commemoratili' item hoc loco frequentissima a W e lls te d io ; verum fructus ad usum necessarium nequáquam svfficiunt,
quam ob rem ex Arabia importantur. Nec aliter fie ri videtur in maritimis Hadramau finis, nimirum in peni usuine ora
meridionali. Aden (sub 12° 46' 15" lat. bor.) et MacaVham (sub 14° 49' <10" lat. bor.) e Moscate dactylos importare
dicit H a in e s iu s , navarchus (Journal o f the geographical Society o f London, 1839. p. I36.j). Conspiciuntur tamen hic
illic in maritimis palmeta, velati prope urbem Shehr. Mascatae ora marítima, quo mine via nos ducit, ut rem accurate
inquiramus, patirne alendae valde apta est. Dactylos e Moscate in Indiam exportan' monuit jam K a em p fe r u s (I. c.
p. 669.^, quii/us e fmetibns magnam aquae crematae quantitatem fisco societatis anglo-indicae praeparari constat. Illud
terrarum spatium, quod circa sinum persictim demittitur, nimirum occidentalis partis regio, quam vocant Iladscitar, porro
Delia Tigris et Euphratis, turn ora marítima in ea sinus, quae ad orientent vergit, parte, et ab Ormo usque ad regiones
Mecran et Lus, ex iis, qua e a peregrínatoríbus non ita accurate referuntur, si pianta-rum incrementi et numeri coelique
naturae ralionem habueris, cu vi peninsula arabica convenire videtur. Id igitur in tabula geographica tamquam partem imperii
Florae, arabicae indicavimus. Limitent a ut em tolius tractiis in orientent soient spectantis transferimos in fin es, quos
vocant Gedrosiae, promontorium dictum Moravi a ut Monze in 24° 52' lat. bor., 64° 10' long. or. a Parish's. Hie desinit
imperium Florae deserti arabici in occidenlalibus a qua rum divorliis monlium Bra It u, qui a sept en t rione meridiem versus in
mare indicum excurrunt. Hoc etiam loco palmae dactyliferae finis Euronotum versus ponendus tibi est; nam ultra Indi
fu v ii alluvionem hand quaquam conspicitur, ut G a r c ia ab H o r to et post eum K a em p fe ru s jam annotaverunt, vel
certe non antplius laete cresci!. Est igitur angusta tantum zona maritimorum Susianae, Elyniaidis, hodie La risi an (referís
Persidis s. Paraliae), Carmaniae Gedrosiaeque, terra ista arida, quae altum Persiae pulvinum et regionem montanam
Kelat cingit, palmar umque fertilissima diet potest. In Carmania palmeta latissima ali, mentor ant H e r o d o tu s I. 193. et
S tr a b o XVI. p. 334, 384 edit. Cas.
Quibus locis arbor eodem modo crescit, ut in Arabiae planitie Tehama, solo arenoso, hic illic saxoso margosoque,
e quo non raro sal marinum propullulat, et quod in codes arenosos venlorum vi interdum aggeratur. Aliud quodvis
arborum genus rarum est, coeli aestus insala bris, lorn in um frequenlia exigua. Hic terrarum tr actus Persie nuncupalur
nominibus Moghistan a ut Gei'inasir ( deserta arenosa) , cui opponilur coeli regio frigida Serd in pulsino Ira no sita. Cete-
rum dactylos hoc loco non ita sápidos esse dicunt. Eosdem vero fruclus, in ora marítima a Bender Rich usque ad Minam
na seen tes optimos esse, ideoque Cittì ruta S b a lli, dactylos regios, vocarí un us commémorât M ic h a u x . Addit idem vir
doctus, solum hujus regionis esse calce plenum argillosuinque, et montes mediterráneos e lapide calcareo constare, sub
quorum radicibus loca culta pateant. Austros esse tórridos vehementesque et diti durantes. Itaque nil nisi palmae alia-
que nonnulla hortensia unice fe re in urbe Abuschar (Mesambria Nearclio dieta, ubi calor médius annuus — 25,3° C.)
proveniunt. Qui vero ab hac ora septentrionem versus in montes, per quos via Schiram ducit, iter tendit, in valle tantum
fu v ii Khischt palmam inveniet. In Persia palma transcenderé non videtur 30° lat. bor. Inter Schiram (sub 29° 37' lat.
bor.) et Fasam. fructus non mitescunt; inveniunlur tamen prope urbem Darii (Darab - Glierd) horti dactylorum feraces.
