
A
Confab*
ftantiale.
Subftantia
Cmilc.
SozomentHifloria C O N S t § ® jj T i V S.
veibo, Confobftantiali,'eriam.Subftantia fimile abroga-
ueratjcaufam fimulauit fuæ doélrinæ, qubd videlicet epi-
fcopiOécidennseidcrhfuffragati efient. Ofius enim cum
quibufdam alijs ibi epifcopis,quo Valentis, Vrfacij & Ger
rfianij pertinax coritentio tolleretur, vi quidem compul
fos,SirmijV vtante diximus, conceffit, vt voces Confub-
ftantia! is, & Subftantia fimiiis, minime à quoquam pro-
ferreficur., tüm qubd in fan&is literis neutiquam reperi-
rentur rturn quod fubftan tia Dei curipfc indagare, horai-
num captujn longè^fopérarer. Pdïlquam autem literas
Ofijhacderefcriptas, vtiyolebant, confecuti font, epi-
ftolam Valenti, Vrfàçio & Germanio miferu nt,illisque e-
gerunt gracias : atque caufam, cur epifcppi Oecidentis ad,
rèâè de fide fèntiendu dedu&iefïènt^ipfis âttribuerunt.
Û v * v
Eudoxia res noua moliente fitter £ ad epifcopos,yt earn réprimèrent,
àGeorgioLaodicenftepifcopofcriptafunt: & demtftis An- V
cj/ra ad Conftantium legatis.
C A P V T X I I .
X 7 Bi veto Eudoxius res nouas ad hune modum'fiioliri
M i
B I
VidtNic.
Ttiood.l.z.
i. as,
Soer. -fi, -If11
coepit, complures ecclefiae Antiochene, qui eiad-
Bar. anno uerfarenrur, indecic&i funt: qui cum literis Georgij epi-
iyfM.77. i fCOpELapdicea:, Ancytam, quod elVoppidum Galatite,te-
Bafiwfco $ a eppeefterunt. Nam Bafiliusforterortunaeodem tem-
uocatise- pore ad ecclefiam, quam edificauerar, confecraudaraco-
pucopis ec plures epifeopps fuse e cclelie fini ti m os couocaiierat, qui-
clqfiam*- buslite^.Georgijtradidit,qua;itaiehabent:
confccrar.' ' ^ r \.
D o m i n i s H o n o r a t i s s im t s , .Ma c e d o n io ,
Bafilio & CecrOpio Georgius in Domino S .
Gcorgti
Laodicen.
epiic.literç.
Sslpiftopo
; rum lega
tio ad lnv
pcratorc.
3 Afphalius
presbyter Ki pÄ-'
rit a- -
Imp. I
Naufragium fidei quod ab Aetiofattumefl, vniuerfam penèAn
tiochiam occupante. Nam Eudoxius difcipulos execrabilis Aetij, qui
BVdoxitu, mnà nobis m'xftus, advos venit : nequequifqUam fie
putet. Ab eoenim longeabfunm,vt eiufmodihominibusfaue-
revelimus, Qubdfipratercotera,ijlttdpraterea comminifcuntur;
cirtèperjpicuum eft, eos in Deum Opt. Max.fdlfo ementitos efte. At
ecquaresfunt,àquibusfefuafponteabftineantiüi, qui domtnandi
Ubtdineqecenfi, etui tat es inuadere, & velut transfuge, ex vnd& a-
hadeuolare, omnes demqtierecejfus aclatebraspotentia &faculta-
turn augendarum Jitidio rimari non cejfant 3 Eama eft praterea,a-
pud hos ejfe prafttgiatores quofdam & fophiftas, quos ne nominate
quidem fas eft x offictnam plane malefic am,& maxime impiam.O-
mnino certè & vos ipfi horum confpirationem perfticitis x omnino
etiam exyerbisipfius bar efts,turn eius authorem agnofcitisytumxate-
rosqui adeandem bareftmpropdgandam operam ac ftudtum 'ionfe-
runt: aquibm boevnum duntaxatlaboratur, vtpopulumfui erro-
ris contagtoneinficiant. Cateritih veter atom iftfê r audactaado-
mniaprote&iyiamtalequiddam apudquofdam iuuemliteriattita-
runt', quod msftmmeorum ardinatione, qua ipfi fe mintftros eccle-
fiaordinarmt, latati. lftaquidem ab iüis decantantur, qui talia
paftim iattarefolent. Veriim res neque omnino ttafe babet, neque
