; , j 'V
' ■ l i i
0 0
■: ' l\ ; 'Y :
"F'i
■•' 01'!'' '
f : : n ' i
;|i
: : 4
i
i | f
\ ' ñ
Neque Inmen infidns ibo, in his comparandis «liquid claudicare,
quiini omne in natura suum est et priva indole
ill aliud agit; quam ob causam Brasiiictisiinn medicormn
erit non analogiae confidere de peregrinis stirpibus Irans-
niissae sed scienlia chemica duce domesticas conscienter
explorare medicaqiie arte lentatas in apparatimi medìca-
mimim recipere.
Buddleiae generis aliquot species in Brasilia Vc r-
bascì europaei vices explere jam nomine Barbasco iiidi-
calur. Tamquam eniollienlia, disculieiilia, auodyna iu
variis molestiis calarrbalibus, arlhrilicis, haemorrhoidali-
bus usurpanlur, praesertim cataplasmate, lavacro, injec-
lione, clysmale. Siml autem hae in usum vocalae in variis
regionibus va ria e , quas inler noininandae : B. brast-
lieiisis (a me in Itinerarii voi. 1. p. 284. n. 32. nomine
co««a/ne olim indicala), brachiala, elegans, stachyoides.
Piso hoc genus nomine Vassoura complexus est et Tu-
peiqava, quae tamen vocabula proprie valent de Scoparia
dulci. Rudis icon in edil. I. (1G48) p. 110., in edit. IL
(1658.) p. 246. minore statura repetita, non ad Scopariam
dulcetn pcrtinet, pro qua b. Spkengelìcs (Hist. rei
herb. IL TT.) habuit, sed Buddldam slachyoidem sislere
videtur, uti jam in libello de Syst. Mat. med. veg. Bras.
p. 0. suspicatus sum. Cum Malva europaea, cui Piso Vas-
souram suam (priorem) comparai, has plantas lam folio-
rum tomenlosorum raollilie quam virtute mucilaginosa ve-
ctius componimus, quam Scopariam, plaiilam glabram et
alieni habitus.
Haec Scoparía dulcís in omni Brasilia et ultra imperli
fmes vulgatissima per loca ruderata juxta aedes el
vias, quasi hominum vicinia delectaretur, cauiibus crebris
subvirgafis facilem praebet scoparuin materiem ad verrendum
domos et plateas, unde tupice T a p ix a b a aut T u -
p iq a b a (Piso T u p e ÌQ a v a babe l), lusitanice vero V a s -
s o u r iiih a et hispanice E s c o b i l l a , i. e. scopa minor,
appellatur. Hanc describil et sequenti modo commendai
Fiso (I. 11 0 .); lotius herbae, praeserlim ju vcnis, de-
cocta, balnea, suffimigin admodum sunl anodyiia, emol-
lientia et attemperanlia, ut tot iiisignibus Malvis in Brasilia
luxuriantibus praeferri debeai. Nec raemini me in
tenesmo, ani iiiflammationibus vel doloribus praesentius
adhibuisse remedium tam familiare, sivc externe ut supra
dictum, admotum, sive per clystcrcs injectum. Quas slirpis
nostrae laudes fere verbotenus repeliit bonus Vellozius
(Fl. Flum. Text. p. 47.)
Vandellia diffusa (e t promiscue cura illa V. crustácea)
in omni Brasilia tropica noia est nomine 0 r e ! h a d e
r a to , P u r g a de Jo 3 o P a e z , colonis Paraensibus D o u -
ra d iiilia vcl P a p a - t e r r a , aut ubique fe re , quia per
agros arundine saccharifera consitos saepe zizaniae in
modum domiiiatur, M a t a -C a n n a . Hanc quoque jam
Hisloriae naturalis Brasiliae stalores Piso (I. 110., II. 230.)
et Mak co u .\v (3 2 .) cominendarunt tamquam valens diure-
licum purgaiis emeticum et emeiiagogum atque icone,
cujus originai in Libro Principis p. 459. extat, illustra-
vcrunl, nomine C a a a ly a i a , quod tupice significai herba
medicina avis Lari ( c a a - a ly - a ia ) . Herba inodora esl sed
sapore amaro-acridulo; succo expresso aut infuso propinata
in slalu bilioso el pituitoso, l'ebri gastrica et quartana,
debilitale ex dysenteria, amenorrhoea egregium r e -
medium se praestitit. Dosis succi recenter expressi est
drachma; ex Pisone. Magna laude cani prosecutus est
A n to n iu s C o u k e a d e L a c e iid a , olim.^Protomedicus Paraensis,
eamque pro indescripta cl. R i e d e l io dedicavit.
