Dubois zelf was de eerste die op basis van zijn fossielen
een poging tot reconstrueren ondemam. Hij beschikte
echter alleen over de door hem gevonden fossielen en
verder was er niets bekend over zijn aapmens. De
reconstructie die hij maakte, ziet er mensachtig uit met
aapachtige kenmerken. Zo zijn de armen lang, de duim
zeer kort en de grote teen is opponeerbaar. Het gezicht
doet aapachtig aan. Het beeid dat Dubois van gips
maakte, heeft een lengte van ±1 7 5 cm. De huid is licht
behaard (afb. 16).
Na Dubois zijn in de loop der tijd, op basis van meerdere
vondsten, nog vele reconstructies gemaakt. Naarmate er
meer van Homo erectus bekend wordt, worden de
reconstructies ook steeds menselijker. Volgens Richard
Leakey (1981) was Homo erectus grof gebouwd, maar
kwam verder fysiek in grote mate overeen met de moderne
mens. Echter het gezicht verschilde nogal. Dat was toch
nog wat aapachtig: het voorhoofd helde naar achteren en
had zware, uitstekende wenkbrauwbogen; het hersen-
volume bedroeg slechts ± 70% van dat van Homo
sapiens; het gezicht was vooruitstekend; de kin, die zo
VpnmprlfffnH is voor moderne mensen, was aanwezig,
maar weinig ontwikkeld.
Ouderdom en voorkomen van Homo erectus
Homo erectus heeft gedurende een lange période de aarde
bewoond, namelijk van zo’n \Vt miljoen jaar geleden tot
ongeveerd 300.000 geleden. Zijn overblijfselen zijn
gevonden in Azie (o.a. Java en China), Europa (o.a.
Duitsland en Frankrijk) en Afrika (o.a. Olduvai). Men
veronderstelt nu dat de menswording in Afrika heeft
plaats gehad. Met Homo erectus, die zo’n VA miljoenjaar
geleden gemigreerd zou zijn vanuit Afrika naar Euro-
Azië, zou het geslacht Homo zieh over de oude wereld
hebben verspreid (afb. 17). Dat Homo erectus op ‘zijn
tocht’ allerlei verschillende leefomgevingen ontmoette,
zal duidelijk zijn. Het verschil in leefomgeving vinden we
ook weerspiegelt in de fauna’s die gelijktijdig met Homo
erectus leefde.
De leefomgeving
De dieren waarvan fossielen zijn gevonden, kunnen een
beeid geven van de omgeving waarin Homo erectus
leefde. Zo zijn bij de Aapmens van Java te Trinil de
overblijfselen gevonden van o.a.: een stekelvarken, een
tijger, een primitieve olifant (Stegodon), een hondachtige,
een neushoom, een antiloopachtige die alleen maar fossiel
van Java bekend is en naar Dubois genoemd (Duboisia
santeng), uitgestorven waterbuffels, een zwijn, een aapje
en krokodillen. Uit deze fauna-samenstelling kan men
opmaken dat Homo erectus op Java in een open
boslandschap met rivieren leefde.
Voor de Peking-mens verondersteld men een mozai'ek van
beboste heuvels, open vlaktes, rivieren en meren. De
bossen werden o.a. bewoond door bizons, sabcltand-
tijgers, luipaarden en beren. Op de vlaktes leefden o.a.
olifanten, neushooms, hyena s, paarden en jachtluipaar-
AZIE
1. Trinil/Sangiran/
Modjokerto
2. Zhoukoudian
3. Lantian (bij
Xi’an (Sian))
4. Wuhan
5. Kunming
A. Siwalik-heuvels
AFRIKA
6. Oldowai
7. Olorgesailie
8. Koobi Fora
9. Omo
10. Temifine
EUROPA
11. Torralba/
Ambrona
12. Arago
13. Terra Amata
14. St. Acheul
15. Heidelberg
Afb. 17. Vindplaatsen van Homo erectus (*)
den. Gedurende de vele duizenden jaren waarin Homo
erectus in de omgeving van de grot leefde, schommelde het
klimaat tussen ongeveer zoals het nu is, dat wil zeggen
’s zomers heet en ’s winters ijskoud, en iets warmer.
Een gematigd klimaat in een bosomgeving zal het milieu
van de Heidelberg-mens zijn geweest. Althans daar
duiden de vondsten van het ree, het edelhert en het wilde
zwijn op.
De aanschaf van afgietsels
De afgietsels van de Java-mens leverde Dubois zelf aan
Teylers Museum. De eerste dateren reeds van 1896. In
1927 kocht hij een nieuwe set ongekleurde, die volgens
Dubois nauwkeuriger waren. Deze liggen nog in de
virtrine.
Over de aanschaf van het afgietsel van de onderkaak van
de Heidelberg-mens, hebben we tot op dit moment niets
kunnen achterhalen.
In 1933 kocht Dubois een serie afgietsels van de Peking-
mens. Alle aankopen, waarschijnlijk ook die van de
Heidelberg-mens, werden gedaan bij de firma R.F.
Dämon en Co. te Londen.
W. deJong
Met heel veel dank aan dr. J. de Vos en J. van Veen.