propeadtd quidem accedit. Qutnreuocate qilifo in memoriam ver-
bapnma,qua turn babebantur, cum de fide dehberatum eft: quibus
quidem demonftrabatur,SeruatoremnoftrumfiltumT)eifubftantta
patriftnnlemejfe. A t verbgenerofi ifti, ea qua temereftbifuccurrunt,
de Deo eftutientes, tbtmpietatisprocejferunt, vti cum res dveritate
aliénas ipfi after ant, turn eafdem altos docere molt antur. In quorum
tdput licet banc impiqatem tandem reedfuram credamue : tarnen
interim placet eos à conuentibus euleftafticis, & communi popult
congreftu prohiber e. E tenmin prafentia Hits eapradicerecogor, qua
brem poft, nifi arabieiftafe temperent ,funtprofeftb fübituti. Qui
quidem (nam quid eft quod non tentent, qub maluhocadaugeartti)
improbifiimos homines tdnquam exmanddto in vnum cogunt, hoscu
errorumfctlicetduces,qui venerandum facerdotum babitum adulterant,
in c 1er uni afenbunt : perinde acfiipfis liceret agere&férreo-
mma. Atqui quit eft interviuos mimer at us, qui tftos pofttt ferre ?
qui quidem vrbesmpietate referciunt ,fuditt fuperbiam vi occultare
f^ E [
ptiocfie.
«ÖS epii
Inambitjj]
fos & ra|
nouanim
cupidos
ipifcopoi
funtàvobis honoris eccj0 efticigrädibtudtmoti,dd{eafcitos, in d t- fttudent: dtquehocvnumipfisïoluptatift,nimirum vtbonuperpe-
rumafribtv. &tpfum Aettumharettcum habet ineorum numéro, tubmuideant. Ac deftnat tandem malttiofa hareticorum conjpira-
quosfummo honore p e r fyu i^ ^Q w w fa bm m t e b u ic tarn iUußri j tio dtuinis epifcoporutn fedtbus tnftdm tendere. îamièmpus eft , vt
ciuitati,ne emnaufragiototusorbisterrarumetiameuertatur.At- i ventatisalumminlucemprodeant: hic^ ventant in medium, qui
que vos, quiiamfitisin vnum coacti, vn'a cum coter ts qui ad vosfor- j domtiilijs acfedibus rehttis aufugerunt,metitq3 tarn pndem tmplica-
ttfint conuentun,fubfcriptiones ab alijs quoque epifcöpis exigtte y od , tifuerunt. Nam & horum fapientia explorâteperftetta eft i& n u l-
eumftnent , vti Eudoxius tum ipfum Aetutm eijciat ecclefiaAhtio- ja noua machtnationis ratio exeogitari poteft , qua lüos mptetate
chena, &difctpulos eius in clerum deleäos inde amandet. Quodfi queateximere. Bonorum officium eft, fidepatrum viuere, baqcque,
pergat cufo Aetiofiltum patridtßimilem vocart, & hoi qui tftud d i- v t dtäumfft, adaugere, neque vitra curtose inquirere. Cohortarer
cere audeant, illis qui contradicant, anteppnere,aäumeftpenitm,vt autèm ebs, qui licetferotx hoc erroru barathro fe éxemerint ,v t i af-
ante dixi de ecclefia Antiochtna. Ifta quidem lite re .Georgij feqtiantur huic deciftoni, quam epifcopihterarum fanftarumvalde
complexifont. Epifeopiautem Aricyræ con greg a ti,fim u l1pd’tttdepeeOpt.Max. apte&conuenienterfanctuerint. E x illo f$npmia-|
vt Eudoxijfidei innouande ftudium explorate perfpe&u quidem tempore haerefis Anomianorum, id eft, eorum î? tumhS'
erat, exdectetisdedo^rinafideiliterisproditis, qüævna qui filium parti dilfimilem aiTererent * inualuilTec, fn ifi
cum epifcöpis,in quorum congrèflum & coïloquiom An- Imperator ipfe epifcoporura Opera & diligentia intercef- * ‘ “
tiochiævenerat, fanciuiftet, rem Imperatori lignificant: fifiet. <4
,fîftulantâüealiqaamperiprouidcntiam,vtqu%ç.|ùitm.
