1
I V
t u r ; alii abol ienteeTrai i r>' l rai i la&\ 'al lacl i iaqi io( ]ammodo protniduntur; aliiab occafu
e S t y r i a & AuBiia propagaiiUir; alii denique intra limites in majore ab his diBaiitia
c x t ¿ i .B & dirperfì f l int , ta.ii dive.lbs acervos & tractus variis in locis contenentes,
Líteos nno conceplu coniprehendere ncqueas. Plana aiitem regni par s , qiias amplit
u d i n e Tua n iontofas rauUmi i raperai , a feplcmtrionali ilio raontinm cumulo in ortum ,
iiieridieni & occafnm expanditur ita, ut limites non modo pluribus in locis adtingat
l e d & ultra eos in vicinas provincias exporrigatur.
a ) DE MONTIBUS.
Cura montes Hungarise fub unico Carpatorum nomine ocnlis objicere vetet eo
r um vallitas fitusqne diverlltas, eosdem ab hoc dividere & leorfim confiderare intcrell
i d q u e eomagis, cum etiam nexu, alütudine, forma, materie, gencD & »tate maxi
m o p e r c difcrepcnt. . „ ,
i ) OCCIDUO - SEPTEÌMTRIONALES montes, quos e montículo arcis Gal
gócL aptiBime fpectavoris, abrcilfa per Uanubiura parte, Auftrirc relicta; in lìnillri
iininis ripa
' o f o n i e n f e m
, jugo adfc
ingnntu
i n t e r Dévénum & Pofonii
a t q u e Nitrienfem continuo
ì n d u n t in Septemtrioneni
: in toto hoc tractu, fi c
m prKtupti
& fuccemv.
ubi limitei
i d t o l l u n t u r , & per Comie
l e v a t o atque in ortum
a d t i n g u n t , & cum feil
aliis compares, nec alti : fcopunitibu
ämSliujus
fi
l a t um 1
i n c l i n â t
q u e n t i b u s j
Iis hoiTidi.
2) S E F T EMT R I O N A I E S ingens conflitnnnt adgregatum , quod in 1
b o r e a l i b u s fere continuum in orientcm procuirit, inter Vagum , qua parte in
d i em prolabitur, & Latorczam longimme extenfum, atque inde a S ept emtnone i
a d Danubium dilatatnm, liac fua diffufione p l u s q u am tertiam par tem latiludinis t
r e g n i occupans. Hoc quidem e mont e ad limites Liptovienfis, Scepufienfis & G
r i e n l i s C o m i t a t u um polito; quem Germani K ö n i g s b e r g , Slavi K r á l o v á hola vel
h o r a i e R e g i s mont e r a nominant, armatis oculis fere undique contemplan licet
f e d , ut e defcriptione faltem rudi s al iqua ejus imago prodeat, idem in alpes limitáneas,
m o n t e s medios & promontor i a difpefcere atque per partes adumbrare oportet.
a ) ALPES liraitaneiE in LiptovienO & Sccpufienfi provincia in altiffima exfnrg
u n t cacumina, quorum triginta & aliquot numerantur •). in catenam fub
T a t r oe nomine notara conncxa. Ha¡c in p r ior e Comi tat u ab occaf u in o r tum exporrigitur,
i n d e vero in pofteriore verfus Septemt r ionem reflectitur, hae fua extenfione 3 prope
iiiilliaria emetiens. In ea maxime eminet c a c ume n Lonini tzenf e in Scepufio,
( q u o d hie ab initio praefationis aere incifnm in fronte apparct,) & multo vallior mons
K r i v á n i n L i p t o v i a i l l u d q u i p p e 1350, hic 13C3 orgjis gallicis fupra m a n s fuperficiem
v e r t i c em extollere judicatur , & ex u t roque raontes alii, qiiaravis alti, ut colles defpicinntur.
U t autem vattitas & celfitudo Tat ra: admirationera extorquet, ita fades ejus torva liorl
o r e r a incutit non adfueto; prierupta quippe fuiit plur ibusinloci s ejus latera, murorum
i n f l a r in a l tum exfurgentia, & vert ices cacuminu
mas turres, diuturnitate temporis dirutas, oem
i n g e n t i a fragmenta faepe ampl i r imi s fpatiis difp
Orbis fracti ruinas verfari t e putes.
A b extremo fine tara occidentali, qu
unt eautium rudera, vaftifTiquibus
n hór r ida ge
i l a n t i a , f j b
crfa confpiciunti
rnpium collapfari
u t locis talibus inter
nu i n t e s , iique etiam alti ae valli
P i l s z k o , B e s z k i d t , plure
j r i e n t a l i hujus catena alii propagantur
a b ilio magis in Septemtrionem recedunt B a b a g u .
que -illi a lpini monies per Com. Arvenfem difperfi &
. &in Nili. UDgar, Muf
per TrcncBnicnfera fenllm decrefcentes ; ab hoc autem magis citiusque
qui verfus ortum ad vallem accedunt , per quam Pop
h a c demum moiijtes mediocr i s altitudiuis vallesque 1
mura lamen in meridiem tendente, continuantur usq
t em orientalera hujus borealis adgregati pofuiraus.