NOTEN
l.In het vorige artikel (Magazijn, lente 1985) is een zetfoutje
gesloten (p. 12), heidelberginsis tussen haakjes moet zijn
heidelbergensis.
2. Zie hiervoor ook het vorige artikel (Magazijn, lente 1985).
Gebruikte literatuur:
Atlas of primitieve man in China. Science Press, Beijing, 1980.
Dubois, E., Pithecanthropus erectus, eine menschenähnliche
Übergangsform aus Java. Batavia, 1894.
Koeningswald, G. H. R. von, Speurtocht in de prehistorie. Ontmoe-
tingen met onze voorouders. Het Spectrum, 1962.
Leakey, Richard, Op het spoor van de mens. Het Spectrum,
1981.
Reader, John, Missing links. The hunt for earliest man. William
Collins Sons & Co. Ltd., Londen, 1981.
Van Noten, Francis, De evolutie van de mens. De speurtocht naar de
ontbrekende schakels. Natuur en Techniek, 1981.
Wendt, H., Van aap tot Adam, op zoek naar de eerste mens.
1973.
Postzegeltentoonstelling: Australie
Van 1 juli tot en met 26 September 1985 wordt de lOde
tentoonstelling van postzegels in het museum gehouden.
Te zien zijn de verdwenen zegels van de zes Staten en een
eerste gedeelte van de zegels, die de Commonwealth of
Australia uitgaf.
In 1642 zeilde Abel Tasman rondom geheel Australie en
tevens verkende hij de kusten van het eiland, door hem
Van Diemensland genoemd, later Tasmania. Noch het
één, nog het ander werd door de Oost-Indische Compagnie
(Van Diemen) van enig commercieel belang geacht.
Een betere exploratie geschiedde omstreeks 1770 door
James Cook, die in dat jaar het Z.O. deel van Australie
onder de naam van New South Wales voor de Engelse
kroon in bezit nam.
Maar Engeland gebruikte dit nieuwe gebied voorlopig
alléén als ‘Strafkolonie’, zodat de geïmporteerde bevol-
king, evenals in Noord-Amerika, niet tot de beste
behoorde. De nederzettingen van deze bevolking, die zieh
met schapenteelt en graanbouw in leven hield, breidde
zieh langzamerhand uit. Zij werd bovendien na 1793 met
andere kolonisten aangevuld. In N.Z. Wales duurde dit
tot pim. 1840, in West Australie tot pim. 1868 en in
Tasmanie tot pim. 1853.
Vanuit de ontstane grotere plaatsen als Sydney, Melbourne,
Adélaïde, Perth en Brisbane werd steeds meer
land gekoloniseerd, zodat zieh rond 1850 tenslotte 6 vrije
staten met een primitief bestuur hadden ontwikkeld, die
o.a. hun eigen postwezen hadden ontwikkeld.
Hoewel deze staten enigszins vijandig tegenover elkaar
stonden, gelukte het de Engelsen via de Status van
Dominions in 1901 een soort Statenbond (Commonwealth)
tot stand te brengen. Deze stond onder beheer van
de Engelse kroon. Vele vrijheden van de staten, o.a. de
posterijen, bleven nog geruime tijd afzonderlijk voortbestaan.
Pas in 1912 kwam men tot overeenstemming
over een gemeenschappelijk postwezen en tot gezamen-
lijke uitgifte van postzegels.
De oudste staten, Nieuw Zuid Wales en Victoria gaven
reeds in 1850 hun eerste postzegels uit. Tot plm. 1900
dragen deze bijna uitsluitend een afbeelding van Koningin
Victoria. Een serie van N.Z. Wales uit 1888 draagt ook
afbeeldingen van inheemse dieren: struisvogel, liervogel
en kangeroe.
Tasmanie volgt in 1853 met zijn eerste postzegels; tot
1899 dragen zij de beeltenis van Victoria, daama afbeeldingen
van bijzondere natuurgebieden. Op de portzegels
van 1890 werd merkwaardigerwijs het vogelbekdier
(Omitorhynchus) afgebeeld.
In 1854 volgt West Australie met zijn eerste postzegel-
uitgifte, die bij uitzondering niet Victoria maar de
inheemse Zwarte Zwaan als afbeelding draagt. Met dit
symbool worden alle West-Australische zegels voorzien,
uitgezonder de Victoria-serie van 1902.
De eerste postzegels van Zuid-Australiè werden in 1855
Afb. 18. De foto geeft een afbeelding van de volgende zegels:
Staat Victoria: 5 shill. (rood-blauw) portret koningin Victoria
Staat West Australie: 2 d. (blauw), afb. de nationale zwarte
zwaan
Staat Queensland: 10 shill. (bruin), portret koningin Victoria
Staat New South Wales: 3 d ongetand, portret koningin Victoria
Staat eiland Tasmania: een der eerste zegels, 2 d (blauw) portret
koningin Victoria, onder de oudste naam: Van Diemens Land
Commonwealth of Australia: afb. de nationale Kangeroe, gevormd
uit de 5 staten +; Zuid Australie (geen zegel afgebeeld).