p l i : ; ! - . - ® ’ If
Í r-
V%
i w
I i
proveniunt; paucae (*) kndem versus Occidentem in Paraguariam et
ultra sparsao.
1. OcimuQi nudicaule, Twecdiauiiin; Peltodon longipes; Cii-
nila incisa, angustifolia, incana, spianta, nicnthoidcs, galioides,
fasciculata, s tr id a ; Hedeoma mullìDora, polygalaefolia; Keilhia
minima; Glechon spalhulata, ihymoides, marifoiia; Salvia pallida,
uliginosa, serrata, uruguayensis, iiielissaefolia, procurrens, cord
a ta, nervosa, rosmarinoidcs, Hilarii, Seilowiana, guaranitica,
cocrulea, subrotunda; Scutcllarin ruiincLfolin. (Haruoi quam plu-
riiuas ili regione Oreadum, tanquain coelo et terra congeniali, in-
ventum i r i, est probabile.) — Jam ibi invoulae sunt ct
2. Oreado-Nopacne . Hyptis sericea, laciistris,
Tweedii, vestita; Keithia scutcllarioides, villosa, gracilis; Glechon
squarrosa, ciliata; Salvia arenaria, velutina, propinqua, ovalifolia,
laclmostachys, rìgida; Scutcilark tubiflora.
3. Versus Occidentem vagantur : Cunila microcephala (in
Peru via ); Hyplis lappacea (in Paraguaria a Weddcllio lecta).
II. DrVADES , IN RF.GIONB MUSTANO-NF.MOROSA I Hvptis uliginosa,
ovalifolia, inamoena, angulosa, Gaiidicliaudii, multibrocteata,
barbata, muricata, sy tv u k rum, teuiiiflora, spinulosa, lamiifolia,
rhabdocahx, Blanchetii; Keilhia nitida; Salvia bakustina, macrocalyx,
persicifolia, salicifolia, splendens, mcnticns, Benthamiana,
Ncovidcnsis; Scutellaria uliginosa, purpurascens.
1. DiVYADi-Oup-tDEs; Peltodon radicans ; Hyptis caespitosa,
racemulosa, fasciculata, reticulata, paniculata; Salvia montana,
confertifloro.
2. Dryadi-H ahadryades : Hyptis lophantha, finilicosa, conspersa;
Salvia frnticclonim.
III. Oreades, in regione moxtano- camfestri: Marsypianthcs
foliolosa; Hyptis v irg ata , nudicaulis, piilcgioides, lobata,
lagenaria, caprariacfolia, camporum, reflexa, peduncularis, lipp
ioidcs, cuneata, adpressa, fragilifolia, coriacea, nervosa, rigida,
mollissima, spiraeaefolla, brachyphylk , ditassoidcs, passerina,
Sellowii, angustifolia, leploclada, H ik r ii, adamanlium, coentlea,
alpeslris, turneraefolia, goyazensis, pycnocephala, marginata, longifolia,
montícola, corymbosa, triccphaia, rotundifolia, complicata,
lucida, mollis, alutacca, Lundii, conferta, xanlbioccpbala, pro-
teoides , remota , villosa, nigrescens , orbiculaia, ferruginea,
D E LABIATARUM VIRTUTIBUS E T USU.
Ordo plaiitaruiii de quo jam agimus non Ugni materie
et copia, non comae seinpervireulis abuiidautia
aut amplorum florum splendore inter stirpes terrarum
tropicarura eminet, sed modesto lierbae fruticisve Jia-
bilu potius temperalae zonae prolem se prodit. HI.
