zoGfiGn, d© lust voor
oetieks, hot neerzet-
orden door volgers,
g vsn veranderlijk-
Wieteke van Zeil, kunsthistoricus en cultuurjournalist
Talloze elementen van wat wij vandaag nog verstaan onder
mode en stijl vinden hun oorsprong in de periode dat Lode-
wijk XIV regeerde, zo betoogt cultuurhistoricus Joan DeJean
in het heerlijke boek The Essence of Style (2005). Nooit werd
een 'nationale stijl' met zo'n kracht neergezet dat deze zich
direct internationaal verspreidde en tot nu toe weerklinkt.
Frankrijk en Parijs in het bijzonder werden de standaard voor
'goede smaak'. Zo liet de Zonnekoning in de zomer van 1676
honderden witte zwanen naar Parijs brengen om ze een
nieuwe habitat in de Seine te geven, zodat mensen betoverd
zouden worden als ze de witte waterengelen zouden zien
drijven. De zwanen overleefden de vervuilde Seine niet lang,
maar het beeld van Parijs als stad die een zekere magie aan
je leven toevoegt, leeft dankzij Lodewijk nog altijd.
Het is dan ook opmerkelijk dat uitgerekend een Franse
kunstenaar wiens leven overlapt met dat van Lodewijk XIV,
maar die nooit onder diens mecenaat is gekomen, het meest
duurzaam invloed op het modebeeld bleek te hebben. Er is
maar één kunstenaar wiens naam als zoekterm op menig
stijlblog te vinden is: Watteau, voor altijd verbonden aan een
type jurk waarbij een deel soepel in plooien van de schouders
naar beneden valt
Watteau bracht een bepaalde ontspanning in de tot dan toe
aardsstrakke jurken van vrouwen. Zijn vrouwen bewegen zich
losser en de plooien zwieren navenant mee. Stoffen bollen op
alsof er nét een zuchtje wind onder is gekomen. De Watteau-
jurk is met haar waterval van curves een wonderlijke combinatie
van verheffing en bevrijding, van kunstmatigheid en
natuurlijkheid die de vrouwen in zijn schilderijen een zeker
- oké, laten we het maar zeggen - 'je ne sais quoi' geeft.
En hij is nooit meer verdwenen. Op de rode lopers van Cannes,
van de Oscars, en de Golden Globes wapperde in 2016 de
zwierige Watteauplooi weer in veel varianten. Actrices als
Saoirse Ronan, Lily James, Jada Pinkett en Nicole Kidman
droegen jurken met ingebouwde schoudercapes, soms uitlopend
tot lange wijde sluiers. Ook bij andere sterren zoals
Jennifer Lopez en Amal Clooney.
En als we bij die laatste de aandacht even houden, dan doemen
er nog meer overeenkomsten op. Subtielere; eerder een
zweem van Watteauisme. Die hebben te maken met timing
en decorum - zoals de klassieke deugd Prudentia precies
weet wat wanneer het juiste is om te doen. Een vermogen
dat, ook in de Watteautijd, een vertaling naar kleding vond.
Antoine Watteau,
Het uithangbord van de
kunsthandelaar Gersaint
(L'enseigne), 1720, olieverf
op doek, 166 x 302 cm,
Stiftung Preußische Schlösser
und Gärten Berlin-Brandenburg,
Schloss Charlottenburg, Berlijn