Capela minore inter Koranam et Unnam extenciitur , utpote quse ex altiffïmo illo
monte Tpectata tota iisdem coiifita cernitnr.
D) Quje liucusque dc montibus, vallibus et foil denierfionibus adduximus, abundc
ofiendunt, quod initio adferaimus: maximani partem Croatioe perquam inîçquatam
fuperficiem habere ; nec tamen ideo p l a n i o r ejus pars modica cenfenda eft.
Quidquid enim terrarum infra montem Petrova-Gora per fie dictum confinium banale
ultra citraque Glinam ad Colapim et a Zrinenfibns montibus ad hujus fluvii cum •
Savo unionem , atque hinc inter pofteriorem fluvimn et Uniiam ad utriusque confluxum
extenditur, uti et magna pars intevamnis regionis provincias ZagrabienfiS, in
qua Campus T u r o p o î y a , per privilégia fua polilicis memorabilis occurit, complaiiatam
prjefefert faciem. Quin maxima etiam pars latiffimae illius plagas, quae Savum
inter et Dravum a montibus Comitalus ZograbienRs atque Crifienfis usque limies
Sclavoaioe diffunditur , licet collibus , quos illi dimittunt, minoribusque montitbus
e nominato regno coiitinuatis haud deftituatur, in planitiem sequata-eft, nonnifl
per Dravum ab huugarica fcjunctam , et juxta hunc fluvium ultra Varasdinum , uti
juxta Savam ultra Zagrabienfem agrum extenfam, vallibus utriusque fluvii brevi inh
a Styrioe limites in planum latefcentibus.
V. BI A T E R i E S S O L I D A .
Quoe cruftam fuperficialem, quousque hanc pernofcere licuit, conllituunt materire,
funt in genere ut alibi: potifTimum lapides et terrfe , minor copia arenae,
quoepiam minersc metalliferje , parum falis , aliqua innammabilia , et quoedam corporum
organicorum reliquia;, qua: maxinîam partem quidem humo contecta funt,
non paucis tamen in locis etiam denudata cernuntur.
A) LAPIDES feu SAX A potiffimum confiant cake ; alii funt argillaccoe, alii
filicejB indohs, quidam mixti e prima et altera vel tertia materie , non pauci adgregati,
poft defiructionem priorum regenerati.
a) Calx acido fulphurico juncta feu G j ' p f u m , quod in fodinis ad Szamobor
occurrit, radiatum , fquamofinu aut compactum , in poftremo hoc cafu Alabaflrum
non inelegans, venis liriisque pictum , couftituens (•) ratione geographic; phyficoe
multo minoris momenti efi, quam quoe acido carbonico feu aereo unita nomine
carbonatis calcis feu calcis aëratoe nofcitur chemicis : utpote partem longe
maximam faxorum in hoc regno efTicicns adeo, ut quocunque te vertas , calcar
e o s offendas, et vix montem reperias , in quo faltem pars non fit hujus indolis.
Efl vero calcareoe huic materia; non eadem indoles, forma et color.
Maxima ejus pars ad compactam, ut vocant, fpeciem, quam alil llratariam
dicunt , alii ad Marmoris genus reducunt, referenda eft: tahs enim in
plerisque montibus, tam humillimis quara celfiffimis , ubique obvia habetur, eaque
nunc tefuieeis referta in locis demiiïioribus inferius adducendis , nunc , et quidem
C ) ü n g . M a g a î . III. jo6. Eftner M i n e r a l o g . II. B, a. A b d i . iioo.
plerumque, iisdem carens : jam grifci out griPeo - nigrefcentis , jam albidi, jam flavelcentis
coloris, et vel in Marmor nobile aut vulgatum compacta, vel in Schiftum
dispofita. Marmor album nigrumque in procefi^u Krapinenfi reperitur ( ' ) ; non
procul Varasdino difTitus mons Szelesnicza griPeo et rubefcente , nontmnquam albis
venis picto confiât (**); obfcure coeruiefcens inter Bofziljevo et Verbovfzke , album
etiam ad Ravna-Gora occurrit ( " ' ) ; verficolor inter Varasdinum et Zagrabiam iuvenitur
C"**); nos gvifeo-nigrum, non raro albis venis diltinctum , frequentiCfimum
eiïe , notavimus, idque adtritu foetens , adeoque ad S u i l l um marmoreum referendum
(""••)- Eadem hoec fcetida materies calcarea in fchifii formaiu depofita cernitur
non tantum in montibus humilioribus fed et in altiffimis alpibus atque in
ipfis harum verticibus, ubi, fi lapides liberos per proecipitia devolvis, tota ciicum
aîu-a foeiore repletur ( f ) . Calx hxc fub folutione in acido muriatico , quocum
fortiter eiïervefcit, pariter foetet odore fulphuris quidpiam prodente, cujus pra:fen.
tiam etiam charta cupro ammoniacali imbuta et orificio lagenas, in qua folutio peragebutur,
adplicata docuit, utpote qua; ab extricutis vaporibus fufcefcebat; facta
folutione relinquebatur materia nigra carbonacea.
Nec tamen deeft calcarei fpecies vetustior. quam g r a n u l ä r e m , Marmor
cvanulare nominant ( f f ) . Hac confiât petra PlilTivicza; vallem Koreniczenfem
fpectans; talemque pluribus in locis notarunt alii: velut inter Doline et Jefzenicze,
in Klek , ad Szamobor ( t t - t ). Sed fpecies lisec longe minore copia Croatia; obtigit
, nifi forte montium interiora plus ejus recondant.
QucC ex aquis ferius fecefi'it calcarea materies , frequens quidem per montofam
regionem plurimis in locis occurrit, nec tamen mafi^as majores conftituit. In
globulos conglomerates formatam vidimus in valle fitbalpina Szenfzki-put, fimilem
fic dicto O o l i t h o , quahs in propaginibus montium Zrinenfium ad Unnam extenfis
reperiri fcribitur ( f f i i ) . Forma Spati albi rimas calcarei grifei et grifeo-nigrefcentis
eadem repletas paiïim videas. In cavernis ea polymorphum ftalactitem, communiter
fpatofum conflituit. In calcareum fibrofum, crirtas fubulasque referentem
C ) K e r e f e l l c h NotLt. pt.-elirn. p. 45.
( " ) U i i g . Magas. iir, 510.
C " ) B a r i t s in Z e i t f c h r . v. u. f. U n j . V. 9,
(*'"•) O r y c t o g r . C a r n i o l . III. log. JO9.
G m e l i n S^-ft. uat. Tom. III. jo3.
( t ) Hoec omnino conveniunt ctim iis, 41133 Ramotid in Mont-Perdu obfervavit, co ciim difcrimine
quod nos teliacconim relitjuias, tjuales infr.i liujus verticem occurrunt , nec in Piifljvicza iiec ia Velebich
videriinus, Coiif. A n 11 a I. <J u Muf. nat. Il 1. 76. — 79.
( t t ) G m e l i n L. c. 103.
C t t t ) Or^^ctogr. C a r n i o l . IV. 36 - ,37. Ung. Magaz. III. 306,
C t t t t ) O r y c t . Cain. L. c. 6.