« MONTES MEDI I , quos per erainentiam
in Galli
iria forma & di
e Latorczam iluvi
i m n i i n u u n t u r ,
e m i t t i t u r . Ab
actione, potifliim,
quem liniin
e t a l l i f i
nit (•), ob amplitudinem & varictatein defcriptu fmit difficili
a mont e regio, qui Tatrai per altum collera adnectitur , part'
r O s
flnvi
I or t u
vali aptum proebeut fundai
ius verfus orientem fequit
d Calfoviam in C.
c i am p r o p a g u i e s fi
¡ r f u s S e p t e r a t r i o
cafuin decurrentes atque in Aullrum iiicui
in t^uospiani tractus dividendi. Horum u
d u c t um i ta; ut in mer idiem inQexuÌ propc
dat, in Gomorienrera&Tornenfemprovin
n o m i n a t um fluvium & Popradum, magis
e x p a n d i t u r . Duo denique alii ab eoden
fura protenduntur , multo longiores, fed itidem li
Vago a Septenitrionalibus , Grano auteni ab infe
ad 20 & aliquot miniarla porrectas fequente. Q
d e f l c c t i t . Vago directionenl fuam in occafum 10n|
p i u u t , ital.alefcit, ut pi
roczieiins , Trencrinie
finiftram Grani ripara e
fera (Si Bar l lenfem perei
i n e r a t u r i ali in ilio pini
n e n t e s , quos vel nomi
i r i u m C o r a i l a l u u r a
ifis & Nitrieulis c
( t e n d i l u r , propagin
rril. InhocZilna
mi funi mul t o allio
lare longura foret.
r ) PROMOISTOHI A fepl
c i d e n l a l e , e Nitrienfi provine
T r e n c f m i e n f em adfcend
2) t r i a me r idiona l i a
n l l i o n a l i s hujus mont
j u x t a Vagi fmiflran
im tract u fupe
b
i d p e l l a t e eoiivét
a r a e n tSr valles
n , partira in oce
n l u i n , eosdem
r Hernadi fluvii
i t a lu Abaujvar icnf i accelas
demi t tens. Alius inler
11 r e c e d e n s , perSeepuIiuiu
u l r a r i a dircctione in occam
e r i d i e i n inclinali. Horum fuperior
i o r e dirimilur, utroque lluvio valles
ia ver o Grani alveus niagis in auftruin
US t e n e n t e , traclus hie, quem intereil
o n l c s : Gômôrienfisfcilieel, ZolienBs, Tliul
u i p r e h e n d a t : Inferior demum, qui juxUi
nibus fuis Neogradienfem, Nagy- Hontena
nions p rope Scheninitzium allilfimis adnu-
;e fuo in alpiuara regionera eniiillo
s ibidemqu
fcilicet da
uni caterva: p r e c i p u a fui«: i)oc
r i p a r a verfus lepteratrionem il
i o r e monliuin medioruni nexuiii
p e r Corailatum Nagy-Honlenfen
fzàl ,
Vaczium lit
feplemi
rionali parte cogni
milliari
1 in longitudinem 1;
t e r Agi
iam & Miskolczuiui
d i l a t a t i
m , noBratibus fub
n o t u m
3) o r i e n t a l e , q
qui
T a
l i e , quod infra Ipolim fluviura
adienfera extenditur , cum rac
j f i e n f e , quod M a t r s iionie
I inler Zagyvam & Tarnara it
& Neoj
111 ; He
s Comital
i f u m ; & B o r f o d i
u p a n s , fed a nom
l e B l i k h e g y (qu
q u o u s q u e vini fe
Fichtelio aulcni 1
l a , T e l k e b a n yc
!i f e , medi
lalis loci s ma
1 h u j u s p
a Danubio
n i e Nagy-
11 gerii, ill
•os ad ocio
ovincia; ine
f t , II
iigioro
l í e nor
i n f r a m o n t a n um , d
íal usque EpecieBnura fui
•ope 12 railliaria effieiens (a). In hac catena Fi
i m i n e t j & mpns T o k a y ita in planiliem prol
o f t r a t i b
tenB
latur
=sy (
, ut r
pidum lierefzlui
Hule promontorio
lagis verfus feplemlr
ídli
1 rel iqui s cohoereat.
ic accedil raons infr¡
a rcjeetus.
S e p l e m t r i o n e n l
f a g o r u r a figuificat)
i H e g y allya,
i n d e ab oppido
ic fua loiigiludij
n s niger ) niaxiiniB
coUiuin ope
hi
Horaonn mpla valle fejunelui
Timéilioiiim calerv.^e, jam monli regio cum luis propagin
11 unus ad limil« Com. Tliurociieofis & Liployieolìs F e
(a) i-jchtíl, Mineralog, BemetlíLogcn von d«n Karpatheu. Wien 17g.