Ejusdem generis sunt ii, qui juxta urbes Jahrun, Lar, Forg et in portu marítimo urbis Bender Abassi sedem habent. Maxime
ad septentrionem in Persia remotae sunt palmae Persepolilanae, sub 30° lat. bor. provenientes, et quae prope lacum
salsum, cui nomen est Bdkhtegan, enascuntur.
S i ab orientalibus a qua rum divortiis mont in m Brahu ad Delta Indi fluvii, vel omnino in inferiorem flu minis regionem
descenderis, Indiam adiisli. Hic tota regionis facies imniutatur; hic etiam palma crescere desinit. Opus imprimis est,
ut tempore, quo justam maturitatem adipisci solet, non pluat. Bis vero Indine tractibus regnat ven lus Africus semestralis
(Monsun), qui multurn pluviae Jeri: iccirco his locis non amplius enascitur Phoenix. Trans Indum igitur nonnisi in regionibus
septentrionem magis spectantibus, longeque ab ora remotis, véluti in Multana, ubi raro pluit, et in Pendschab, Laho-
rae regni provincia, conspicitur. Distributionis limes, inter septenlripnem et orientem maxima ex parte positus, in Pe-
schawer (sub 34°j6' lat. bor., 68° 52' long. or. a Par.) videtur esse; sed Car. R i t t e r u s , vir clarissimus, merito sane
adduhitat, an fruclus his locis piene matures cere possint. In pluribus aule/n Indine regionibus maritimis singulae quidem
ìnveniuntur palmae dactylorum feraces, rarilatis causa planlatae; sed coeli natura iis haudquaquam apta est, et, si fo r te in
altum crescunt, tamen messis spem nullam praebent. llo x b u r g h iu s memoriae prodidit, quidquid ipse hac de re in horto
botanico Calcuttensi tentasse/, fru stra fuisse.
Postquam igitur palmam ad extremos fines, quibus continetur, orientem versus sequuti su mus, denuo opus est ad
ejus in Babylonia proventum redire, quod, ne iter secundum littora factum interciperetur, hucusque distulimus. Quae
regio, inde ab antiquissimis temporibus tanquam generis humani incunabula hominum ore celebrata, propter dactylorum
abundantiam semper insigni laude floruit*), qua in re non possum, quin addavi, per totam Mesopotamia ni inter Euphralem
et Tigrim sitavi diversissimi generis plantas, quae ornili memoria anliquius colautur, laelissime crescere; dum e uim in
Mesopotamiae regionibus, quae maxime in septentrionem vergunt, nimirum in Sophena, provincia regni veterum Armenio-
rum, et in Osro’ène Mygdoniaque frumenti genera, vina, mori et mansuetae noslrae pomorum species coluntur, in ea
Mesopotamiae regione, quae in meridiem remotissima est, vedere (germana) Babylonia, palma Phoenix, Musa aliaque multa
et generosa milione coeli poma laelissime crescunt. Quae posterior regio, depressa et calidissima, cujus sol uni lut vient uni
est, aliavieque conyeslum ut que hic illic gypsi et salis partículas contine!, Aenyplo inferiori est simillima. Iccirco hic quoque
conspicitur maxima palma/rum copia, velali, ut nominatim dicavi, circa Bassoram secundum juncia flumina Euphralem
*) Confcras de palma in Babylonia: Herod. H. 78. edit. Wess. p. 93. Diod. Sic. H. 58. Strabo XVI. edit. Casauli. p. 743. Dion. Alox. Periog. v. 1010. edit.
