Si A M B O N S ' C H E Z A AKE N.
Scherpe
brief door
D. van
der Vorm
aan die
van Batavia
ge-
fchreven.
Ver-
zoek der
Kerk-
bczoe-
kende
Predi-
kanten
afgcila-
gen.
D. D.
Gordon,
en Lode*
rus hier.
P . van
BrniTel
fierft.
waar omtrent ik geloove dat D. van der
Vorm in den grond der zaake gelyk had-,
rdog D. van der Sluis, die zieh aaar niet
geheel en al van wift te verfchoonen,
alzoo de vorige Kofter dat zyn Eerw.
gezegt had, geraakte egrer npg zonder
•verdere moeite na Batavia.
Men-; ziet hier by egter weder een
blyk, hoe flegt het met de kennis der
Amboineezen ttohd, en hoe diep ’er de
Afgoden- en Duivels-dicnft nog in ’t hert
als begraven lag.
Mét D. van der Sluis ging een zeer
fcherpe brief, waar van D. van der Vorm
Schryver was, in welke zyn Eerw. uit
naam van dezen Kerkenraad zeer lclaar
aanwees den grooten misflag van die van
Batavia, die gezegt hadden, niet te
weten, dat iemand der drie Predikanten
zieh in het Maleitfeh beyverden. By
dat geval prees deze Kerkenraad my
zeer, als eenen, die geen vier maanden na
zyn komft proeven van zyne neerftigheit
in ’t Maleitfeh gegeven had, en die daar
op door hare vooripraak (te weten van
die van Batavia) zelf verbeterd was,
zeggende verder van my, dat ik nergens
in minder, dan D. van der Sluis was geweeft,
dat ik in Banda ook dubbele dienft in
twCe Taalen gedaan , en dat pas na myn
wederkomft de bezoeking der buiten-
Kerken nevéns D. van der Sluis waarge-
nomen, en dat zyn Eerw. (D. van der
Vorm) toen ook al preuven van zyn
Taalkunde in ’t Maleits in ’t openbaar
gegéven jbad.
In ditjaar heeft men op Boero, Manipa,
en Bonoa, volgens laft harer Edelheden
van den iyden February de Chriftenen
van de Mooren gefcheiden, gelyk ooki
toen de íchéiding der Diakenen alhier
op zieh zelven, volgens befiel van de
Heer de Haas, goedgekeurd is. .Ook
floegen haar Edelheden, volgens fchry-
vens van den ipden December, het ver-
zogte geld voor de onkoften der Predikanten
op de buiten-togten aß
In ’t jaar 16pi. vericheen hier den
izden Maart D. Henrik Wilhem Gordon,
en den 3 ollen April D. Andreas Lamberías
Loderus, invergadering.
Den 5 den Augufty verzogt D. van
BruJJel, om op Oma te leggeri, ten
einde te beter Maleitfeh te leeren} dog
fchoon de Kerkenraad , en. ook de Heer
Schaghen , daar voor was, zoo wift de
Heer de Haas (die een byzonderen haat
tegen zyn Eerw. opgevat had) hem dat
gedurig tebeletten, hoewel zyn Ed. dát
cindelyk mede den yien Augufty toe-
fiond. Hy vertrok dan den 3 den September
, en ftierf ’er den zollen Van
hertzeer.
Door beftel van den Heer de Haas,
dien gh>öten Patroon van D. Ltidekker, iß9l>
belaftten haar Edelheden den öden Maart De lall
weer, om zuiver Maleitfeh te leeren, omhoog
En in dit zelve jaar den iyden September ,Malcits
maakte ik aan dezen Kerkenraad bekend, v0eJen
dat ik genegen was, den Bybel overte ver- D>
zetten, verzoekende tot overzienders des nieuwd.
zelfs de Meffieurs de Ruiter en Raufeber,
twee zeer Taalkundige Ouderlingen, aan P®
welke ik verzogt, dat de vergadering
zieh geliefde te gedragen, mits dat de aan den
andere Broederen daar van ’t gezicht ook Kerken-
konden nemen, ’t geen haar Eerw. my raad zyn
toeftonden, met belofte van myn werk, mcn?om
dat toen al verre gevorderd'was, op zoo den Bybel
veel beter voet te zullen können, voort- overte
zetten, en voordragen. r-
D. Hodenpyl, den i8den January be- ”
laft zynde na Ternate te vertrekken ¿¡y H(j‘
(dat geleek imlners niet na de Ambon- Ternate*
fche Kerk te herftellen) vertrok daar
heen , nemende den reiten April zyn affe
heid.