A l ex , de H umboldt (de Distrib. geogr. p. 43.) hujus
ordiuis ratioiiem ad totani copiam Plianerogamarum
locis planis provenientinm statuiti in zona temperata
(cal. med. 10® — 14“ C.) = iu zona vero aequinoctiali
(cal. med. 27® C.) = Quod ad Brasiliani
tropicam ve l hic numerus sectas nimio major est, quam
qui pro totius vegelationis quoto praesumi possit. Suin-
mi creatoris sapieiifia duni per orbem stirpes disseini-
naverit, uon certas soiummodo formas, sed uialeries
homalophylk, halimifolìa, crassifolia, lacunosa, allhacaefolio, obval-
k t a , subrotunda, lylhroìdos, humilis, hispida, expansa, commun
is , eriocalyx, macrostachys. giiillnosa, Ckiisscni, membranacea,
leucophylla, scabra, heterantha, hypolciicu, salviaefolia, pruinosa,
campanulata, simplex, críspala, coccinea, kxiHora, calycina; —
Eriope macraiitlia, filifolia; Eriothymus rubiáceas; Keithia coccín
e a , denudala; Glechon origanifolia, myrtoides; Salvia viscida,
brevipes, tomentella, asperifolia, mariana; Sphacele speciosa.
1. Ouiudo-H amaduyades; Peltodon pusiilus, tomcnlosus;
Hyptis intcrrupla, malacophylla, microphylk, clavellifera, divaricata,
longipes, viscidula, incisa, rugosa, cardiophylla, lanata, Martiusi,
mulliflora, criophylla, obtecta, velutina, diclyoidoa, hotero-
pliylla, linarioides, densifolia, tetragona, imbricata, lutescena, r u biginosa,
violacea, rubicunda, paticillora, plectranlhoidos, calida,
cana, altissima, latifolia, dciisìflora, melochioides, calophylla, viti-
folia, glauca, macranlha; — Eriope hypenioides, moiilicola, obtu
sata, polypliyik, crassifolia, parvifolia, crassipes, teucrioides,
alpeslris, macrostachya; Salvia secunda, scabrida, altissima.
IV. Hamadryades, s. hegionrm calido- siccam incoi.extes:
Ocimum ovatum; Hyptis platanifolia, leucocephaio, lavanduiacea,
nitidula, araripensis, albipes, brunncscens, selaginifolia, piumosa,
saxatilis, graliolaefolia, asteroides, ramosa, vcronicaofolia, petiola
ris, salicina, foliosa, pe tra ea , dnbia, amethystoides, dictioca-
ly x , vcpretorum, laurifolia, concinna, marifoiia, brachystachys, .
irregularis, stria la, complicalo, pallens, foetida; — Salvia rivu-
laris.
AMDO-I V. Naïades, v. Cives hegiuxis ilJMIDAE : Hyptis dilatata,
lanceolata, verbenaefolia.
VI. Vagae urasiliexses per tros voi quatuor regiones (tró picas)
vagantes: Ocimum micranthum; Hyptis Sideritis, crinita,
glomerata.
VU. Vagae extrabrasiliexses: Ocimum canum, gratissì-
mum, Sellowii, carnosum; Marsypianthes hyptoidcs; Hyptis spici-
gc ra , recurvata, paludosa, crenata, capitata, brevipes, Parkeri,
sinuata, atrorubens, lantanaefolia, hirsuta, carpinilolia, spicata,
umbrosa, suaveolens, pectinata, Saizmanni; Salvia coccínea; Tcu-
criom inflatiim, cúbense.
VIII. IxTRoDDCTAE : Aeolanthus suavis; Mentlia rotundifolia,
aquatico; Leonurus sibiricus; Stachys arvensis; Marrubium vulgare;
Leucas martinicensis; Leonilis nepetaefolia.
quoque illaruin vitali actione producendas distribuisse
videlur. Ita constituit Labiatas quasi olficiiiam olei
aelherei e t, quod huic su b e st, Camphorae; quum au-
tem ejusdem materiei labricam multo foecuiidiorem in
Lauriiieis creasset, quae per omnem Brasiliani tropicam
in nobiles arbores emicant, jam ibi Labiatis inferiorem
et efficaciae et usus provinciam e sse deuiaiidatain
praesitmeres. Niliilo secius Labiatae et hoc nomine
notabiles; paiicae enim extant plantarum ordiiies, iu
quibus tanta ct forniarum externarum et materiarum,
quas vitali arie clieinica operanlur, appareat couciniii-
ta s, quanta in iis , qua de causa lam virtute iu corpus
vivum quam usu summopere inter se coiiveiiiunt.