Bernhardi Adnot. I. p. 798. Wut. Syrapos. VIII. 5. Philostr. Vit. Apoll. Tyan. H. 26. Plin. Hist. VI. 27. Ainm. Marc. XXIV. 3.
el Tigrim, quam juhctionem Arabes vocant Shat El Arab, ju xta fossas, cum his fuminibus conjunct as, et in vicina pla-
naque Chusistanae parte ad fluvios Clioaspim (Kerhhah) et Pasiligrim (Shapur) adjacente. Cl. M ic h a u x prope Bassoram,
indeque juxta sinum persicum occidentem versus quasi feram, aut, ut rectius dicitur, sylmescentem vidit arbor em, quae
ita crescit maxime locis humidis jwncoque tectis, multosque stolones ex ima caudicis parte protrudit, ut densum virgul-
tum efficiatur; sed exigua altitudine est, et fructus paulo minores sunt acerbique sapor is. Septentrionem autem versus
dactylorum cultura prope Tigrim usque ad, urbem Bagdadum (sub 33° 197 lat. bor.), indeque usque ad Tor et Tehrid (sub
34° 40' lat. bor.) extendilur. Juxta fluciuin, cui nomen est Zab minor, qui ad Senn in Tigrim delabitur, ulterius septen-
trionem versus progreditur usque ad Altun Cupri, qui locus quadringentos fe re pedes supra mare assurgit, teste viro
cl. R i t t e r o (Erdkunde von Asien VI. p. 17.). Hic igitur, ubi e Kurdistana coelo a spera in planitiem Mesopotamiae
descenderis, oculis tuis prima stìbjicitur palma. Bagdadum fructus adhuc maturos et coctos sapidosque prod veil, quos
agmina mercatorum una commeantium et in Persiam et Alepum exportant. Quod notatu dig mm est, propterea quia men-
sibus hiberni8, observantibus M ic h a u x io et O liv e rio , temperatio nonnunquam puncto gelaiionis inferior est; quin immo,
testante M irb e lio , media temperatio Bagdadi iisdem mensibus hibernis 2,5° C. aequat.
Ilaec habuimus, de palmae nostrae distributione orbetn antiquum pervagala quae diceremus. Translata etiam arbor
illa utilissima in Americani, et in AntiUis insulis, ut nominatim id persequamur, tentala ejus cultura est. Eandeni arborent
II,spun/ prolinus in Hispaniolam ab ipsis occupatavi transtulerunt, quod tamen non turionum, sed seminimi ope factum
est. Quum igitur, ut jam supra coiiitnemoravimus, fructus arboris ex semine- natae in tantam degeneret feritatela, quem-
adtnodum id in cetens arboribus fie r i solet, non est quod miremur, fructus palmae, quae in AnliUis proveniat, boni sapons
non esse, quod diserte jam monuit Oviedus (Hist, de Indias Lib. Vili. c. t.). JSarratur item ab U u g h e s io (History
of Barbados p. I03.J palmam in insula Barbado flores quidem et fruclus emittere, fructibus autem acerbis ad saginandos
sues incolas ufi. Palmam in urbe Spanish Toicn, in Jamaica sita, coelo et solo esse contentavi annotai Lon g u e (History
o f Jamaica T. III. p. 7d2.); at jam S lo a n e u s (Hist. Jam. II. p. 11 l.J memorai dactylos, quos ipse ibi ederil, boni sapo-
ris non fuisse. Ceterum vero etiam si penuria propaginum novellar um a culla planta sumptarum non speclelur, tamen soli
et coeli antiUani natura ejusmodi sit necesse est, ut planta laetum increment imi capere non queat. Lab a t us nimirum
(Voyage aux Antilles III. p. 7d.) confirmât non solum dactylos sacchari quidem dulcedinem habere, asperi tamen quip-
piam ei semper inesse, sed etiam ex nucleis fmctuum illic natorum arbor em educari non posse. Unde apparet aut pollen
ad foecuiidationem minime aptum esse, aut pistilla vel ovula iis inclusa, ut par est, non perfci. In Chiapa palma octavo
anno fructus edidisse dicitur (H e r r e r a Hist, getter. Decad. IV .L .X . c. li.). In iis vero Amcricae regionibus, quae baud
scio an non ad dactylos maturos producendos per quam aptae sin I , numeraveris deserta Venezuelae, tr actum quern vocant
Malpais zonae Mexicanorum calidae et in Brasilia Baliiae, Pernambuci et Çiarae sotitudiiies lor ridas, quae maxima ex
parte silvis Catingas dictis obumbrantur. Palmam in pernambucana provincia laetum incrementum capere, qiiatuordecim
caudicum catione edoctus monuit cl. A r r u d a da C am a ra (Discurso sobre a ut i/id. d. Jard. bot. Ilio de Jan. 1810.p. 28.).
