luillis materiem praibens. Aft ultra Imiic paguin deficit, & locum cedit arenari o
g r i l e o , qui quidem etiam ab extremo occidentali Tatree ultra Podvilk, & verfus meridiciu
iii eadem Arvenfì provincia ad tria niilliaria extenditur, atque altiiTiinuiu ujont
em Babagura format (a), veruni ibi, a fine orientali, multo latius diiFunditur, juxta
limites regni per Scepufienfem, Sarofienfem, Zemplinienfem & Ungvavienfem Coniitatus
amplidime patens (b). Eil autem proeterea adluic quartuni faxi genus , quod in
Tairas parte ScepuPienfi arenario fubflernitur : rdlicet A r d e s i a feu S c h i f t u s argil-
I f a c e u s , pariter vetuiloe originis (c), qui, probabilius inde ab altiiTimis montibus feptemtrionalibus
propagatus, etiam ad Rosnaviani in conTpectum venit, liinc per tiieridionalem
partem ScepuOenns & per borealcni Abaujvarienfis Comitatus extenfus (d).
3) In montibus niediis fuperioribus c a l c a r i u m dominari, jam ex iis , quoe
jiuuc de extenfione ejusdem dicta funt, fatis intelligitur. Ad in reliquis Porphj r ior
u n i genus praevalet, & quidem ea potiiTunum fpecies, quam P o r p b j r i u m metall
i f e r u n i (e) aut iyeni t icum (f), vel cum Bornio Saxum metal l iferum vocant.
(g) Alia faxorum genera in multiplie! hac niontium congerie orcurrentia funi:
C a l c a r i u s , Porphyriis , pluribus in locis , incumbens; G n e i f s u m micaceum,
, A r d e s i a & A r e n a r i us , vetuftoe originis j B a s a l t e s & f r a gme n t a r i u s (Brecc
i a m vulgo dicunt) , reliquis adpofiti (li)- Nec decfi T u f f a vul c ani c a cum irainixtis
fragmentis pumicis, & Opali nigri picei vitrei (i).
4) In promontoriis liorum niontium niateries itidem diverfa efi : Calcarius cum
pauciore Ardefia in occidentali, Borfodienfi & in i l io, ad Homonnam rejecto, primas
oblinet ; in danubiali vero, Matra & Telkebanj-enfi Porphj r i i cum variis ad Trapezi,
ut dicunt, formationein pertinentibus Taxis , proedominantur. Inter numerofas lapidum
fpecies, quas in pofteriore potifTimimi obviae funt , pras aliis notari merenturOpa-
1 i varii, quorum fpecies n o b i l i s in decompoOto Porpijyrio ad Cserveniczam reperit
u r 5 & alia duo lapidum genera, ad vulcanos occurrentia : P umi c i s nimiruni frufta,
atquc aliud quoddam genus, e granis coalituin, quoe laminis concentricis, fiepe obfidianos
includentibus confiant (k).
5) Montes vaftiiïimi & alliiTimi feptemtrionali-orientales fcliifiofis potiffimum
conilant faxis, inter quae G n e i f s u m mi c a c eum, cuneis aut ilratis Quarzi Icepe difiinctum
copia eniinere videtur : nos certe in altiiTimis Marmatia; montibus : Petrofa &
P o p ' I v a n , aliisque vicinis , fere tantum iftud obtinere notavinius. Calcarium tantum
ad Borfam &c pone Kobola^Pojânâ ; Porpliyrium autem in monte Trojaga ad Izvaru
Kajlor ( quod h i p p o c r e n e m dénotât) obfervavimus. In vallibus Ardeiia obvia eft,
probabilius e decoinpofito ilio Gneifso orta. Sed qui vallibus Marmaroficnfibus inde
a limiti bus Tranfylvanioe usque ad Ti bis ci effluxum, per Szatlimarienfem & Ugotiienfem
proetenduntur, montes, atque ab iftis etiam in Marmarofieufem propagantur, uti
(a) Ftchtel von den K'irpal. p. 8. 44-
(b) Ici. 1. c. p. S3.
(c) Townjonvoyage U. 321.
(d) ßic/Hcl 1. C. p. 54.
(e) Sinsma catur. fp er Gmelin. T. 111.
(f) Esmark t. c. 9,
(g b) Loca tam ho,
0) Townson l. c. ¡
(k) Laminarum Kar
retulit.
a quam ¡Horum indicarutX in clt
. 100. .03.