Herbae et flores liarum plantarum oleo aetliereo
polleiit, quod sed e , copia et conditionlbus multiplex
omnibus fere iu e s t, varia ratione e duabus maieriis
mixtuni, qoa.s Chemici Elaeopteiie et Stearoptene dicunt,
fere ex omnibus liis oleis jam cliemica arte praepa-
ralas. Illud liqnidum e s t, hoc in cryslallorum faciem
congelascit et easdem prae se fert proprielates, ac
Cfiìtiphora vel Laurineo-C/imphora, cujus e tribus e le -
menlis composita formula C^oHi^O, desigiialur. Hanc
in Labiatis .solemiiem maieriem primus cl. P rou.st ex
Salvia hispanorum Lag. (liff'icinaUs var. ¡3. DC. vel
lavaiidulaefiilia Va/d.) stirpe in collibus aridis per v a -
staiii Hispaiiiae plagam (praesertim .Murciae) vulgatissima,
magna copia elicuit. Haec olea aetherea efFicinn-
tiir aut herbam exprimendo aut, id quod facilius, destil-
lando iiifiisiim aqiia fervida praeparatuiii. Volatilia sunt
et sub calore aquae btiliientis evaporaiitur, sed ipsa
efferve.scere, non iiisi sub 100® C. calore aut majore
iiicipiuiit. Refrigerata, cui insiiiit, aqiia condeiisan-
tnr supra earn nataiido. Saepe in una eademqiie pianta
plura talium oleorum genera reperiuntur, quorum alte-
rum volaiilius e x Iiydrogenio e t carbogeiiio est comrientia
illos medicos, qui recle cognito morbo ve!
cum simplicissimis remediis occorrere sapiiuit. I(a snnt
quaedam Labiatarum actione iu cerebrum insignes, qua-
rnm e numero prae aliis laudo Salviam^y In nervos
seiisorii aliae aguiit (ut Lavandula, Origanum Majorana,
quae sleriiulaloriis oplimae uotae adniiniera-
tur), aline in moforios (Thymus, Rosmarinus, Teucrium
Chamaedrys, Marum), aliae, qnas anapeplica
dicunt, in organa digestiva et ad sanguinis robur
(Meniha, Melissa) faciuiit, aliae in syslema uterinum
(Teucrium Scordium, Lamium album) operantur.
Quae virinin diversitas fam ipsoruin oleorum vario
genio quam combinatione iu aliis materiis niti videtur.
Ita dum exlractivi amari ve l amaricantis quidqiiain
admistiim est laudatur resolvcndi efficacia (Marrubium
vulgare), dum tannini, tanqiiam tonica et discutientia in
vuliieribiis mundificaiidis immo sanaiidis opitulantur aut
membranas pituitarias et glaiidularnm broncliialium ap-
, j , , . . paratuin roborant,, jp,uuulmnuoiiiiuuiiiui t«eciaioorreemiii aauugg-eenntt,, ccuuttiiss iin
pos,tum, alteruin, quod sub alt,ore calons grada effer- «adores «¡mis pronae debilitati medentur (quo non i, e
vv eessccitt., eett OOxxvyfgfeenni utimm oconnntfi nnePtt.. SS„uKb mediocri calore ^ ^ nomine
pleraque fluida sunt, modo perspicua et coloris exper-
lia , modo colorata. Evaporatioiie e t diffusione quam
maxime variant, pariterque modo atque eoiidilione, quo
e x se odores spargunt. Suat Labiatae, quae Phoebo lucente
fortioreni spirant odorem, aliae Phoebo vibrante,
aliae regnante Luna; hae igitnr olea eoiiliiieiit, quae
sub graviore calore inox decomposilioneni patiuiitur.