Prout patria, ita et palmae fo rum fructumque temp us plane diver sum est. In universum autem Phoenix dactylifera
efflorescit mensibus Febrtiario, Martio, Aprili; fructusque suos via tu rat a mense Septembri usque ad Novenibrem. Interdum
incolae etiam per hiemem dactylos in arbore sua pendere consulto patiuntur, propterea quod eorum sapor ita miles-
cere solet. Omnino notatu dignum est, hunc fructum non raro acerbi seti austeri quempiam sapore vi retinere, donec sicut
uvae passae siccatus fuerit. . Quo f t , ut austeritatis nihil reliquum ha beat.
Posteaquam igitur de palmae distributione satis copiose exposuimus, restât, ut nonnulla etiam de usti hujus arboris
memorabilis adda vi us. Ast ubi mecum reputo, quam copiose inprimis K a em p fe r u s in praestanlissimo libro, qui inscri-
bitur Amoenitates exoticae, p. 706—764. de palmarum Ustoria naturali et oeconomica, item de earum usu atque utililale
exposuerit, de hac re lector es propemodum ad hunc auctorem eosque, qui illum sunt sequuti, e. gr. M u r ra ium (in Apparata
medicavi.) merito relegare posse, videor. Verum ne quid in tanto opere, quantum nostrum est, ~a lectoribus deside-
retur, hac re leoiter niniiuinque festinanter transmisse, ea, quae maxime necessaria nobis videntur, colligemus, sim nique
nonnulla minus cognita commemorabimus. Palmae dactyliferae, quicunque popoli hanc arborem quasi naturae dono
atque munei'e acceperunt, omnibus partibus ab radice usque ad fructum, simili modo utunlur. Isti vero popoli quamquam
diversissimi siiit ingenii cullu, in quibus considérés1 scenitam fugitivum segnemque ac voluptatibus diffluentem incolam cam-
porum, qui ad Tigridis Delta pertinent, tamen palmae numera iis data tarn prompt a tamque facilia sunt acceplu, ut suo
quisque more omnia in communem usum vertat, e. gr. ad aedifeanda domicilia, ad parandam variant supelleclilem, ad
confcìendum cibtim et potum. Immo fe re dixeris compluribus populis unam have arborem per se pro omnibus reliquie uli-
litatem praebere. E x f bris radiami, quae ideo aqua madefant necesse est, funiculi restesque lenti ac f r m i parati tur.
Caudice utunlur ad exstruendas domos et casas. Temporibus antiquis tigno palmae dactyliferae admirabilem vim pressai
ponderimi non cedendì, immo vero adversus pondus resurgendi attribulam esse notum est*). Quam virtutem ab A lc ia to
his versibus celebratami
Nititu r in pondus palma e t consurgit in arcum;
Quo magis e t p remitur, hoc mage to llit onus,
in medio relinquamus •• constat tamen palmae lignum propter f brarum lenlitiam et natura/m, quam vocant, elaslicam ad
aedifeanda quoque domicilia, praesertim in regionibus calidis et siccis, egregie aptum esse. Consueverunt etiam prae-
cipue Aegyptii caudicis partes aut intégras, aut in longitudinem difissas, domorum parietibus, quo magis corroborenlur,
*) Coiìr. do hac re: Arlstot. Mirab. 145. Plut. Svmpos. VIH. 5. Strabo XV. edit. Casaub. p. 731. Xenoph. Cyrop. VU. 5, 6. Aul. Geli. IH. 5. Plin. Hist. XVI. 42.
134