1 mateiiem Fichtel ad Zeoliihos n Wetneii (PctWein) Ellner ad Pumice
& folitarius monticulus , cul arx vetuila Huszt hiMet , Porpliyriorum generi potiiïinnim
fuam materiem debent. Ad Fel fo-Banjam tanien Arenarius occurrit, (a) & Foghagymáfcnfes
montes eodem confiant, (b)
6) In oricntalibus montibus calcar ius primas tenet: in omnibus certe collibus
, monticulis & altiflimis uiontibus, inde a planitie ad Magno-Varadinum incipiendo
usque ad limites Tranfylvanioe pone Lunkáfzprie, atque hinc verfus & ultra Rézbanyam
fere tantum hoc lapidis genus vidimus, in humilioribus in niarmor nobile compactum,
inaltioribus autem granulofum in vafiiiTnna ftrata dispofitum, liinc inde Ard
e f i oe aut P o r p h y r i o infidens. Atque ida quidem de montibus Biliarieuíibus val
e n t ; an autem Aradienfes, quos tantum ad Soborfiu verfus Tranfylvauiam infpeximus
& calcareos effe comper imus , omnes liujus indolis fiiit, iiondum novimus.
7) Quod de montibus orientalibus luuic retiilimus, idem in genere etiam de banaticis
valet: c a l c a r i u s fcilicet in his pariter copia praìliat; is enim non tantum occidentalem,
eorum tractum, qui a Danubio verfus Bokfáii extenditur, & eum, qui juxt
a hunc fluvium verfus Orfovam decurrit, veruni etiam montes limitáneos in Vallachiani
protenfos maxima parte conftituit Sed, ut exteiiiiu horum montium major eli quam
priorum, ita etiam major faxorum diverfitas in iisdem obtinet : nani proeter Porpliyr
i u m metalliferum, qui in fodinis biuiaticis Calcario plerumque fubftcrnitur, Gne i f -
f u m m i c a c e u m frequens occurrit ad pedes montium & in vallibus pluribus videndum,
ac Verfelzcnfes montes poene totos formans. Nec A r e n a r i u s atque Ardef
i a deliderantur : ille quippe inter Doman &Reficza, ad Steyerdorf, Dalbofetz, Botleven,
Pernik, Jablanicza, & m monte Gabloniftej liic inter Oruviczam «Si ¿teyerd
o r f , invaile Kamenyicza pone Szafzkam, ad rivum Bucfáva infra Sztáncfilovam mont
e m , adMchadiam atque ad tliermas Herculis obfervatur. Granitem ipli tantum fupra
mox nominatas thernias ad Csernam vidimus ; fed idem etiam montes altiffimos
Banatus componere dicitur (c). ßafaltem ad cataractam Begoe fìrraandam adbibitum
e montibus ad Sanovetz litis ad ve c tum fuiffe intellcximus.
8) Montes occidentales, quod míiteriem eos componentem adtinet', omnium
minime noscimus. Quantum inde reminifcimur , ii, qui inde a Layta fluvio juxtu
limitem Auftriae producti pone Fraknó altius exfurgunt , G n e i f s o micaceo conf
i a n t , quod e t i am, fed decompofitum, i)one Wandorf non procul Sopronio circuin
Lithanthraces obfervatur (d). Unde probabile fit, etiam reliquos montes Comitatus
Sopronienfis, qui caeterum verfus Peifonem colles calcareos habet , magnam parteni
e dicto faxi genere coaluiffe.
9) In montium mediterraneorum tractu C a l c a r i u s ferioris generationis, fcilicet
S t r a t a r i u s , dominium habet, in Comaromienfi Comitatu ad Tatam, & in Vefzprimienfi
ad Szucs alibique in M-irmor nobile induratus. Sed interferitur aut iinponitur
ei etiaiii pluribus in locis A r e n a r i u s varii grani: velut Strigonii, ad \Veiadorf,
Üröm, Budam, Vörös-Bereny, Alsó-Ors, Badatfon-Tomay, atque Kefzthely ; & altiores
hujus catena: montes inter Strigonium & St. Andream e P o r p h y r i o metallif
e r o potifTnnum coaluerunt, cui in latere meridionali calcarius incumbi t , in feptemtrio»
nali vero f r a gme n t a r i u s diverfse indolis adponitur.
(n) Esmaik l. c. 138.
Cb^ Idem), c. 124.
(c) Esmark l. c.^7
(<1) Townfùol. c. 50,