Ita v ix mirabiinur, has stirpes, quarum officinam olei-
param natura constituit in cryptis per fenuia folia et
flores sparsis, nec nti Laurineannu arborescentium intra
corticem, rariore proveiitu es.se sub ipso Acquatone
iu depressis silvis alvei amazonici, quam in altis
campis regionis Oreadum aut in sicc is vepretis Hamadryadum,
ubi iiiitius sidiis et aura liquidior Labiatas
pariter fovet alqne Europa in alta planitie iberica aut
in ferris circa mare mediterraneuni, clemente coelo
beatis. Sane magnum islud discrimeu quod iuter vege fa-
tioneiii regionis Amazonicae et terrarum Brasiliae alta-
rum obtinet, nulla re evidentius elucet, quam rarissimo
ili iila Labiatarum proveiitu.
inter nos Salvia et Galeopsis ochroleuca inclaruerunt).
Nonnulla denique ea est partium aelhereanim, ama-
ricanliujii, muciiagiiiosaruiii cum resinosis mixlio, qua
gustili pro condimento commendantur; ita nt inter her-
bas culiuares Origanum Majorana, Satureia horten-
s is , Ocimum Basilicum et Salvia pristino jam cultu
recepta sint.
H aec de Labiatarnm virtutibus inter Enropaeos
probe nota, in opere nostro repelere ratum videbalur,
ut medicis Brasiliensibus exemplo sint et indicio ad
naturae indigeiiae muñera iiivestiganda. Quodsi enim
Brasiliae faciilime coiisulitur medicamiuibus chemica
arte praeparatis, quae commercium frequens cito et
absqiie eorruptionis pericolo afferre s o le t , aliter se
liabet quoad Iierbas liumiditate et verme pessumdatas
aut temporis lapsu inertes. Quam ob causam mullum
interest, nt Brasilienses ediscaut e x largissimo, quera
patria nutrii, peiiu elige re , quae convenienler pos-
siiit usura in Europa prisca experientia commendatum
supplere.
Quam pliirimae Labiatarum, praecipue e Hyptidis
. Huic ve,r o oleo aelliereo, fanq-u am essenliali La- Q —.• . g , g .g . «gvi.VIW 4IICHIIIIÍV.C ClllUl.
bjataruiii d o t,, admi.sta suut varia conditione et pro- et quum per campos collesqne áridos
nnr tmr iû » i n , ......nnA a» Ia i...:........ .....1»
g en e re , olei aetlierei qiiantilafe eiiropaeis antecelluiit
portione materiae amarae et taiiiiimim, unde triplex
evadil efficaciae in corpus aiiiiiiHle gemis: polleiit aliae
virtute mere aetherea, aliae uethereo-amara, aliae
amaro - subadstringeiile. Ubi oleum aelhereiim prae-
valet nerviiiii se pi-aebeiit, stimulaiitia, cito excitaiitia;
ita primario modo in cerebrum et nervos agiiiit, laii-
qiiam erelhica, aiialeplica, inde, aneto motii cordis et
iiiagiioruin vasoimm, calefacieiitia, et peripliericoriira,
diapliorelica. In variis autem plantis nervini medica-
minis virliis variata e st, ut prisca jam edocuit expe -
saepe gregarie
crescaiit abuiidaiiler se offerniit et experimento che-
mico et materiae illi nobili magna copia eliciendae.
*0 „Salvlae Hìspaaoruin, piantile camphorifer.ie infusum theiforme, vel
ct s:,tunitius dccoctuiii, optimum e.«t remedium, quo aeni studiis
uimils, curis, laborious, vigiliis protr.ictls I.abefaclati optiine, cito,
uec iujucunde rcficiuutur. Medici nostrates, quia et vulgus ipsum
paralisi laboraiuibus foii.-v niasticaud.t praescrihunt,“ La Gasca Genera
et Species p- I. jam stirpeiii (an S. officinalis L. feram?),
quia ab omni quasi Uìspano pro medkauiiue celebratur, llispanoi
t - ,