HOE KLINKT
SCHILDERIJ?
Hoe klinkt een schilderij? Leerlingen uit 4 en 5 havo van
het Haarlemse Eerste Christelijk Lyceum hebben dat voor
ons uitgezocht. Zij maakten hun eigen 'soundscape' bij
een schilderij uit de tentoonstelling De Romantische
ziel. De verschillende impressies zijn vanaf 31 januari
te beluisteren in de app Ziel.
Muziek is bij uitstek het middel om emoties mee uit te
drukken, in alle mogelljke gradaties. De Nederlandse en
Russische schildere van de kunstwerken in De Romantische
Ziel wilden ook emoties uitdrukken met hun schilderijen.
Een combinatie met muziek ligt dan voor de hand om een
nog sterkere emotie op te wekken bij de toeschouwer.
Dat kun je doen door 'traditioneel' romantische muziek uit
die tijd - eerste helft 19de e e uw - erbij te zoeken. Maar je
kunt ook aan jongeren van nu vragen om de emoties die de
schilderijen bij hen oproepen#i eigen muziek uit te drukken.
Wij vonden de laatste optie interessanter en spannender.
Spanning, stilte, storm of juist rust
In samenwerking met Artquake, het poppodium voor jongeren
in Hoofddorp, is gezöcht naar een geschikte muziekwork-
shop. Lotte Lammers heeft ons daarbij uitstekend geholpen:
ze vond DJ Dano (in de jaren '90 van de vorige eeuw bekend
van the Dreamteam) en Maurice Alberts bereid om de leerlingen
wegwijs te maken in de benodigde Software. Muziek-
docenten Martijn Breebaart en Annemiek Vroonhof van het
ECL stelden hun les beschikbaar.
Op 9 januari is het zover, Leerlingen uit 4 en 5 havo bekljken
op powerpoint een twintigtal representatieve schilderijen van:
EEN
Fieke Kroon, medewerker Educatie
de tentoonstelling, waarult ze ieder een aansprekend Kunstwerk
kiezen. Daarna krijgen ze van DJ Dano en: Maurice
Alberts uitleg over het programma en gaan ze aan de slag
met het elektronisch componeren van hun eigen soundscape.
De twee dj's hadden gezorgd voor een groot aantal verschillende
tracks en soundeffects, waarmee je spanning, stilte,
storm of juist rust kunt uitdrukken^#
Gratis Wifi
I I een les van 2 uur werken de leerlingenBitermate gecon-
centreerd. Ze kiezen heel verschillende werken: de een valt
voor de bliksemschicht die de eik klieft van Maksim VoroDjov,
de ander juist voor het roeibootje op de verstilde Dnjepr,
geschilderd door Änton Ivanov. Ook De jonge tekenaar van
Woutherus Mol valt in de prijzen, net als Zomerlandschap .
van Koekkoek en De legende van Cornells Kruseman. In
totaal worden er 16 schilderijen voorzien van een muzikale
impressie. Antenna International, die pok de 'traditionele'
audiotour verzorgt, maakt er een app van die vanaf 31 januari
onder de naam Ziel in App Store en Google Play gratis is
te downloaden. Het museum Is trouwens sinds kort voorzien
van gratis Wifi, dus niets houdt u meer tegen om de muziek-
tour van de leerlingen mee te beleven. Neem wel uw smartphone
met uw eigen oortjes mee. Graag tot ziens en veel
kijk- en luisterplezier!
Met dank aan: Jorien Werkhoven, Sophie van Dommelen,
Anna van der Linden, Sterre Hillen, Noeria Schreuder, Katlnka
van der Wall Olivia Prins, Puck van Dijck, Bram Kreuger,
Marijn Tukkie Cas Helmink.
Verdampt Vermögen
Heeft Rusland
Teylers hoofdingang
gefinancierd?
Jan Pelsdonk, conservator
Numismatische Collecties
Recent is in het archief van Teylers Stichting een
pakket van maar liefst 220 Russische obligaties
en coupons aangetroffen. Wanneer zijn deze ver-
worven? En wat hebben ze nu echt opgeleverd?
De obligaties zijn te zien in de kleine expositie
De Russen komen.