Ejus verba .haec sunl: Pianta inodora: sapor ainarus
iiauseosus, primum Ìevissime pmigens, post alicuius teui-
poris lapsuui acris, demura ingratus et rancidam acrimo-
niam per multas horas in pharyngc relinquens. Virtus
emetica, malori dosi catharlico - emetica. Usus idem ac
Cepìtaélidis Ip e c a cu a n k a e , sed a vulgo illis, qui ten-am
edunt aut allotriophagia laboraiil, utpolc virtute specifica
donata, scopo calharlico-eraetico propinatur aut clysmati-
bus adhibetur (nude stirpis nomen P a p a - t e r r a ) . Dosis
scopo emetico est graiiorum 24 - 36 pulveris singula hora
dimidia seu quadraute dura desideratus elTeclus superve-
niat; infuso vero micia dimidia ad aquao fervontis libram
unam, cujus unciae 3—4 omni bora iliinidia suraeiidae.
Ili Surinamo quoque adhihelur, colonis B i t t e r - B l a i n et
Indis e gente Aruacorum H a im a r a d a dieta.
Herpesles Monnieria, piantola acridula et amaricaiis,
contra aiTectipnes oris el pulmonum catarrhalcs passim ad-
liibetur apud Paraenses, teste jam laudalo L a c e b d a , nescio
an usu ex India orientali recopto, quod de multis vegeta-
bililms valet in medicina domestica Brasiiiensium. Simìli-
que scopo inservii Herpesles stricta, cuius' succus e x -
pressus modo acido citreo admixlo, modo cum gummi
arabico Iritus liauritur. Herpestes gratioloides recens odore
gravi haud ingrato refocillante inter congéneres eminet;
contra affcctiones rheiimaticas, arliculorum tumores el
dolores artiiriticos balneo, conira ulcera maligna cala-
plasmate cominendaliir ; cui non inferior qualitatibiis H.
depressa.
Gratioìa peruviana amariuscula et leviter purgans
dicitur apud Chilenos contra infantum lumbricos usurpari,
,| uti inter nostrates quondam Scrophdariae semina cele-
brabantur ; utrum a medicis Brasiliensibus iu anxilium
vocala fuerit, milii non constat.
Angeloniae saìicariaefoliae corollas a Caracasanis
pariter ac in Europa llores Violarum praodicari medicn-
men leviter nervinum et anodynum autor est Hu-iinOLD-
T iu s , (PI. aeq. 11, p. 93) nec absonnm forel conjec-
turare congeneribus per Brasiliam sat frequenter obviis
similem virlulem esse concessam. Pro parando poln le -
viler adsli'ingenle et diaphoretico variae Scrophularinae,
uli in Europa Veronica officinalis, in Peruvia ct in in-
snlis Antillanis Capraria biflora, hiudibiis saepe pliis justo
exaggeralis celeliratae sunl, quippe quae Theae sinensis
vices neqiieanl explere ; nihiloraimis Botánicos Brasilienses
velim exliorlari, ut impenso studio et reiterala experientia
cogitent de apparata medicamiiium per stirpes indigenas
ex hoc ordine rite amplificando.
Memiiii lieat. M a n u e lem iGNATa'M d e p a iv a , medicum
. quondam inter Bahienses celebcrrimum, mira inilii narrasse
de effectn quarundam herharum conira affectioncs
catarrhales el rlieuraaticns e refrigerio (C o n s lip a ç ü o ) ,
quas quia absque periciili specie funeslum noniiunquara
exilum insidiose adducunl, Brasilienses consulto reformidanl.
Quarum herbanuii e numero laudavil Caprariae biflorae
llores (cum summitatibus) infuso, loco Theae sinensis aut
Itids paraguaiensis, propinatos. Innatam vero his lierbis
g virtutem, licet in singulis baud ita validara, aliarum connubio
mirifice acui alijue aligeri conteiidit vir ille expe-
rienlissimus, ideoque diversas commiscendo eíficaciorem
medicinam coinponere aliento animo studuil. Nescio aii
tali remediorum .compositione aliquid praestigii voluerit
arti suae medicae addere, cpiia saepe in aegrolorum solitudine
remediis ex agro decerpendis soiummodo occasio
data fuerit et medícamina chemica e pharmacopolio lou-
ginquo arcessí nequiverint. Ilaque. ubi in leviori Ca-
prariae efficacia non sibi adquiesceudiim esse piiíabateius
flores cuín floribus Guazumae ulmifoliae aqua infundí et
addito modo melle,', modo succo citreo propinar! jussit in
affectione catarrbali leniore. Qiimn autem subveniret ven -
iriculi debilitas el dyspepsia, ventris tarditas , capitis dolor
addidit infundendas baccas Capsici frutescentis (P im
e n ta M a la g u e tta ) simul clysmate applicilas; quum
flalulentia adjunxit corticem Auranliorum aut Cainjophyllos
aromáticos, quum diarrhoea infusum Aeanlhospermi xan-
lìdoidis (C a r a p ic h o ) aut succum ex Ipomoea Pede Ca-
prae (S a ls a da P r a i a ) expressiim aut poniorum Psidii
(A r a ç a ) , quum irritatio vesicae urinariae gummi quod-
dam aut mucilaginem e gemmis arboris Cecropiae (Am-
b a ú v a ) aut succum e Hydrocolyle bonariensi (E r v a do
C a p ità o ) elicitum. Sub potentioris autem diaphoretici
el nervini indicatione cmn Capraria coniLinari potuerit
infusum Blancheliae hcterotrickae, fruliculi e Syiianthcrea-
ruiu ordine in mediterraneis provinciae Bahiensis frequen-
tis, (ibiqiie M a ria p r ê t a nomine noti, quo in maritimis
Conoclinium prasiifolium salutare solent) ; aut his remediis
subslilui possint suinmitates floridae Lippiarum micropkyl-
lae el geminalae (ibi A le e r im do Cam p o diclanun). —
Medicus v e ro , qui sanae melhodo momenta exspectanli
addiclus tale raedicainen haud ila violentae efficaciae sub-
ministrat, saepissime vi medicalrìci optime consulet, el
priusqiuun morbus ingrnvoscil mitibiis Florae mcdicao ad-
miniculis sanilalem resUliiel.