SardicenüjSirmiano, alijsqj con'ciqjs décifà.rata ftabiliaq; ; qui txl*b.p. cap. go.
manerentrin quibus quidem cpncilijs confenfum eft, fi- j " 'f t
Quoi Sirmium cum verfiftet Conftantius,reuocatü denub Liberium
Romareftttuit: acFeltci; vtJimultumeo facerdotio
3gg| füngereiur, permit tit.
l iu m (u b ft a n t ia p a t r i l im i l e m e fie . D e l ig u n t u r a u t e m a d
l e g a t io n e m a p u d I m p e r a t o r e m o b e u n d a m jB a i il i u s i p le e -
p ife o p u s A n c y r e ,E u f t a t h iu s e p if e o p n s S e b a f t i e ,L e o n t i u s
C i z y c i e p i f e o p a s , & L e o n t iu s p r e fo y r e r e x T h a la .m e p o li
R e g i a . V t p r im u r a v e n i u n t a d a u la m Im p e r a t o r i s , o ff e n -
d u n t i b i A lp h a li u m , p r e i b y t e r u m A n t i o c h i * , h s l e f i s A c -
tij fa u t o r e m m a x im u m , q u i i a m r e s p r o q u i b u s v e n e r a t
c o n % c i f l e t : e f f c t q u e m o d o c u m J it e r is ^ q u a s a b I m p e -
r a t o r e a c c e p i f l e t , m d e d e c e f iu r u s . . C a e t e r u m h x r e f i p e r
l e g a t e s q u i A n c y r a v e n e r a n r ,in d ic a t a ,C o n jE t e n t iu s E u d o -
x fE m c o n d e m n a t r r e c i p i t d e n u b a b A f p h a ii o f o a m ,q u a m
e i d e d e r a t ,e p i ft o la m ,h a e c q u e i c r i b i c : v , ; ^
Cbnftantij Imperatoris epiftola,vt Eudoxius, & qu ilium feque-
bantur, expeUerentur.
C A P V T X I I I . ;
V i c t o r C o-n s t a n t i v s M a x i m v s A v c v s t .
S a n ft i E E c c l e f ije A m io c h e n a s S .
, C A P V T X I V . '
HAud longo tempore pàft,Imperator Roma Sirmium
reuerf us,rogatu legatorum, quos epifeopi Occiden-
I H '
Vide Nie-
Cdp-37-1-9-
mdieod. L
a r. i7.
Bdr anw
fp7i »• S9-
éfiM-vf
que ad ƒ$•
Liberius
rêtiocacus
tisad ipfum mifeianr ^Liberium Beroea reuocauit. Arque
præfentibuslegatis epifeoporum Oricntis, & quibufdam
facerdotibus, qui erant forte in exercitu, in vnum coadbis,
compellere tentauit eumfateri, filium patri non efle con-
fobftantialem. Inftabant porrb, & ïmperarorem ad hanc
rem incitabant, Balilius, Euftathius, & Eleufius ; qui
apud eumauthoritatefcgracia plurimum potcranc. Hi-
qde id temporis, cura décréta de Paulo Satnofateno, ÔC
PhotinoSirmiano, quinetiam formulam fidei in ecclefis
Antiochen* confècratione editam in ynum hbellum
congelfifîènt,caufaconfi(fta,nimirum quod quidam fimu ,
latione hums verbi Confubftantialis, fiærcfim priuatim
ftabilire molirentur, conantur, vtLiberiusôc Athanafius ! * Athr-
C o ït s t a n t i y s . EcçtefiàfticftLib. IV .
I ^lexadri’-l
I. al-j
[ ter eodeml
[ nomme ap
; pe lia tus.
K Fclicis
K Rom .c-
I puc.niors. ;
I Commé- i
i da.uj i’eois
E Romani.,
I Viit Ni-1
bh.e b8.
Il lie. 9. Socr.
\libz.C.2q.
[j Thud.Ui,
n.Bar.
[ anno £0 .
n 4. é>t.
Nicosie-,
dix Con-
I ciliumm-
diâUi teraiio
corn-
Eth nicoru
wluamijè
Muerfus
Chriftia-
■nos.
