Lodewijk XIV
Grootmeester in
beeldvorming Jan Pelsdonk, conservator
Numismatische Collecties
Niet de minste tijdgenoot van Watteau
was de Franse koning Lodewijk XIV.
Lodewijk heeft ruim zeventig jaar
geregeerd, van 1643 tot 1715. Hij
was in die periode betrokken bij tal
van oorlogen. Regelmatig pretendeerde
Lodewijk een grotere rol te hebben
dan hij daadwerkelijk had. Doelbewust
liet hij de Franse kunst door de staat
reguleren. Zo kon hij de beeldvorming
rond zijn persoon tot in de kleinste
details beïnvloeden.
Zijn sturende hand is duidelijk zichtbaar in de penningkunst.
Een serie penningen - histoire métallique genaamd - toont
belangrijke momenten uit de regeringsperiode van de koning,
inclusief zijn geboorte en kroning (als kleuter van vijf). In
Teylers collectie is deze serie penningen met ruim 150 stuks
vertegenwoordigd, een selectie wordt als onderdeel van de
tentoonstelling over Watteau in het Boekenkabinet getoond.
Op penningen wordt hij geregeld 'Lodewijk de Grote'
genoemd: ook zo'n voorbeeld van beeldvorming. In de praktijk
is echter vooral 'De Zonnekoning' ingeburgerd geraakt.
Subliem boek
Dat de macht van Lodewijk lang niet alleen op penningen
werd verheerlijkt blijkt uit een subliem ruiterboek uit 1670.
Het is een zeldzaam werk, vol met prachtig uitgevoerde prenten.
Getoond wordt de bijzondere ruiteroptocht die in 1662 in
< François Chauveau, Lodewijk als Romeinse keizer.
Prent uit: Charles Perrault, Festiva ad capita annulumque
decursio a Regne Ludovico XIVanno 1662 (Parijs 1670).
Uit de collectie van Pieter Teyler.
Anoniem, toegeschreven aan Jan Smeltzing
(1656-1693), Vrede tussen Frankrijk en Algiers en
het afstaan van Avignon aan de Paus. Zilver, 50 mm.
Uit de collectie van Pieter Teyler.
Parijs werd gehouden ter gelegenheid van de geboorte van
de Dauphin (kroonprins). De bijna 1300 deelnemers waren
verkleed en de optocht duurde twee dagen. Lodewijk XIV
deed zelf ook mee, als Romeins keizer. Dit uitzonderlijk fraaie
boek is afkomstig uit de collectie van niemand minder dan
Pieter Teyler zelf.
Barsten in het imago
Lodewijks streven naar een ideaalbeeld werd niet door iedereen
positief ontvangen. Geregeld gaf dit zijn tegenstanders
munitie om juist de falende kant van Lodewijk te laten zien.
Op diverse prenten en penningen wordt hij op de hak genomen.
De afgebeelde penning uit 1689 is hiervan een fraai
voorbeeld. De maker is waarschijnlijk Jan Smeltzing (1656-
1693) uit Leiden. Smeltzing heeft de penning niet gesigneerd,
vermoedelijk om zichzelf te beschermen tegen eventuele
represailles.
Onderwerp van de penning is de vrede tussen Frankrijk en
Algiers en het afstaan van Avignon aan de paus. Deze in sommige
ogen dubbele nederlaag voor Lodewijk is nietsontziend
op de penning afgebeeld. De Bey - zeg maar gouverneur-
generaal - van Algiers houdt Lodewijk bij zijn pruik vast en
vangt met een pispot braaksel op in de vorm van gouden
munten. Tegelijkertijd wordt Lodewijk door paus Alexander
VIII lichter gemaakt met een klisteerspuit en een ondersteek.