tegitiir, frriliusque incrementum capii. Sed plurimae arborum Ulte nascenlium foeminae sunt, et quum non conripiant,
dac!¡/li nec profiriunt, nec sunt edides. Et ¡am in reliqua Italiae parte, quae ad meridiem ver g it, nóminatim in Calabria,
singoli caudices reperiuntur. — In Sicilia olim frequentissima f r i t palma; nani a Sa racen is , insula occupata, in liac
regione cultui ejus perquam commoda, frequenter erat piantata. Egregie sodata quondam Saracenorum palatia, castella
et fr n a drcumdedit, sed Normanni, pio zelo ferventes qua eque religionis muhamtnedanae sy ni Itola delendi, plurimas devastasse
dicuntur. Ahi narrant, ipsos Saracenos, Ungeri comitis victricibus armis recedere coactos, masculas palmas con-
cidisse. Quo facto paimarum cull us cecidit hodieque huic rei parimi diligentiae adhibetur. Confi Smythii opus: Sidly and
its Islands. London 1824. p. 18. Ceterum Phoenix nóminatim in meridionali et occidentali insulae parte laetissima capii incrementa.
Panarmi slirps elegans conspidtur in liorto regio; aline Taorminae in naumachia et ad Agrígentum pin res in
campis ìnque areis aedium, quartini nobile piar in tabula nostra 120. exhibuimus. Vigent eliam in oppidis Sciocca Siculiana
et Calati/Imi, fructus, priusquam piane maturescant, deponentes. Fructus etsi non quotannis ju emuli sa por is et succosi fiant,
tamen perfecte fiecundantur, quod ex eo intelligi potest, quod semina fruduum indigenorum germinaut. Granulie igitur pol-
linis continentur fovillae excultae et ad fructifìcationem idoneae, quod, ut supra diximus, Telone Martio fie r i non solet. In
Sidlia Phoenix dactylifera agris vite consitis, qui in Aetnae regionibus usque ad tria millia et trecentos petlum assurgimi
(hoc eniiit loco Vitis viniferae terminus est su/ierior) in primis ju emidi et Africanae naturae peculiare quid impertit. Sed
tantum abest, ut vitem usque ad ejus terminum prosequatur, ut potius in 1680' supra mari jam desinat. Qua altitudine
apud Adranum (Ademo) et Tre Castagne Philippius earn observar il. — In Melila insula plures palmas dactyliferas in
hortis vidi altnm et grande increment um capientes, et raro fructus ferentes ; prior ¡bus tamen temporibus íncolas larga ni
dadylorum messem collegisse narrat Carolus Hyacintlius in libro de agricultura meliteiisiMg Lit tora dalmatica, quae, ut
norunt, frigidiora sunt, quam illa Italiae occidentalis, palmas cultas rarissime tantum et singillatim monstrant. Cernunlur
nimirum in hortis et monasteriorum areis meridiem versus ab urbe Tragurio (Trau, sub 43° 30^, item ad Ascrivium (hodie
Cattaro, sub 42° 23') indeque meridiem versus in littoribus epiroticis; in horridis autem et inhospitalibus Bosniae montibus
nequáquam proveniunt. Lessinae in horto monasterii S. Francisci, Lissae et in aliis insulis dalmaticis singulae coluntur.
Post mites hiemes hic terrarum interdum satis bonae sunt messes ; sed vehementi frigore hiberno nonnunquam iiigniente
ipsi caudices perenni, neque arbor in his regionibus omnino ad senectutem pervenit. In insulis jonicis palma dactylifera
non nisi hic illic sata reperitur; nec tamen quotannis bonos fructus edit, etiamsi ex mitiore coelo nihil ejus vitae tintendimi
est; frequenliores in Corcyra, Cephalenia, Zacyntho dicuntur accrescere. — Jam quod attinet ad Graeciam, palmae
dactyliferae hodie etiam sparsim tantum coluntur, prout jam antiquis temporibus fie r i solebat, quum Graeci nobilem liane
arborem, nipote rem miram a terra sua alienam, alebant. Palmae cultura in Graecia, etsi in paucis tantum locis, tamen
antiquissima est. „Quodsi ex Graecorum monument is vetuslissimas arboree adirne superstites et vegetas percensere relimas,
antiquissima omnium vitex est, ei vetuslate próxima quercus Dodonaea, olea deinde in Athenarum arce, et quae Deli
adhuc exstat p a lm a (aliis olea)“. Paus. Vili. 23, 4. Theopli. Hist. IV. 13, 2. Ael. V. H. V. 4. Plin. H. N. XVI. 44.
