I C f .
fi
•'iJl;
28 A N T i a U I T A T E S ROMANS
Ubi aqm crifpatur & refidet, xitivo prrfertim tempore, àplurimis Pifcato
ribus accepi ita earn crifpari, Ut &cilc apparcsnt vcitigia ccctcrsnim PilMxim • raro
autem apparent, quia ut plurimiim aqua non refidet, ncque crifpatur, quia non
ita deerefcit, crifpari ut poíEt.
Dio Pilas eafdem Pontis ait effe viginti, cum prasdiííliis meis fundamentis exftent
23., hoc eft , juxta ejus fententiam fornices 19., juxta meam 22. Equidem
deeíTe nolo debita: venerationi erga tantum veterem Auflorem , qui fub
Imperio Romanorum infignitus fuit dignitate Prrfidis in Illyrieo Myfiis contermmo
, ubi Pons erat ; fed tantummodo id ago, ut eruditos viventes doceam flatum
, in quo funt ad prifens ejufdem Pontis veftigia , quas folidis plane fundamentis
oftendunt flatum Pontis, aim fuit integer, idquc libentiíis ago , refpectu
habito ad Columnam Trajanam, ubi fculptus apparet, prout credibile cfteum
fuiffc quoad integras binas Pilas , cajteraqne ad¡acentia veftigia , qua: nunc oftendere
aggrediar , quandoquidem de iis folum illum fermonem feci , qua; conferre
poterant ad probabilem dimenfioncm unius ejufdem longitudinis.
Primùm oculis fubjicio ProfUum Danubii in linea interjcfla duabus Pilis exiftentibus
in utroqne continente , imiixum dimcnfionibus , quas fieri juffi plurimis
in locis maximá curi & diligentia , & diverfas profunditates oftendo , quarum
major comperta eft orgj'arum trium , & refpondens fere medio alveo.
Pite in eo funt notata: correlative ad mea principia , qua: modo ad trutinam
revocantur , quoniam nulla dari potefl ratio , cur ad utramquc ripam exiftentes
minores forent aliis intra Danubium. Ha: ad pra:fens exiftentes fuà latitudine
, & longitudine, (refpeftu habito Se ad exteras Pilas ejufdem latitudinis , ac
longitudinis,) quàmfpatiofus Pons fuerit, aperte demonftrant. Quoad altitudinem
, in obfcuro res eft , quamvis idem Dio afferat pedum lyo. Pila: iftxfunt
bifariam dividends; ; Prima pars eft veri corporis earum , qua: longa cft fex orgyas,
& lata tres. Secunda eft propugnaculum Pila: contra impetum currentis
aqua:, longa orgyam unam, & qua: in angulum definir. A longitudine veri corporis
deducitur latitudo ftrati ejufdem Pontis fex orgyarum,
Hanim PUaram altitudo , qua: in expreflis figuris exiftit, nihil conferì ad veram
altitudinem ipfarum , quia tempore , ac limofis aquis tefla: fuerunt ufque
ad fitum , quem videmus, Dubitandum non eft Apollodorum Damafcenum
earn contulllTe cum profunditate fluminis , & eum eo fundamento , quod neceffanum
credidit , liabitoque refpeftu ad altitudinem majoris aqux copia:. Jam
oftendi maximam Danubii profunditatem in fitu Pontis effe trium orgyarum, aut
pedum 18., id eft veterum pedum ad fummum 21.
Ipfe Dio , quem falfum in multis cognovi, ait. Pilas fuiffe alritudine pedum
centum quinquaginta , qui probabiliter erunt veteres Romani , qui refpondebunt
ferè 13J. Parifiorum, id eft orgyar. 22. cum dimidio pra:ter fondamenta.
Hie
D A N U B I I . 29
HÎC errorem detegit quifquis conüderat altitudinem utriufque rip» fluminis dirigentis
altitudinem utriufque riptc Fluminis Orizontem ad ultro citroque commeondum
in Ponte , qux dire£ta fuit à duobus muris cum Pilis à parte riparum,
muro ftru£larum, qua? cum non excedant à plano Pilaruni 24. pedes, qui polfcnt
efle antiqui pedes 27, dubio procul eft hos duos muros ftetiíTe pro pra:íidio
ad planum Pontis collati cum Orizonte utriufque continentis. Erto. Addamus
pedem aliqucm , quem fubripuerit tempus, quod fané decrementum exigui crit
momenti. Attentis hifce fundamentis maxima; profunditatis Danubii , & muri
defcripti, habemus folam altitvidinem , qua.vcrifimilitcr fuerint Pilx, Fornices,
& craíTities Plani, una infimul efle ped. 48. ; nofter autem Dio jaétat , 6c protralîit
ufque ad ped. 150. . . . • . .
Hujus configuratio in columna Trajanà nos docet folas Pilas faiiTe lapídeas ,
foñiices autem , ac diverfa Plana ex ligno conftitiffe. ; nec . illas, protendo ad altitudinem
Plani Pontis , ut mea mens crat, quo minor videatur error Dionis,
fufficiens Pilis fingulis quatuor trabes , quíE biníE fuerint colligate, Ôc in fummitate
deiînant in anguimn , quibus nititur contjgnatio Plani. Qiioad deduci poteft,
ha: trabes erant ad minus fex ped.» quos fi fubtraliamus pedibus 48., fupererit
altitudo ped. 42. Quoad fundamentum, meâ fententiâ, id necefíarium non
fuiíTet in alveo tam coniìilenti, cum fatis forent commilTuroe de trabibus ad ftruendas
lias Pilas ; male igitur ait ipfe Dio altas fuiife Pilas ped- lyo. prêter fundamenta.
Hi defcripti muri dividendi funt in tres cralïïties, media confiât lapidibus eterogeneis
; cxterx veilita; funt lateribus coélis ? ea latitudine , longitudine, Se
altitudine expreifâ in adjun£ì:à figura, qui lateres co¿H Pilas extrinfecùs circumdedere,
nequaquam vero lapides quadrati, ut Dio autumat.
Harum Pilarum conftruótio finem imponit narrationi Pontis Trajani, cujus
ligamentimi fuit ex trabibus per longum , & per tranfverfum protenfis , Se fo'
lidamentum quoddam conftituentibus , quod roboréis tabulas probabiliter tegebatur,
ad inflar capfx, ficut ôc hodie fieri folet tam in conftruendis Pontibus in
fluminibus , quam in mari Molibus. Hanc veritatem probant tres ordines foraminum
difpofiti per longum , & latum utriufque Pil^. Tres tantum ordines
apparent» quia reliquum inferius ejufdem depofitione fluminis teitum cft. Organica
defcripta ftniélura manifefta fit per hic adjunétam figuram , cujus medium
refertum eft lapidibus fluvialibus una coUigatis arena ejufdem Danubii, & calce
cofta ab Artificibus in vicinis ripis , de quibus erlt fermo. Vifis expoiìtionibus
Dionis, quem inCaftris perlegebam, numquam vero antea vifâ verá Pontis figura
in Columna Trajanà, erigi jubens plura prxfidia ad utrumque caput noftri
proedi«ai Pontis navium, inqxiifivi utrìim in iis locis veftigia exftarent ca^'earum lapidum
quadratorum , qua; adhiberi potuiflènt ad hoc iudificium , quomodo à
Tom. il. P Dio