
F o n tin a lt s. F o n t in a l is .
Ì
i
« Î ,
¥
Gebilden d e r P flan zenwelt. D a s ä n s se re b e s
te llt an s Hi la n g e n , flaclien, lin eal-Ian ze ttliclien ,
n ie b r o der w e n ig e r g c k ö rn e lte n , s e h r liygroskopi-
sclien Z äh n en , w e lc h e au s ein e r R eih e von 1*2—25
p la tte n Z ellen g e b ild e t s in d , d e ren Commissu
re n nach innen s e h r s ta rk e V o rsp rü n g e bilden.
D e r Rücken d e r Z äh n e Ist mit e in e r ziemlich
dicken, dnrchsichfigen Membran ü b e rk le id e t, d eren
zw ei Z e llen re ib en , wie bei den B ry ac ee n n. a. m.,
eine g e s c h lä n g e lte L ä n g s lin ie b ild e n , w e lch e zu we
ilen a u c h z u r D iv isu ria llin ie wird (s. T ab . 1,
fig. 1 5 , Z ah n von dev R ü c k s e ite , fig. 1 0 , Zahn
von d e r In n e n se ite g e s e h e n ). D a s in n e re P e ri-
s to in bildet einen h o c liro tlie n , an d e r S p itz e offenen
G itte i-k e g e l, mit 1 0 a u f re c h te n , mit den
Zäh n en abw echse lnden und mit einigen zw an z ig
Q u e rb a lk e n , w e lch e noch z a h lre ic h e , von den
beiden verschw u n d e n en Z e llenw an d u n g en h crriih-
r e n d e An h ä n g sel z e ig en . D enn, d a s s das Ganze
u rsp rü n g lich n u r ein lioliler Z e lle n k e g e l wa r, w ie
die Ku p p e l bei CincHdium, g e h t d e u tlich au s der
S tr u k tu r liervor (s . T ab . I I . fig. 1 6 '). Bei F.
dalecarlica v erschw in d e t zuweilen d e r g ro s s teT h e il
d e r Q u e rb a lk en u nd die W im p e rn w e rd en frei,
wie das auch bei A rte n von Dicheh/ma g e sc h ie h t,
wo d a s in n e re P e ristom g e n a u d ie se lb e O rg a n isa
tio n z e ig t, wie h ier.
Die S p o ren sind von m ittle re r G rö s s e , vollkommen
g l a tt, grün und e n th a lte n ru n d e , d u rc h sich
tig e K ö rn e r (T a b . I, fig. 18')-
Die Fo iitin aien leben blos im W a s s e r und vorz
u g sw e ise in k l a r e n , ste in ig en Gebirgsbächen,
s e lte n e r in steh en d e n o d e r langsamflie.ssenden
W a s s e rn d e r E b e n e , und zw a r , w ie es sch e in t,
n u r F. anlipyrelica, we lc h e ü b e rh a u p t die am allg
em e in sten v e rb re ite te A r t i s t , denn s ie kömmt
nicht n u r in allen T h e ilen von E u ro p a , sondern
auch durch g a n z N o rd am e rik a vor. W e n ig e r g e mein
is t F. squamosa und au ssc h lie sslich k a lte n
G e birgsbächen eigen. F. dalecarlica und hypnoi-
des sind bis j e t z t n u r in S k an d in av ien b eo b a ch te t
w o rd e n , wo e r s te re d ie se lb e L eb e n sw e ise wie
F. squamosa z e ig t und d ie se A r t in den nörd-
liclieii T h e ile n zu e rse tz e n sclie ln t, und le tz te re
m eh r mit d e r L eb e n sw e ise von Fonl. anHpyrelica
jo n c tio n en z ig z a g , su iv an t la q u e lle les d en ts se
fe n d en t q u elq u e fo is de d ista n c e en d ista n c e (voy.