Eandem olim viderat U ly sse s. Odyss. VI. 163. Fortasse a veteribus Graecis frequentius sata est palma, quam hodie f it.
Utebantur nini ¡rum in festivitatibus praeripue ejus frondibus. Quorum usum in ludis olympicis Theseus introduxit (PI ut.
in Theseo), quum iUas vici or ¡bus in manus dederit, qui usus postea in ludos etiam reliquos trans Ut (cf. Pausan. Vili.
48. 2. et Pind. Opp. ed. Bdchh. III. 578.). Fructus olim fu e runt, ut P a u sa n ia s IX. 19. 5. proprie de iis memorai, quae
ad Agamemnonis aedes exstabant, non boni saporis, aut omnino nulli fructus provenere (cf. Tlieoph. II. 2,9. 111. 3,5. ) .—
Hodie in Graeciae terra continente, ut in insulis maris Aegaei, palma raro reperitur, cujus singoli tantum caudices in
hortis et parìetinis memoriam antiquorum illorum, quae poetarum carminibus celebra ut ur, temporum referunt, qui bus
Graecia paimarum tropaea, nipote Ut era rum et artium laudi« pos nil monumenta. In tanta arboris rar ìtale consentaneum
est, earn, ut observavit jam B o r y de S. V in c e n t (Expedition scientifique de Morée, Sect, des Scienc. phys. III. Botan,
p. 106.J non ad regionem ornandam per tiñere, ut in Aegypto et Barbaria. Atlienis ejusmodi arbor conspidtur in via Merendi,
alta in Acropoli, junior juxta equilia aulica. Itemque in Bumelia dispersa tantum invenilur, ibique raro ant omnino
nunquam maturos profert fructus. Contra, teste B o r io , multo frequentior in Peloponneso est, ubi sociatim plantatur, et
fructus ejus piane maturescunt. Calamatenses maturos fructus fo ro Atheniensium important; sed dubium est, an ibi cre-
vennt. In pluribus insulis, ut Syrae, Naxi, F ra a s, Med. Dr. et Botanicae apud Athenienses Professor, palmata non invenisse
literis cerliorem me fe d t. Quae vero drca veteran desertamque nrbem Milum exstant, narrante B o r io , allissimae
sunt et magnitudine ruinas longe superami. Aliis in insulis, ut nóminatim dicam, in iis, quae littoribus Asiae minoris magis
adjacent, item in Byzantii confido sparsim reperiuntur. Desunt contra in Ponti Euxini littoribus versus caurum sit is
alque seplentrionalibus, et in Chersoneso taurica, Vir clarissimus de S te v e n , Florae Bossicae in primis gnarus, literis
cerliorem me f e d t , intra fines totiiis imperii Rossici palmam si! ves treni n itila m liaberi. Palmata Phoenicem, Nidtae in Ultore
Chersonesi tauricae meridionali anno 1812 a se cultam, dumtaxat usque ad annum 1822 duravisse, quo anno frigore
periisset. Earn in regionibus Ponti Euxini et maris Caspii nusquam inveniri. — In Cretam dactylos ex Aegypto importad
narrat S ie b e ru s in Itinerarii Cretid T. II. p. 70.; nam aeris temperiem, quae illic sit, omnino quidem efjicere, ut in-
cremenlum capiant floreantque; sed fructus propter frigidioretn attratti marilitnatn ad maturitatem non pervenire. Plantari
igitur arboreta illam dumtaxat, ut hortis oppidisque, quorum in confido colatur, ornamento sit. Haec a Siebero relata
cum iis conveniunt, quae commetnorat T h e o p h ra s tu s , arborem in Graeda fructus non edere. (Hist. II. 2, 8. III. 3, 5.)