I Cocro-
|Ns epi.
quoqûe , Alexander j Se,uerianus& Cyçfcens , qui in À- i Nicoriiediae, de alias ex Bofpho|o extra ecclefi^fo;bppréfri
phricafacerdotij munere fungereritur, huic corifentiant. * interierunr. C^inetiam ciuitjas tam éxigito tempprif rßo-
Confcntiuntitidém Vrfàcius, Germaniùs epifeopus Sir-, j mento rerræmotü côncufta eft, vt quj cuperentalià con-
mij, Valens Murfprum epifeopus, & qüotquot Orientis ! fugere,nonpoflent : fcdprima pericüli àggrefixo'fieî hüb
quifqüeActitlocoi ineq magnaexparte,abt ^ r u a tu s p ,
au t perijt. Eft præterea mûltis in ôre,Àrfa'cmmuahc ahtè]
vidifle calamitatem,quàm aççiderit: qiii genérePcr (|ruit,'
6c ex milice,qui Imperàroris leo nés ri u tnebdr,in figms co-
fefiôr régnante Licih'io faillis j r.elxftaql foilitiaih arce K i-
comediæintramurummonafticaiii difciplHiani fck|r^hs,
h a b i t a u i t. Quo inloçb di u i na v j fi o e i ô b iâiâ.xfrffit ex vE.
be egredi; qu6vitaretcladem,quæefièteafo poftèâ oçcü-
paturà. C^ are ebnfeita,mature adetclefîam prdfc^isi
dat mandatumclefitisivtDeoprccesfupplices fèduload-
hibea nr,& orationes ad eu m placandum tacianlfqubcla-
desT'quam vrbi minarus fuerät j ab eadépelli pbf^cf Vbi
au te m il lis ftuftraperfoadereconatùs eft i & pro ludibrio
habitus.fimul vc caiamitacem eosnec opinantes, bppref-
furamptæfignificauerat,adarcemreue.rtitur; & humiin
faciem proieiluSjDeum precatuseft.Interea temporis Vr-
be rerræmotü conçu fia, com plu res ob triti perierunt : qui
au rem fupereranc, in agros & folkddinem profugeruht.
Siquidem, velutin ciuitateopulcnta i^amplai.fingulis irt
ædibusignisaccenfusfuit.'infocis, furnis6c caminisbal-
nebrurh, &eorum quièas exer cent artes qui b usigni bpus
f i t , adeô vttcàisaedmm tenæmotu difturbatis, Mamma
eorummateriem oçcuparet,l)gnisque atidis ('vtèft Vcnfi-
mile) admixris, & rebus oleo &c pinguedine perfuiis, quar
facileincendi folenriaffatim hucriracrefceret:atque in o* j
mnes partesferpens,âctândéliÿÿelutin vnüm confiuens,
eiËceret, vc tota vrbsinftar vniüs ( penè dixerim /rogi vi-
deretur. Et quoniam in hac clade ad ædes^aecedi non
pofîèt, qui ihcolumesexterræmocu euafèrant, ad arcem
procurrerunc. Arfàcius autem in curri,quæ flererar incon-
cufTa, pronus decumbcns,ficuc fe,cum orare coepiflet, ex-
tenderat,mortuus repertus e ft. Fama verôeft,eum à Deo
precibus con tendiflè, Vt antbcladem raortem bppéterèt:
morique maluifïe.quim caiamitacem oculis cernere vibis
illius,in qua primum Chnftum cbgnbueratj ÔC ccclefiafti-
cadifciplina jmbutusfucrat; Se*i quoniäthad Huqc Vi-
rum noftra dëlaplàeftoratiojintelligendumeft: eumpræ
amore, quo Deusillùm'complëxus çftjpotuifle^æmonës
abigere, & hoqiinésëifdem agitafos,ïllis puf'garèi ^ Nam
eum quidam vexa tus dæmonio perfoïüm gladiojffriôlo
currefët, qmnesque fugêrent ab eor, & tumulcus Vrbem
occuparet; ArfaCius fattus^Uipbuiam, Chriftuîri noirji-
hauit, vetbt>hominemdeieeit, eunreitemplodæmone
purgauit, ÔC ad fanatrj mentem reduxit. Edita font enam
ab illo mulra alia opera , quæ fupra faculçarem huma-
nam arremqueputandafonc. Quorum hoc ynum fiiit ;
Erat forte draco, vel aliud ferpentis genus, quod viatores
