lemperiein, quam meridiei propior pofito indticere üeberet, confemnt St^ria, Carlüolia,
et Carinlliia, qiise provincisB per alliorem fuiim fitum et copiofas alpes,
maxima parle armi nivibus tectas, i:rigidos immiltunt ventos. Atque ita fit, ut nierïïs
ac fiorefcenlioe tempus in demiffiore parte tara Croatia: quam Hungaria! idem fit, et
liirpes intcnlioris frigoris impatientes: Vitis vinifera, Ficus Carica, Amygdalus per-
Jica, &c. utrobique afcjue bene proveniant. AFt in occidental! montium congerie
ultra Colapim, alque inter montes Pliffivicza:, Kapela: ac Velebich adeo imitis eft
temperies, ul Vitis culturam non admittat, Ficum aliasque teiieriores arbores enecet,
inefiem communiter in fuiem Augufti aut initium Septembris retardet, et nives faipe
eodem hoc menfe producat, in Aprilem, imo in Majum usque perduraturas, atque
e montibus nonnili adulta a:fiate, iiec femper in integrum decelfuras. Zermanya
Jiutem provinciola, ab aquilonibus per montes defenfa, et magis regio liloralis ob
fitum depreffiorem, mitiore, quam reliqua Croatia el Hungaria , fruunlur climate,
quod Olea: colenda: favet, üvas Julio maturat, vindemiam AuguBo peragere jubet,
et complures ftirpes Europa: ma.xime atiftrali propias: Pbillyream mediam, Salviam
olTicinalcm, Rosmarinum, Viticem Agnum caftum, Quercum Ilicem et Suber, Piltaciam
Terebinthum, ,&c, alit; licct liyemis tempore vicina: alpes non raro intenfum frigus
immitlant.
C) Tanlum difcriininis ctiam obfervalur in v e n l i s : lu quippe ad demiffiorem
regni partem leniores pertingunt, impelu per monies proprios et vicinarum regionum
jim fracto; all montibus altioribus, locisque vicinis et inter eos interjeclis inde a
Septembri usque in Majum fere continuo, nec raro etiam per a:ltalem, liorribili cum
veliementia infult.aut. Incola: ventos omnes ad duo rcducunt genera: illos, qui e
continente proveniunt, fub nomine Bora vel Bura, alios, quos mare immittil, fub
nomine J u g o , comprehendeutes ; illi e Septemtrione , aut inier hunc el ortum
communiter adpellentes plerumque inier 7-.- et 8— lioram matutinam oriri , inter
quartam et quintam pomeridianam definere foliti; pofteriores vero ab auflro vel inter
hunc et occafum ex a:riuante Africa per mare transmira ordinem nullum fequentes.
D) Non minor diverfitas in tempeftatum viciffitudinibus notatur: utpote,
qua: in inferiore regni parte cum iis in planiore Hungaria conveniunt; in editiore
autem magnopere difcrepant; hic enim inde a S.:ptembri usque in Majum perpetua;
fere pluvi'a:, nives el procelloe dominantur; per seftatem vero, quamvis nubes facpe
ad pluviam fefe componere videantur, diuturna non raro regnal ficcitas. Frigidiore
nempe anni parte , quas Aufter e fervidis Africa: oris fiticulofus prodiens mari
mediterraneo furripuit aquas, brumale montium altiffimorum frigus tanta copia condenfat,
ut eas atmosplia;ra forma nubium relinere nequeat. Hinc nives in montofa
regione foepe adeo copiofoe cadunt, ul commeatum per vias publicas in plures
hebdomades impedianl; et aquarum mcleoricarum, quai per annum delabuntur, ea
ell quantitas, ul Caroloftadii fub montibus altitudinem 22; pollicum adtigerit (').