Scrophuiar.
Frac omnibus autem plantis inedicinaiibus e Scrophu-
larinanim grege curas commendo de celebri illa Man ac á ,
cujus gravissimam efficaciam jam Piso ctMAHCGH.AV multa
laude proseculi sunt. In Libro s. d. Principis, quem Biblio-
theca R. Berolinensis asservat, a Princ. M a u iu tio Nasso-
viae magno Elcctori FnmEiiico G ltu k lm o dono oblatum,
duae Iiuius stirpis icones extant (f, 2 3 3 .), e quibus x y -
lographica (Piso J. 85., II. 184. Marcgr. 69.) est composita
(a Sprengelio in Hist. rei herb. II. 77, perperam
prò Schwenkfeldia cinerea declarata). Habent vero de
hac pianta auctores scquentia: „Frulex M a n a c à radicem
habet magnam, solidam e t albicantem, cuius medullosa
substantia in pulverem redacta magna in Medicina poUi-
cetiir et pracstal. Incolae paene omnes, lam Lusitani quam
Brasifiani, licet in a p i aestiment, tamen ob indomilas ope-
ralioiies bacteims in usura admitiere vix ausi fuerunl.
Quippe pcriculo non vacat hoc genus medicaminis, quod
nimis violenter coquis superne et inferne movet. Quam-
obrem tantum hominibus i-obuslissimis exhiben solet id-
que addilis correctoriis, lum el jusla obsérvala dosi, quae
Scammonei vel Esulae potius inferior quam superior esse
debeai; ad illud enim vaiiduin mcdicaraentum proxime accedit
haec radix, verum non ila insipida e s l, amarore
enim et acore non piane desliluitur. Eadem quoque Ma-
n a c a in aquis macerala lavacra siippedilat, quibus vagis
arliculorum doloribus ex frigore potissimum natis meden-
lur. Inter ATilneraria quoque apud indigenas usurpatm-.“ —
Mihi in urbe Paraensi commoranli vir conjuuctissimus L.a-
CEBDA, sunimae exqierienliae medicus, stirpis specimina
oblulit nomine ab ipso indilo Martiae opiferae, raullaque
et mira de eius virtutibus narravil, quorum mentionem
feci in BuciLNEiii Repertor. Pharm. voi. XXXI. Tota
pianta, praecipue vero radix et cortex interior, saporem
prae se fort ainaricanlera, nauseosum acriculo-vellicanlem
et poleulissirais purgaulibus, immo quae deleteria fieri
possint, est adscribenda. Systema lymphalicum summa
efficacia excitât, partículas morbiíicas liquefacil, sudore,
urina et alvo éliminât. Dosi parva resohnt, majore e x -
lurbat alvum, aborlimi movet, vomitus ciet; maxima lam-
quam venenum acre agit et letbargo affidi. In provincia
Paraensi pro praesenti remedio contra luem inveteralam,
dolores nocturnos, tumores s^-phitilicos, menlagram el
morbuin mercurialein celebratur, atque inter colonos no-
meii M e r c u r io v e g e t a i adepta est. Alibi G e r a t a -
c a c a , J e r a t a c a . C am g a b a . rectius C a a -g a in b á (ob
foetorem cum Mepliylide et Didelphyde comparala) audit,
inter Indos gentis Tupi vero Manned vel í l a n a c á n ,
quo vocabiilo etiam \irginem totius tribus aut in festiva
congregatioiie bellissimaui salutare soient. Rumor est,
slirpcm jam aule Europaeorura adventiim inter Indos fuisse
celebralam ob l'irtutem aiilidotalem contra inorsus serpeii-
liiim, mihique narrabntur, radicis exlraclum a quibusdam
45