quiillâc tranfirenr, anteflatu iuoperemic, quàm oculis
pifeopi ibi forcéaderanc. Viciffim autem cdhfèffionis
fidei formulam à Liberio adduxerunt, quæ illis qui filium
patri non fobftantia & cætéris rebus omnibus fimilem af-
feuçrarënt4 inrerdixitecclefîa. Nam çum Eudôxius, &
cærëricum co Antiochiæ hærefis Aetianæ fautores fepi-
ftolaniOfij na6ti fùiflènt.rumorem diffiparunr,Liberium
quoque verbum Confubftantiale reiecifîè , afleruifTeque
filium patri diffiiuilem elle.. Vbi verb hæcres legatis .epifeoporum
Occidents hoc p ââo fucceflere , Imperator
dat Liberio poçeftàçem Romam reuertendi. Arque epi-
foopi Sirmij congregati,fcribunt lireras Feliçiturn Rofoa-
næecclefiàe Antiftiti, & clero eiufdem ccclefiæ, vti'Liberium
recipiant : &ambo pariter fodem Apoftolicam ad-
miniftrent, communique confenfu & concordia facerdotio
illo fungantur: atque tum cafom acçrbum 'yquiiqëie^
dionc Felicis obtigifïet, tum exilium Liberij eîblmione
deleant. Nam populus Romanus Liberium, turn qü'èd
in alijs rébus vit excellens 8c fpedatus erat, tum ïjuàdlm-
peratori animo adeó exçélfo & con ftan ti in fide defen-
denda contradixerar,tam eximiè charurn habuic, vt fedi-
tionem plané maximam eius exilij-caufaconfiaret,refquë
. ad caedera prorumperet. Haud ira dii^poftmoritur Felix,
foiusque deingeps Liberius eccléfiæilli præeft.Quod qu i-
dem^non fine diuinaprouidentiafadum eft, nefedesPe*
tri à dupbus praefolibus guberparaf quæ eft plané nota dif>
fidij Ôc à facrofandtisecclcfiæiegibus aliéna,)vllà infamiæ
macula'afpétgeretur. .
Qubdpropter Aetij hdrefin&res Antiochia nouatas,decrèuit imperator
, vtNuomedia Concilium ageretur- Sedcum terramotus&
pleraque interim alia interuemftent,primum td Ntcaa, deinde
verb Arimini &Seleuciaceùbratum eft.pbft.de
m Arfaciocotifeftorepauc/irefe-
- runtur. ■
- ; K . . c A P V T t X i V .
S TqueSirmij quidem hæcgefta fo n t , quo quidem
tempore propter metüm Ifhperarotis ecclëfia Ori-
entis & Occidencis , in dodrinafideiconfentire viiàeft.
De'rebus autem Antiochiasnouatis;, & de hærëfi A ètij,
Im p e r a t q r c o n f t i t u i t r C o n c il i u m N ic æ æ c o g é r é .* A t c ù m
B a i il i u s e iu s q u e f a u t o r e s p r o p t e r e a r c n u e r e n t ,q u ó d o llm
i n e a v t b e d e fid e i n q u i f i t u m f u ifïe c ; p la c u i t i d e m N i c o -
m e d ia e , q u æ è f t v r b s b it h y n ia s , c o n u o c a r e :• ô c é p if e o p o s
c u i u l q u e g e n t i s , q u i t u m m a x im e i d o n e i v i d e r e n t u r a d
r e s p r u d e n t e r c o n f i d e r a n d a s ,c u m a d i n r e l li g e n d u m , a c d -
t è d i f e r t e q u e d i c e n d u m e ù m p r im i s v a l e r e n t , a d c c r t u m
d i e m e b d i l ig e i u e r a c c e r f e r e , v t i f i n g u ii p r o o m n i b u s fuae
g e r it is l a c e i d o t i b u s c o n ç i li j fi è r e n t p a r t i c i p e s , r e b u s q p iu - c o r u m ç ë r h e r e t u r . n a i h ' in q u o d a m f p e c u p t o p t e r v ia m
d i c a t is m t e r e f l è n t . I a m v e r b e u m t h u l t i e p i f e o p i e ll è n c i n ' o b l i t i u i t . A d q u e m l o c u m a c c e d c n s A .t fa c i u s ,o r a u i t :i e r -