T ab . l, fig. 15 portion d e d e n t vue du d o s ; lig. 16
portion de d e n t vue de la fa c e in te rn e ). L e p e r is
tom e in te rn e forme nu cô n e é lé g am m e n t tre il-
lissé e t dn plus beau p o u rp re . Ce tre illa g e en
m in ia tu re s e compose de 16 b a r re s v e rtic a le s e t
a lte r n a n t av e c les d en ts e t de 24 à .30 b a rre s
tra n sv e rs a le s un p eu pins minces e t munies de
nombreux ap p e n d ices, re s te s d e s p a ro is c e llu la ire s
ré so rb é e s . C a r il e s t é v id e n t que ce cône , av a n t
la m a tu rité du fruit, n ’é ta it qu ’une mem b ran e unie,
comme la mem b ran e cu p u lifo n n e <les CmcUdium,
e t q u e les p a ro is simp le s d e s ce llu le s n ’ont d is p
a ru que p a r s u ite d’une ré so rp tio n (v . T a b . Il,
fig. 16'). Dans u n e e s p è c e , le F. dalecarlica^
c e tte ré so rp tio n e s t plus g é n é r a l e , de so rte
q u e le s b a r re s v e rtic a le s d eviennent en p a r tie
l ib r e s , comme c e la s e voit aussi d an s q u e lq u e s
e sp è c e s d e D iche lyma, où c e tte p a rtie du fruU
offre ab so lum en t la même s tru c tu re que dans
les Fonlinalis.
L e s sp o ru le s so n t de g ra n d e u r moyenne, lis s
e s , de co u le u r v e r te ; e lle s re n fe rm e n t des g lo bules
diap lian e s (T a b . I, fig. 1 8 ').
L e s F o n tin a le s n e v ivent q u e d an s l’eau e t
p rin c ip a lem en t d an s les ru is se a u x limpides d e s
m o n ta g n e s ; ce n’e s t que le F. a nlipyretica qui se
re n c o n tre d an s le s e aux le n te s ou s ta g n a n te s
de la plaine. C e tte d e rn iè re esp è c e e s t en g é n
é r a l la p lu s ré p a n d u e de to u te s , c a r e lle ne se
tro u v e p a s seu lem en t d a n s to u te s les p a r tie s de
l ’E u ro p e mais au s s i p a r to u te l’Amérique du N ord.
L e s F. dalecarlica e t hypnoides n’oii é té o bservés
ju sq u ’à p ré s e n t que d an s la S c a n d in a v ie , où le
p rem ie r rem p la c e en p a r tie le F. squamosa dont
e lle p a rta g e au s s i la m an iè re d e v iv re , e t où le
second sem b le avoir le mode de v ég é ta tio n du
F. antipyrelica.
L a dioïcité p a r a ît ê t r e la c a u se d e la fr é q
u en te s té rilité de ce s mousses.
Historiques. L e s F. squamosa e t anlipyretica
so n t co n n u s dep u is trè s -lo n g tem p s e t s e tro u v en t
même d é jà d é c rits e t fig u re s d an s le s o u v ia g e s
de R a y e t de B aoihn. Ce d e rn ie r a c ré é le nom
d e Fontalis ou Fontinalis p o u r u n e p a r tie des
Pûtamogeton auxque ls il ré u n it le F. squamosa.
D i l l e n i u s co n se rv a le nom de Fontinalis p o u r les
mousses aq u a tiq u e s en g é n é ra l. P lu s ta rd ce nom
fu t limité au x v ra is Fontinalis e t aux Dichelyma
M yrin * ) .
Depuis la p rem iè re éd itio n de c e tte monog
ra p h ie deux e sp è c e s nouvelles so n t venue s se
jo in d re à c e lle s q u e n ous venons de nommer, ce
so n t le F . hypnoides I I a r tm a n e t n o tre F . d a rle-
carlica. T o u te s le s deux ont é té cu e illies en nomb
re u x éch an tillo n s p a r l’un de nous e t é tu d ié e s
so ig n eu sem e n t su r le s lieux mêmes.