Zedert dezen tyd moeft ik alleen een
langen tyd Sondags tweemaal in ’t Maleitich
prfediken, terwyl de andere twee
ieder eeris in ’t Nederduitich predikteri,
daar nogtans befloten was, dat zoo ras
’er geen vier Predikanten waren, de eene
beurt ophouden zou.
Ondertuftchen ichreven die van Batavia
den iften February aan dezen Kerken- '
raad een zeer fcherp antwoord op onzen
brief. Men gaf ook kennis, dat de
Krankbczoeker van Aken al mede in dat
hoog .Maleitfeh geoeftend wierd , en
mogelyk in ’t einde van dit jaar ook na D.LeiJ
de Ooft zou gezonden werden. Zy dekker
hielden den Bybel ook zeer noodzakelyk, raet 1
dog T).Leidekker (äie met de overzetting °vcrzct*
van dien in die hooge Taal bezig was) den Bybel
xiad zynen arbeid al een tyd lang laten kL'thoog
ftelcen , dog was nu op nieuw verzogt
’er met yyer we^r aan te gaan , dat hy Iß‘
ook aahgenomen had te doen.
Den 2illen Mai wierd by den Kerken-
raad goedgevonden ingevolge van haar
befluit van den 8ften February des jaars
iöpo. (toen ’er drie Maleitfche Taalkundige
Predikanten hier waren, daarifc
nu maar alleen aan ’t Kafteel was) doör
die van.de Regeering goedgekeurd, de
eene Maleitfche beurt ( gelyk 't inzulken
geval altyd geweeft was) na te laten j
waar over zy niet weinig door die van de
Regedfing, als hadde zy eengroote misflag
begaan, gehekeld wierd, waar over haar
Edelheden ’t jaar ’er aan ook zeer ich er p
over die van den Kerkenraad antwoord-
den, bevelende , dat men wedr tweemaal
prediken, en zulx noifc, dan na dat
by de Regeering verlof verzogt, en dat
toegeftaan was, weer op zieh zelven
affchaffen zou. Op al het welke de
Ker-
1691.
Pc Diakcn
Van der
Poort
Wettig vAavno n'tdthnoauadl
egne.-
V A S ^ E »
G O D S D l É H ^ T t r8¿:
Kerkenraad alleen met zedigheir en na
waarheic antwoordde, dar zy dit met urt
haar zelven, maar volgens goedkeunng
van de Regeering op hün befluik van den
8»“ February des jaars lip o , gedaan
hadde, en verder bereid was dezen lait
op te volgeb, g e l y k ik alleen toen wedr.
tweemaal bondags in ’t Ma eits p r e d i»
moeft, daar alle myn Collega s maar
eens predikten. . ,. , . ,
Den yäen Oaober dezes jaärs Vierd
¿e Winkelier van der Poort' ook om
zeer wettige redenen van ’t Avondm^l
gehouden, en hein op een zedige wvze
gezegt (alzoo. hy daags voor de Ceniurä
Morum zeer dronken geweeft was, en
een groot ftraatgerugt gemaakt, .zyft
vrouw geOagen, eh veel bmmnfponghi-
den bedreven had) dat zy beft oordeelde,
dat hy voor deze reize, om redenen, die
hy zelf wel wift,. s^lzoo zy ycnch waren,
van ’t Avondmaal bleef.
Deze man, die een Diaken was, over lii/V.
dit zeer onftigtelyk gedrag zoo zagt en
voorzigtig gehandeld zynde, ging/egter
aan dert Heer Schäghen klagen, dat men
hem, zonder redenen te geven, van het
Avondmaal afgehouden had.
De Heer Schaghen trök zich deze
zaäk zoo verre aan, dat h y, o f de Raadj
zoo hy ’t noemde, dezen van der Poort,
zonder ons eens daar over gehoord te
hebben, op eigen gezag , en zondet
voorbeeld,, van zyn Diakens-ampt oht-
iloeg, waar over grotegefchillen tuflehen
öns en de Regeering ontftonden, die in
’t volgeiide jaar eeh.ZeCr flegten uitflag
voor hem-namien. , . . .
Den zoften eö z'ffteh Oftober verzogt D. Löde-
p . Loderus om de Maleitfche Predikatien rus ver- •,
van D. Caro« tc prediken, dat hem af- Lol,'.Sä
geftagen, en toen te gelyk getoond is., tepreai- ,
dat hy geen een vers in ’f JVjdeitjsJi wel ken, «f.
lezen kon; B
D E R ,