ic in ç r e ,n u n c ia c u m e f t ,g f a u e m c a l a m it a t e m N i c o m e d i a m , p ë n s A d c e t i if u a ^ c i n 't ó e g r e ^ t i ir d'fpeip'u,; c a p it e b is a d
o c c u p a lI ê . r D c u m q u e v n i ü e r f à m v r b è m t e r r æ m p e u c o n - t e r r a m a lt if o , fe ip f o in r é r f e c it ; A t q u e i ft a g o m m e m o r y *
c u llifiè . P b f t q u a m a u t e m f a m a v b i q u e c r e b u ic , c i u it a - r u n t h i , q u i d i c e b a n t f è e a a b îllis a u d iu i fl e , q u i ip fu ir . A r -
t e m f u n d i tù s e u e r f a m e f ï ç : im p e d im e n t o f o i t , q u o m i n u s ! fà c iu n v ^ o c h lis a fp e x ifle n t * E p i f e o p o r u m v e r b , f u a a d c o n -
e p if e o p i l o n g i u s in i t i n e r e p r o g r e d e r e n t u r . N a m f a m a , c iliu fn p r o fe e ft ip n e p r o p t e r c a l a m i ifa te m N ic o m e d ja e coe -
q u o d q u i d e m f b l e c e f E c e r e , h is q u i l o n g é a b e r a n t , n u n - ! l it ù s i l l a t a m im p e d i t a , p a r s n o u a lm p e r a t o n s d é c r é t a e x -
fcBrutü s:,
V rfocîiis
iPciiaWn-
ftflbr
vatesi ter-
rxrtocbm
friilIra
pradlfit
P U
Nieoraedix
tètist-
tnom ob-
ttitæ defciiptio..
Àrfàéil
quomodo
intcfiit.
Arfàcii
mors &
rà'çula.
G
ü ‘
ciauit, hanc cladem non modo eosafilibfafiè quos reuera
affliélauerat: verùm eciam Nicæam, Perinthum, ôc alias
vrbés finicimas,quinetiarnConftantinopolim intciufdem
calamitatis focietatém venifïè promulgautt. Qui <jui-
demcafosnon mediocridoloreaffeeit épifeopos, quifa-
næ dotftrinæ faueban t , propterea quod ecclefia, quæ cam
magnificèineavrbe extruéta fuerat, terræmotu conquaf-
fata corruit. Vnde homines noiftræreligioniinfenfi, at-
ripuere occafionemImperatori nunciàndi, quod multi-
cudo epifeoporum,&aliotum virorurn,puerorum & mu-
lierum,qui fpe'mduäi fe in eà ecciefia fore incôlumes, eb
profugerant, ibi qppreflà perijftèc. Quod quidem mini-
raè verum fuit. Nam hora fèeundà drei, quo dienullusin
ecclefia ageretur conuentus , terræmotus vrbeminuafit.
Atqj exepifeopis folus Cecropius epifeopus ipfius vrbis
pe£fearupt:pars,-^uam habebat de fid«! opinionem,fcriptiis
declararunt. Imperator autem , qupniam ineertus erat
quid ageret, fcripficad Bafilium literas , a quo (cifcicatus
eft,quid deconcilio fieret. Qui cum eiim ob pietatem; vt
videtur^ per epiftolam laudaflet, & de clade Nicomediae
inuedfaexemplisafaerishiftorijspecitis confolatus eilet;
hoitatuF,v| concilium maturet,&ne defiftat apropolito,
prafertim eum ftudium pro piecate fofeeptum f it : neque
epifebpos ad hanc rern gontiocatos, cum iam domo exie*
rint, fintqvin itinere, re rhfebta, dimittar. Locum autem
cohcilio defignauit,pro'Nicomedia Nic«am vrbem, vt t
bide fide rite deciderecur, vbi iampridem de eadem q u id
cosptum eft. Atqj haecquidem referipfit Bafilius imperatori,
ratus ita fe illi rem gratam figuifica t u ru m, propterea
qqbd ipfe initio Concilium Nicgse congregari ftatuerat.
^iic*a
iutfum
conciliil *
locus.