Palmam ereticata ramosam, de qua T h eo p h ra s tu s (Hist. II. 6, 9.) d idt, Chamaeropem humilem esse S p r e n g e liu s
(Transí, et Annot. II. p. 77.) putat. — Phoeddbus daclyliferis fecundior est Cyprus. T h e o p h ra s tu s (Hist. II. 6, 7.)
me n hone in fa d t palmae spedd Mie crescentis, cujus fru d u s non maturescere, sed ipsos inmaturos jucundissimo esse
sapore. Quae de alia spede memorai, nipote quae quoad magnitudinem malo punico haud dissi mil is, sed longior sit, haec
ejusmodi sunt, ut de iis tnihi non liqueat.
Haec igitur habuimus, quae de incremento, quod arbor illa capii in imperio Florae per Europata meridionalem
patenti, diceretnus. E x quibus intelligi potest, omnino ut nascatur, arte effiri, cogitandumque nobis esse, earn plures cul-
turae gradus intra fmes, quos occupaverit, percurrere. Quae si ad summum adscenderit, flores emittit, f r net usque dulces
ac boni saporis edit, et, si manu et arte accedente fecundetur, etiam semina ad propagandum idonea gignit: quod f i t in
Hispaniae parte ad meridiem versus remotissima, in Sidlia, in Graeciae promontoriis maxime ad meridiem vergentibus, et
in insula Cypro (nimirum sub lat. bor. 35° et medio calore annuo 18° ad 20° C.). In altera zona flores quidem et fructus
f e r t , sed fruduum caro non piene excolitur, quum acerbi sit saporis, fructificado nulla, semina cassa. Hue pertinet
tradus littorum maris mediterranei in Gallia meridionali,^ in Italia, in Sardinia, item regiones Dalmaticae, insulae Jonicae
Graecia que septentrionalis. Cujus zonae terminum septenlrionalem postter is fortasse 41° 20' — 42° lat. bor. In tedia
linea palma durai quidem sub divo, sed flores aut raros, aut nullos emittit ; ¡mino frondesdt tantum. Cujus zonae terminus
septentrionalis tendit, ut commemoravi, per ínsulas la cus Verbani sub 46° lat. bor., media anni temperie a 12° usque ad
13° C. Arbor provivere hic potest, etiamsi hiemis temperies interdum sub frigorie graduiti deprima-tur, dum modo ne nimis
(for8on usque ad — 3° vel 4° C.) recedat, quo frigorie gradu etiam mali Medicae, Citri Aurantìi et Myrti exstingui
atque opprimi solent. Superior altiludinis terminus in monte Aetna usque ad pedum 1400, vel 1680, teste viro cl. Philip--
pio , ad8cendit.
Nunc dicendum milii est, quomodo in Africa distributa sit palma. Compar et Mie in pluribus Florae imperiis,
septentrional! versus a linea, palmaque dactylifera his regionibus peculiare quippiam impertit, quum conspiciatur in imperio
Florae canariensi et mauritanico, item in desertis africanis atque aegyplio - arabicis. ■— Made rae, post quam inventa haec
insula est a Lusitanis, palina vix reperta est; nam insula tune t empor is obtecta erat sylva primitiva eaque densissima, quae
palmae proventui vix commoda esse poterai. Quod hoc ipso probalur, quod palma ibi paucis locis crescit; invenilur enim
non nisi in depressissima et calidissima insulae parte, eaque in hortis. Ubi maturos quidem fe r t fructus, qui tamen non
bene sapiunt. Frequentior est palma in insulis canariensibus. His locis, antequam ab Hispanis detecta essent, paimarum
culturae haud dubie opera m dederunt Guanchae, aborigines (a Sa racen ¡s enim importa/ri min potuit, quum eo progressi
non fuerint). Gomerae inveniuntur caudices, qui altitudinis pedum 60 sunt, et per medium amplius duos pedes occupant.
