaribus tenacissimis contortus
est, ex aliis rete et linea piscatoria (praecipue Mauntiae flexìiosae
et Astrocaryi vulgaris) cum harpagone piscatorio ex
spinis Palraaruni; ornamenta e cortice et putamine Palraarura
Constant. Pructus illi in canistro Guilielmae sunt, hic potus
in poculo Euterpae oleraceae, hoc oleum Astrocaryi, et tubus
longus ille accurate plexus pulpam „Maudioccae" continens
ex Desmond cortice constat, qui solus succo venenoso resistere
potest. —
Coloni europaei non tot quidem usus ex Palmis convertunt
quot Indiani, sed edam illis Palraarura farailia utilissima
est, et multas res ex eis provenientes mercatores colligunt.
Primum enumeramus oleum, quod ex serainibus et etiam druparnm
plurium sarcocarpio abunde expiimendum est, in Brasilia
imprimis ex Astrocaryi vidgaris drupis, deiii Aeroconiiae
sclerocarpae, Guilielmae speciosae, Oenocarpi Bacaba et Bataua;
*) Cr. M.Í.RTIÜS, Syst. uiat. incd. Veg. Bras. p. 15 sqc^.
76
• f
m