Hoec aliter fe liabenl leflate, cum tantum difcriminis in lemperie non obtinel: nubes
C ) U[ dociierii,,, obrer
g r . p h . B e l e h r , de;
nriata:. Vid. B.ir. Li.
tum ab uno ceirilTimoruin montium Ifactu ad alium Irajiciuntur, donec liccis ventis
alioquin ex ordine flanlibus difpellantur. Atque ideo incolis Korbavia: et Licca:
Plilïïvicza cum Capela, el Velebich duo dracones (dvä Zmaja) nominanlur, qui
reflate omne humidum abligurianl, reliciuo aurem anni tempore iterum evomant.
IX. C A U S A E I N D O L I S P H Y S I C A E,
A) Proeter fitum, inier caufas, qu.'e ad proefentem condilionem facienique
eidem inducèndam contulerant primas deberi AQUIS, nullum polelt effe dubium.
Ex aquis enim depofitam atque in altiffimos montes adgellam fuiffe omneui niateriam
folidam, docet lapidum ac lerrarum indoles calcarea, margacea, arenaria, &c., uti
et Ilructura flrataria fchiltofaque. Aquis polilfimurn diruta et in précipites petras
vc-rfa effe montium latera, non finunt dubilare ruina:, qua: adliuc fere in annos conlingunt.
Aquis etiam exefas atque locis non paucis in liiatus dilatatas effe rimas
inter Itrata calcarea intercedentes, iisdemque erofa et cavernis ac meatibus perforata
elfe montium interna, probat materies calcarea, quam ea: continuo educere pergunl.
Hinc ortas effe demerfiones innumeras ipfasque abyffos, in quas crufta montium aut '
lente fubfederat aut fubilo collapfa elt , evincit earum cum cavernis ac meatibus
commuuio aquas educens, et confirmant exempla demerfionum recens ortaruin. Inde
repetendam quoque effe, quam inter montes notavinius, fcaturiginuin, rivorum et
ftagnoruin paucitatem, quisque facile perfpicit, cum e dictis jam noluni [il, aquas
ubique rimas et orificia, quibus hauriantur, rcperire , ut adeo non nifi paucis in
locis, velut in Babino-Jezero, Babina-Loqua, palude ïernovaczenfi, ubi niarga
rimas obRruxerat, reliagnare poffint. Quin et überlas fcaturiginuin hinc concipitui:
rivuli nempe, quod alibi in fupeificie terra: contingit, in monlora Croatia per
meatus fubterraneos iu majores rivos amnesque abfconditos confiuunt , qui demum
unico paucisve orificiis loti prorumpunt. Ita et alia haud difficulter adfequimur:
cur e. c. rivi et anines copia aquarum nunc lubito exubereiit , alias vero poene
deficiant? cur antrum Zelena Pechina aliaque loca, maxima anni parle ficca, nonnunquam
ingenlem vim aquie eruclent? &c. ; folum nempe, quod alibi humidi tenax
hoc nonnifi h îJite velut per dcnfuni fiitruiii in fubjectas venas traiifudare ac defüllare
Unit, hic omne brevi in canales fubterraneos transmittit; unde per pluvias aut liquefcentes
nives fcaturigines cito augeri, et aquas locis non confuctis prorumpcrc^
ceffante autem hac caufa brevi iterum imminui aut deficere neccffe cft: ita ergo aqu:e
per lentam, fed in fecula coutinuatam actionem caufa exlUternnt, cur ipfce nuna fe
hoc illove modo hic habeant. Per aquas etiam e montibus elutum alque eductum
effe folum, quod inferiores colles clivosque confiituit, et quod valles atque plariiticjn
operit, demonftrat convejiiens ejus cum materie montium indoles colorque, et
confirmât fedimentum, quod aqua; meteoricas ac üuviatiles etiamnum deferre atque
dcponcre pergunt. Eidem igitur aquarum eflicacitati prcecipue adtribuenda elc
fcopulorum rupiumque nuditas ac triftis facies, quam latus montium mare fpcctans,
atque provincia: inter altiffimos montes interjectpe exhibent, e quibus humus partim