In vetere arce Comitum Gomerensium, qui Ínsulas una subegerant, anno 1784 adhuc coassationes fuerunt, quorum tabulae
assibus palméis constabant (V. H e r r e r a Agricultura general edit. Madrit. 1818. II. p. 382.). In Teneriffam, Cha mis-
so ne niihi perscribente, dem um post detectam ins ulani per Hispanos Mata est arbor, quae hic in altiludinem pedum 20
dumtaxat accrescit, nec fructus procreatala Ab Mis insulis si transierimus in continenlem, ubique palmam invenimus peculiare
quoddam exliibentem tribus Florae imperiis africanis, quae in septentriones spectant, li. e. a littoribus maroccanis,
occidentali spectanlibus, usque ad Nilum pertinent. Ibi tanto frequentius provenit, tan toque uberius increment um capit, quanto
longius ab occidente ad orientem soletti et a septentrione ad meridiem progressus fueris. Alias mone cum ramis suis ad
orientem tendeiitibus, ut videtur, pro limite tanquam natura posito rat ione paimarum proventus liaberi possil, si conditio
naturae conveniens, tanquam fera, et Ma tnanibus culta spectetur. Nimirum si ab Atlante monte meridiem versus progressus
fueris, paimarum sylvas invenies ; in regionibus autem septentrionalibus non nisi in hortis cólitur. In Africae tracti-
bus, in quibus arbor Ma laetissimum capit incrementum, equidem posuerim regionem imperii maroccani, quae meridiem versus
spectat et Tafilet nuncupatur, dein terrain oasenam Saltarne, quam Arabum gens, cui notnen est Beni-Mozab, incolit,
denique Phaza ninni. Juxta vero litus septentrionale in campis, vel in vallibus Atlantis editioribus phoenix non piene
crescit, hoc est raro maturos fe r t fructus, praesertim bonos et succosos. Iccirco etiam in his regionibus singula aut
sodata in hortis, circa tempia, Marabutorum sepulcro, in areisque tempia cingentibus, et alibi invenilur. De agro maroc-
cano S ch o u sb o e u s diserte scribit palmam dactyliferam in regionibus ad septeirfrionem vergentibus dumtaxat raritatis
causa et singulärem jilantari, etiam raro tantum aut nunquam fructus producere ; in Tafilet autem et Suz sólidae sunt
paimarum sylvae. Fructus, in quibus, ut nóminatim dicam, minor species optimae noi ac, nipote eximium merds genus,
exportantur. Nec raro iis pro ribo utuntur incoine, qui eliam equos sitos dactylis pascimi. Eodemque modo maximis
auctibus crescit palma dactylifera in regno Algeriano. In locis vero, ubi arbor eximiae est pulchritudinis atque luxuriei,
D e s fo n ta in e s iu s numerai antiquata Romanorum stationem ad palmas, El Hammah sub 30° 30', ubi thennis tepidis allui-
tur, Tozzer, Loudianam, Neftam et Nefscliam. Is annotai etiam, ubi maxime colantur palmae, ibi íncolas quoque ittpri-
mis integra valetudine vii ac robustos esse. Proxime ante nrbem Oranam Dr. M a u r it. W a g n e r us complures palmas
magnificas soriatas vidit, quorum numero pauciores pro una tribus coronis (nimirum comis in fasciculum colleclis) oma-
tae erant. In interiore autem regione Orano palmas etiam in locis superioribus conspexit, quorum altitudinem pedibus
1200 excedere verisimile est. Item juxta Algeriern in monte Budscliarea singulos caudices in eadem altitudine vidit. Contra
in perpetui monlis Atlantis jugi ea parte, quae odo fe re milUaria ab Algeria meridiem versus porrigitur, planiliemque
Metidschanam attingit, palmas dactyliferas nullas invenit. Etiam in interiore regno ad Tlemsan, Belidam, Setif, Masca-
ram al. solidae paimarum sylvae non exstant, etsi ibi proveniant. Ad Constantinam (sub 36° 21' Z2") arbor in allum
laeteque crescit, nec tamen in altitudine urbis, quae pedes 2100 supra mare exlollitur, et in montibus célsioribus, qui ad
pedes 3600 pertingunt, sed maxime in valle Rummel, pedes 1290 supra mare sita. P u illo n B o b la y e observat, palmas
his locis prope thermos, sitas in regione Sidi-Mimoun proxime ante urbem Constantinam sub 36° 25', quorum temperatio
aequet 31° R ., maxime luxuriare.
S i longius meridiem versus progressus fueris ad Biscara (sub 34° 42' lat. bor.), Ulad-Dschellad in planitiem, quae
vocalur Gobio et in orientalem hujus aestuosae et aridae regionis partem, quae a Tunelo ad meridiem vergit, cui nomen est
Blad el Dscherid h. e. arida terra (falso nuncupata Biledulgerid), in veram regionem dactyliferam pervenies. Quo loco
solidae conspiciuntur paimarum sylvae, tanquam in prima patria enatae. Earum fructus sunt frequentissimi et sapidissimi.
132