L ’Amériq u e du No rd a p lu sie u rs e sp è ces p a r ticu
liè re s qui n e so n t p a s encore a s se z bien conn
u e s p o u r ê tr e c itée s.
iib ere in k om m t, a b e r ein e s e h r bcsch i'än k te Vei*-
b rc itiin g hat.
Die Dioicität m ag auch h ie r schuld s ey ii, djuss
mau diese Moose häu fig e r s te ril a ls fru c h ttra g e n d
antrifft.
G e s c l i i c h t l i c h c s . F . squamosa und a nti-
pyretica sind lä n g s t b e k a n n te A r te n , und selb.st
schon in den W e rk e n von R a y und Bauhin besch
rieb en und ab g e b ild e t. Von L e tz te rem rü lirt
auch d e r N am e Fontalis o der Fontinalis h e r, ur-
.spriinglich fü r e in ig e Potnmogeta und F. squamosa
geschaffen, s p ä te r a b e r von D il len iu s n u r a u f die
Wa s se rm o o se ü b e rh a u p t b e sc h rän k t. H e dw ig ,
B r i d e l , H o o k e r u . A. v e r w e n d e t e n d e n s e lb e n e n d l
i c h f ü r u n s e r e j e t z i g e n F o n t in a l e n u n d f ü r d i e
MYRiN’s c h e G a t t u n g Dichelyma *).
S e it d e r e rs te n A u sg a b e d ie s e r M o n o g ra p h ie
sind zwei n e u e , a u s S k an d in av ien s tam m en d e,
Arte n von uns a ls s e lb s ts tä n d ig e rk a n n t worden,
H a r tm a n ’s F . hypnoides und u n s e re F . dalecarlica.,
beide durcli E in en von uns in z a h lre ic h e n , s e h r
vo llständigen E x em p la ren in S chw e d en g e sam melt
und an ihrem n a tü rlich e n S ta n d o rte g e n a u
b eo b a ch te t.
In N o rd am e rik a sch e in e n m e h re re e ig e n e
A rte n zu ex is tiren , die jed o c h noch e in e r n äh e rn
U n tei'suchnng bedürfen.
1. FONTINzVLIS A N T IPY R E T IC A L . tr iq u e tr o - fo lio s a ; fo liis late ovato - a cum in a tis , complicato-
carinatis, uno latere r e fle x is ; capsula oviformi, tota immersa.
Fontinalis a ntipyrelica L in n . S p . pi. p. 1 5 7 1 . — H e d w ig Spec. Muse. p. 2 9 8 . — W e b . e t M ohr,
B o t. Tasch. p. 3 7 6 . — B r i d e l Bryol. itniv. I I , p. 6 5 5 . — H o o k , e t T a y l . M use . B r it. ed. 2.,
p. 1 4 0 . — H a r tm a n Skandin. Flora ed. 4 , p. 4 3 4 .
Fontinalis tr i fa r ia V o i t in S t ü rm Flor. germ. Crypt., F a s e . 1 4 .
Fontinalis fo liis triangularibus mnjoribus compUcatis e fo lio rum alis ca p su lifera D i l l e n B is t. Muse.
p . 2 5 4 , T ab , 3.3 , F i g . I.
Hab. In rivulis e t fluviis minoribtis p ra ep rim is montiuui, ra riu s in aq u a le u te flu itan te planitici
to tiu s E u ro p a e e t Am eric ae sep ten trio n a lis .
M a tu r. Ve re e t a e s ta te .
W ir glauben liier nacliiräglicb bemerken zw müssen, dass
das M o o s, welch es w ir in der erslcn A usg ab e unter
dem Nomen F . gym no slom a aufgcfiihrt h a b en , nicht
in diese G aliun g g eh ö r t, sondern e ine e ig en e Gattung
bildet.
*) La mousse que nous a v ons pu bliée dans le tem ps son s
le nom de F . gym no stom a doit être retnuieliée de ce
g enre pour constituer un g enr e pa r ticu lier dont la fa-
nûüe n ’a pas encore pu être déterminée e.\actement.