ï
juxta fluvios principes et per demirsiorem partem, Hngarice atque Slavonioe accedentcm;
nec fertilitate cedit quoe in confînio banali et inter Savum ac Dravnm e montibus
atque collibus in valles fublederat. Parcior autem acceffit albidx illi ac duriusculas
niargce atque argilloe, quoe clivos et colles monticulosque inter Savum et Colapim
fitos, ac propagines ab altioribus montibus ad pofleriorem usque demifsas partim
conRituit partim operit. Quo altius demum in montes adfcenditur , eo triltior comparet
rerum facies: quamquam enim hic in vallibus Ogulinenfi, Gezeranenli, Briiij'cnri,
Berlogenfî, Ottochaczenli, Koieniczenfi et Korbavienfi non defnit prata atque
agri fertili gleba gaudentes , tamen paulo editicra loca, potilfimum in poftremia
duabus, non fecus ac montes ipfi, inter ffcquentifTjina faxa nuda parcinhnam habent
hmnum , ut vix nifi in demerfionibus, in quas eam aquoe copiofiorem congefferant,
majoris fertilitatis indicia obferves. Licca porro petris et fcopulis adhuc magis horret:
humus in hac provincia folo partim arenofo, partim margaceo duro ruffo vel
albido inftrata et immixta eft parcilfima, vires vegetationis vix nili 5 — 6 annorum
quiete aut copiofa ftcrcoratione recuperans, e qua palfim prominent plurimi grandesque
lapides, etiam per demiffiiorem planamque vallem fparli ; et non tantum alpes
aliique montes majores vallem hanc amplam cingentes Ted ipfi etiam colles, uti montes
minores per eandem diffeminati nudas undique oftentant rupes. Omnium denique
maxime horrida eft facies, quam longilTinnun Adrix obvcrfura latus montium objicic
vifui, utpote quod, fi paucas valles fupra nominatas demas, humo fere deflitutum
atque omnibus poene vegetabilibus privatum calvis petris ubique exafperatum ccrnitnr.
VL S T R U C T U R A CO M P A G I S S O L l D A E.
Omnis prope materies folida, Croatie solum conftituens, U r a t a r i a eft: in
planitie quippe et collina hujus regni parte, ubicunque feu foffas feu ripas infpiciendi
occafionem habuimus, humum, argil lam, margam, hisque faepe fubjectam arenam in
ftrata depofitas vidimus. Eadem eil in montibus obfervatarum ardefiarum arenariorunique
indoles, quam etiam in fic dicto lapide fedimentoso obtinere, ipsum nomen
innuit; lithanthracibus autem foienne effe in ftratis occurrere, nemo ignorât, id quod
et de ferri mineris communiter valet. Stratariam denique comperimus omnem calcem,
qure inde a marl usque in alpinam regioncm ad 800-900 et amplius orgyas inimcnfa
copia adgefta efl, ne quidem ea excepta, quae antiquiffimae originis e/fe cenfctur.
Efl autem ftratis his calcarcis craffities perquam varia, ut hic, quod in locis
demilTioribus plerumque ufuvenit, unum alterumve pedem, alibi, quod ad Chabcr,
ultra Verbovszko, in monticulo arcis Udbinensis, atque in ipfo vertice altiffimariun
alpium übtinet, vix unum alterumve pollicem , imo tantum unam alteramve lineam
îcqucnt, hoc in cafu Schifium referentia atque infiar tcftae optime ullaî tinnicntia. Calx
vero vetuftior in vaflifilma ftrata adcumulata efi.
Rlemorabile pr^terea eft, laminas illas et ftrata per longilfimuin tractum montium
Vclebicli, quousque eum vidimus, ubique jjaralkle verfus mare inclinari, qux
litus ac directionis ratio etiam in ilratis Capela: obfervalur, in docuinentum, eadem
omnia, fi vetufliorem calcem dcmas, utrobique eodem tempore modoque producta
cffe, id quod et indoles matericC ubique eaden) confirmât. Ncc tarnen priin.TVUs ille
fitiis ubivis perfiitit: in demerfionibus quippe diverfu eil firatorum pofitlo, et tam in
Pliffivicza quam in Velebich occurrunt loca, in quibus ea pcene verticalia funt, in manifcfium
indicium, non paucas montium ruinas utrobique contigiffe.
Non minus dignum notatu efl, inter ftrata illa innumeras intercedere cavcrnas,
partim forma fpccuum in auram jam patentes, partim, et quidem utplurimum, adhuc
claufas atque in meatus fubterraneos extenfas. Prinium, quod intravimus antrum,
pone arcem Ozail non procul Colapi occurrit, in duos ramos abiens : Aliud ad Bunich
in Rorbaviec fine hiat, qualitatc inferius indicanda memorabile et fub nomine Zelena
Pechina notum. Specum aliam prope Peruffich, in editiore loco apertam perreptavimus,
pluribus concainerationibus conftantem et polymorpho ftalaclile vefiitam. Ad
Thuin fpecus eft duplex usqucOsztariam ad horee fpatium pertingens ibidemque altero
orificio patens] harum altera alteri impofita eft ita, ut per binos meatus conununionem
habeant; utraque excavationibus lateralibus aucta quondam furente bello refugium
hominibus et tutam pro deportandis Uteris viam prsebuit, nunc illapfis lapidibus
impcditam. Ad lacum Phlviczenfem Kdludjerovo Jezero ia prferupta petra antrum
eft, quondam ab eremilis habitatum, unde lacui nomen nianfit. Sub alpe Pliffivicza
in latere Koreniczenfem vallem fpectante, uti et in Velebich inter alpes Szildg et
Mali Vifzocliicza, in cacuminibus Bâdany et Debelo-Berdo alia vidimus antra, ob
inaccefi'um aditum, aut ob angufiiam orificiorum , aut ob fundum nimis proecipitem
non intranda. Sunt prasterea aliquot aliae fpecus ab aiiis commemoratoe, hic
quoque adferendoe: fcilicet non procul Buzfin in Licca; ad Jeszenicza in Ottochaczenfi
( ' ) , ad Klokoche in Szluinenfi ( ' * ) ; ad Nagy-Kemlek in Crifienfi provincia ('**),
ereque varioe extenfionis ac formjB. Accepimus etiam in Vochenfi monte fupra
Viniczam Comitatus Varasdinenfis antrum occurrere, ftalaclile obductum, quod I n d ia
dicitur.
Proeter apertas has, ct forfitan plures alias nobis nondum notas fpecus vifcera
montium croaticorum innumeris meatibus fubterraneis perforata effe, docent valles
ac demerfiones creberrimse, aquis, quas colligunt, nonnifi fubterraneum, nec apertum
effluxum concedentes, et confirmabunt mox confiderandse aquae in montofa
Croatise parte fcaturientes et flucntes.
V I L A Q U A E .
Croatia quidem et copia et varietate aquarum multum cedit Hungariee reliquae;
aft, qux in illa fcaturiunt, qu^eque eandem perluunt aut obfident, non uno rcfpectu
perquam memorabiles funt: occurrunt quippe
A) AQUAE MINERALES non paucoe, fcilicet:
a) A c i d u l oe 1) J a m n i c z e n f i s , non procul finiflra ripa Colapis , inter
( O Une. Magaz. III. 443- 4^4'
Oryctgr. C a r n i o l . IV. 3Ö.
C*":) K e r c f e l i c i i Notit. pr«Iira. 4,5a.