De oudste obligaties dateren uit 1818. Ieder jaar leverden zij
over de inleg 6% rente op. Een overvloed aan stempeltjes - een
per half jaar - toont aan dat er gedurende honderd jaar rente
is ontvangen. Het is duidelijk dat het om een groot bedrag gaat.
De obligaties waren oorspronkelijk aangegaan voor duizend
roebel per stuk. De uitgekeerde rente over honderd jaar
bedraagt dan 60 roebel x 100 jaar = 6.000 roebel. De inleg
van 220.000 roebel zou een rendement hebben opgebracht
van maar liefst 1,32 miljoen roebel (220 x 6.000 roebel). Om
een idee te geven: in 1880 was een roebel circa f o ,35 waard.
Dit levert omgerekend ongeveer/460.000,- op, naar huidige
maatstaven zo’n 4,7 miljoen euro. Dit zou voldoende zijn
geweest om niet alleen de bouw van de hoofdingang van
het museum aan het Spaarne te financieren, maar tevens de
erbovenop geplaatste beeldengroep - de personificaties van
Kunst en Wetenschap gekroond door De Faam - van een
laag goud te voorzien.
Niet uit eerste hand
In werkelijkheid is de hierboven geschetste wolk minder intens
roze van kleur. Om te beginnen zijn niet alle obligaties in 1818
aangegaan. De jongste exemplaren zijn in 1835 gedrukt. Boven-
dien leert nadere beschouwing dat ze bij uitgifte in Nederland
zijn gekocht door een groot aantal personen en bankiersfirma’s.
Maar de naam Teylers Stichting duikt in de bronnen geen
enkele keer op. Voorkomende namen zijn onder andere Paulina
Anna van Westrenen (1778-1859) uit Utrecht, gravin Johanna
Maria Lambertine van Robiano van Limpens (1751-1837) uit
Brussel, Jacques Mayer baron de Rothschild (1792-1868) uit
Parijs en de Rotterdamse suikermakelaar Christoffel Rueb
(1775-1865). Obligaties waren verhandelbaar, Teylers Stichting
had ze waarschijnlijk niet uit eerste hand.
Verder verloor de roebel in de Eerste Wereldoorlog veel van
zijn waarde doordat er een grote hoeveelheid papiergeld werd
Russische Staatslening uit .1818. De Stempels tonen dat ieder half jaar
rente is uitgekeerd. Het jongste Stempel dateert uit juli 1917.
bijgedrukt. De genadeslag volgde kort na de Oktoberrevolutie
van 7 november 1917. De Sovjets bepaalden dat ‘Alle staats-
leningen, door de regering der Russische bourgeoisie gesloten
[...] te rekenen van 1 December 1917 af ongeldig [worden]
verklaard. De Decembercoupons worden niet betaald.’
Door deze bepaling gingen hele Vermögens in rook op, ook
in Nederland. Er is berekend dat er op dat moment maar liefst
/ 9 4 1 .905.566,- aan officieel genoteerde Russische fondsen
in Nederlands bezit was.
Revolutie
Wie het museum bezoekt ziet geen gouden standbeeiden op
de hoofdingang pronken. Uit de archieven van Teylers Stichting
blijkt dat de obligaties in ieder geval voor 1871 zijn aangekocht
Datbetekent dat een deel van de rente-inkomsten wel degelijk
kan zijn gebruikt voor de bouw van de hoofdingang rond 1880.
In 1917 ging het dus mis met deze en andere obligaties. Teylers
Stichting had onder meer ook geld gestoken in de Russische
Grondkrediet Bank voor de Adel. De Revolutie betekende ook
voor Teylers een flinke schadepost. De rente-inkomsten uit het
verleden - naar schatting zo’n € 4.000,- per jaar - hadden op
dat moment echter al ruim de verloren inleg goedgemaakt.
Financiele bijsluiter
Een obligatie is een schuldbewijs. Via de verkoop van
obligaties kan een bedrijf of instelling geld lenen. Ook
overheden doen dit, in dat geval wordt de obligatie vaak
staatslening genoemd. De bezitter van een obligatie ont-
vangt rente over het uitgeleende bedrag. Aan het einde
van iedere periode (doorgaans een jaar) kan via de bij-
geleverde bonnen (coupons) rente worden ontvangen.