7 4
rum prodeunt, qui fundum narium excipientes, datis fuperius, 8c inferius ramis (s) , du-
plici Provinciae membranularum odoratus profpiciunt ( t ) .
§• X V.
Si vero minime dubia res eft maiorem aut minorem fenforii cuiuslibet aciem, &
promptitudinem effe in dire&a ratione quantitatis nervorum, quae per quodlibet organum
diflèminatur, veri quoque fimillimum ^videri .decet Cartilagineos Pifces acrius quam Squamo-
fos olfacere. Suadet id amplior, caeteris paribus, in Gartilagineis Pifcibus quam in Squa-
mofis narium internarum cavitas ; maior in illis membçanularum odoratus numerus, 8c al-
titu d o , & late magis in Cartilagineis quam in Squamofis extenfa organi olfaétus praecipui
fuperficies (u) . Conftat equidem per obfervationes ad voranda mortuorum Pifcium cadavera
R aias , & SqlUALOS , voraciffimos Pifces, citiflime enatare, & a remotis confluere.
§. X V I.
In univerfum tarnen Pifces olfa&us fagacitate poliere plura funt quae oftendunt, &
evincunt Pifcatoribus non minus, quam rerum naturalium cultoribus oppido nota. Efcam
enim non recentem pars plurima Pifcium recufat (# ), nec iifdem efcarum generibus omnes
capiuntur; quippe foetidiffimis nonnulli dele&antur, quemadmodum Salpae ftercore. Sic Ver-
mem tamdiu in aqua maceratum ut odorem amiferit nemo Pifcium curat : inditis vèro in
eodem verme incifuris, ac nidorulento fa&o, Pifces protinus ad eum feftinantes accedunt
(#). Complures etiam Pifcium in fpeluncis latentes, quoties evocare ad capturam Pifcatores
cupiunt, fpecus fauces odoribus illin ium , itaque protinus excitant. Commune porro eft Pifcibus
ingenium, ut quoties olfacere aliquid liquidius, & accuratius cupiunt, finant fe ab
aquae columna effluviis onufta per aliquod fpatium rap i, dein cotitra earn n i ti , 8c afcende-'
r e , ut aquam videlicet odore imbutam maiori impulfu intra nares recipiant. E t quamvis
Pifces minime refpirent, tarnen externas nares alterne modo dilatando, modo arélando ( y ) ,
aquam effluviis onuftam nunc ad fedem olfa&us admittunt uberius, nunc quatiunt, urgent
& immutant; idque tanta motuum celeritate, ut non maior fortaflè effet odorificae mate-
riae intra nares appulfus fi refpiratione fruerentur. Praeterea, quamvis pulmonibus fint Pi-
fees deftituti, haud deeft tarnen iis omnino facultas aquam attrahendi, & expellendi didu-
Ôis videlicet alterne, addu&ifque branchiarum operculis, quorum aéHone aquam intra os
invitant, 8c expellunt per branchias : quod profeéto fieri nequit, quin fimul aqua odoribus
imbuta, dum branchias dilatant, velocius contra roftrum ru a t, & nares fubeat.
(s) Tab. I. Fig. IX. ƒ. ƒ. RAIAM TORPEDINEM, animal aegre mobile ,
CO Igitur & in Cartilagineis Pifcibus exitnius ufus Bui- taBum praedae fuae pigrum expeSlare. Elem. Phyf.
bi cinerei ad nervi odoratorii ramos difpefeendos par- Lib. XIV. Seft. III. §. HI.
tiendofque ad nares, particulae huius munus in ho- (v) ARISTOT. Hifl. Anira. Lib. III. Cap VIII
mine, & perfeftioribus animalibus a nobis propofi- (*) MONRO Sen. Comparât. Anat.
turn ultra confirmât. (/) MONRO Sen. loc. cit. They have a power of
(«) Excipienda eft RAIA TORPEDO , cuiu* nares contrafting and dilating the entry into their nofe as
valde exiguae funt. Quae res magnum minime fu- they have occafion.
git HALLERUM , qui propterea conieftatus eft
C A P U T III.
D e Repnlium olfaclu .
§. I.
P • X Rope rictus apicem patet utrinque in Reptilibus narium foramen, cui fub communibus
tegumentis in 'plerifque huius ordinis animalibus, veluti Serpentibus , Lagertis , Ranis
, Bufonibus , ftratum fibrarum mufcularium circumdatum e ft, quarum fibrarum ope
pleraque Reptilia animalia facultatem habent nares externas pro voluntate dilatandi ,
aut contrahendi. Quae res manifeftiffima eft in Rana praecipue. Etenim fi vivae Ranae
caput, vel id ipfum recenter obtruncatum microfcopio fubiicias , videbis in eo nares externas
, per fat longum tempus, alterne dilatari, & conftringi, & quidem tanta aliquando
motuum celeritate, ut admiratiortem moveant.
§. I I .
Cavitas nafalis (a) valde ampla in Reptilibus, ratione magnitudinis totius capitis,
partita e ft, quemadmodum in terreftribus animalibus, medio fepto cartilagineo (£), in na-
rem dexteram, 8c fin iitram. Foveae utriufque * nafalis latus externum occupant tubera duo
cartilaginea , turbinata a fimilitudine muneris corporum eiufdem nominis in terreftribus
animalibus nuncupanda . Horum alterum (c) minus fedet mox retro oram , marginemquc
oftii narium externi, ut per illud oftium intuendo, vel in vivente animale confpici queat.
Alterum turbinatum maius {à) pofteriori, & fublimiori loco repofitum eft , illudque per
totam ferme longitudinem lateris externi caveae nafalis exporre&um . Inter utrumque turbinatum
fulcus, feu meatus (<?) adeft, qui oblique vergens ad palatum in faucibus aperitur .
Membrana pituitaria nigris reticulâtis vafeulis p i£ a , feptum , turbinata corpora, totamque
narium caveam fuccingit. Amplitudo caveae nafalis , meatufque nafi ad fauces in Amphibiis
animalibus omnem cum eorum Glottide proportionem excedit ; quod minime occurrit in
perfection bus , calidique fanguinis animalibus , in quibus vicifïim magna naturae follertia
cautum e ft, ne externi aeris columna nimia copia , 8c pondéré per narium meatus intra
Glottidem, & pulmones rueret. Tantae inaequalitatis amplitudinum inter caveas nafales 8c
Glottidem Amphibiorum animalium caufla in eo agnofeenda videtur , quod huius ordinis
animalia inftrumentis thoracem alterne dilatantibus , & ar&antibus orbata , lentam , 8c
pene dixerimus, laboriofam refpirationem cient, quae fun&io in his evaderet etiam diffici-
lio r , fi caveae nafalis, oftiique narium ad fauces minor quam confpicitur effet amplitudo.
§. I I I .
Nervus olfaólorius , generation valde craflus in Reptilibus , originem ducit a lobo
cerebri anteriore ( ƒ ) diftin&is, albifque fibrillis , quae proceffui mammillari (g) primum
X
(a) Tab. V. Fig. II. t. r. Fig. X. v. p.
(b) Tab. V. Fig. I. «. «.
(fj Tab. V. Fig. X. p.
(d) Tab. V. Fig. X. o. Fig. II. s. r.
(e) Tab. V. Fig. X. ». Fig. II. ». ».
(ƒ ) Tab. V. Fig. I. r.
(g) Tab. V. Fig. I. x.